Мелиорацияның түрлері мен мағыналары. Дүние жүзіндегі және Ресейдегі мелиорацияланған жерлердің таралу аймақтары

Мелиорация- ресурстарды барынша тиімді пайдалану үшін қолайсыз табиғат жағдайларын (гидрологиялық, топырақтық, агроклиматтық) түбегейлі жақсарту бойынша ұйымдастыру-техникалық шаралар жүйесі.

Мелиорациялық жұмыстардың түрлері, әдістері мен көлемдері ауданның шаруашылық және табиғи ресурстар кешенімен анықталады.

1. Гидротехникалық – ылғалдылығы артық (дренаж), топырақтың тамыр қабатында су мөлшері жеткіліксіз (суару), топырақтың шайылуы және эрозияға ұшырауы (эрозияға қарсы) топырақтардың су және ауа режимдерін реттеу.

2. Агротехникалық (агромелиорация) – топырақтың су және ауа режимдерін және жоғарғы ағынды суларды реттеудің агротехникалық әдістері. (терең қопсыту, терең қопсыту, қуатты А шап, моль (аэрация), бороздау, еңіс бойымен тар соқамен жырту, бетін, жотасын профильдеу немесе таяз уақытша дренаж желісін орнату.
3. Биологиялық – өсімдіктердің көмегімен эрозияға жол бермей, топырақ құнарлығын арттыру. Іс-шараларға: орман мелиорациясы – орман екпелерін отырғызу арқылы климаттық, топырақтық және гидрологиялық жағдайларды жақсарту; мелиоранттар дақылдарын егу (галофиттер – сортаң жерлерде тіршілік ететін, топырақты тұзсыздандыру қабілеті бар өсімдіктер); биологиялық дренаж.

4. Химиялық заттар топырақтың химиялық қасиеттерін жақсартады (қышқыл топырақты әктеу, сортаңдар мен сортаңдар гипсі, уд).

5. Кен орындарының беті мен конфигурациясын мәдени-техникалық жақсарту, бастапқы игеру. Тұқымдарды кесу, түптер мен бұталарды жұлу, топырақты ұнтақтау, әк енгізу (т-дискті тырма, қолөнер-батпақ соқа, фрезерлер).

6. Су объектілерінің жай-күйін және су сапасын жақсарту үшін су шаруашылығы. Су қоймаларын тазарту, су қорғау аймақтарын құру, су қоймаларының көбеюімен және лайлануымен күресу, демалыс аймақтарын құру.

Қытай – 11 суармалы/53 құрғатылған, Үндістан 0,5/44, АҚШ 57/27, РФ 4/5 млн га. Егістік жердің 16 пайызы суармалы.

Ресей Федерациясындағы егістік жердің 9% өнімінің > 20% береді.

Мелиорациялық аймақтар мен аймақтарды бөлу принципі, әр аймақта қолданылатын мелиорацияның негізгі түрлері.

Ел аумағында жарық, жылу, су, азық-түлікпен қамтамасыз етудің біркелкі бөлінбеуі байқалады, Ресей Федерациясының аумағы 5 табиғи-климаттық аймаққа бөлінген.1. тундра (суық аймақ, артық ылғал, мәңгі тоң – тек гидротехникалық шаралар жүргізіледі) ауданы – 14,8%2. орман зонасы, ылғалды аймақ (артық ылғалдылық, төмен температура), мұнда P>E 1,5-2 есе (Р= 0-250 мм; Е - 1000-1500, мм). Көптеген батпақты жерлер мен батпақтар. Үлкен жылу сыйымдылығы U-v t, әлсіз минералды.Қажетті: дренаж М, химиялық, агротехникалық, мәдени-техникалық, 2 жақты реттеу.- 54,8% 3. Орманды дала зонасы (жоғары температурадағы ауаның жеткіліксіз түсуі, эрозия процестері) P=E=450-650мм. Егіншілікке ең қолайлы, қара топырақ. Құрады. Құрылыстарды эрозиядан қорғау және суару желілерінің құрылыс жүйелері.4. Дала зонасы (жылу мен жарықтың көп болуы, судың жетіспеушілігі) P (350-500 мм)<Е(400-800) в 1,5-2 раза. Аэробные м.о., повыш минерализация, засоление. Ростовская обл., Саратовская, Краснодар. Необходимы- строятся обводнительн. Системы и выборочное орошение. – 17,1 %.5. Пустыни и полупустуни- (хар-ся большим кол-м тепла и света, дефицит влаги.- сплошное орошение.осадки- 170 мм в год,испарение=1500. Сплошное орошение-площадь 13,2%

3. Ауыл шаруашылығы гидрологиясының элементтері (жауын-шашын, булану, ағын су).

Гидролония – гидросфераны, оның қасиеттерін және ондағы атмосфера мен биосферамен әрекеттесіп жатқан процестер мен құбылыстарды зерттейтін ғылым.Жер бетіндегі судың түсуі; G-ағызу/кіру HW Атмосфералық жауын-шашын.Мелиорациялық жұмыстарды жүргізу үшін жылына/айына/вегетациялық маусымға түсетін жауын-шашын мөлшерін білу қажет. НЧЗ-да 600-750 мм, далада 250-450, Ортаның шөлді аймақтарында. Азия - 100-200 мм. Хар-на - жекелеген кезеңдер мен жылдардағы аралардың құлауының күрт өзгермелілігі. Осының барлығы әр түрлі аймақтарда ғана емес, сонымен қатар әр жылдары және жылдың кезеңдерінде бір аумақта топырақтың ылғалдылығының біркелкі болмауына әкеледі. Мен әртүрлі ықтималдықпен жауын-шашынның болжалды мөлшерін (жылдық немесе маусымдық) белгіледім. Жауын-шашынның сипаты маңызды: нөсер, шағын, үлкен нөсерлі, тропиктік дауылдар. Аралар батпақтылыққа әсер етеді.Жауын-шашын мөлшеріне орман әсер етеді. Булану -пайыз – ылғалдың сұйық немесе теледидар фазасынан газ тәріздіге ауысуымен. және күн радиациясының нәтижесінде және өсімдіктердің транспирациясына байланысты будың қашықтыққа тасымалдануы (жалпы булану). Псудың, топырақтың және өсімдіктердің бетінен пайда болады .. Ауаның t ° және ылғалдылығына, топырақтың, желдің жылдамдығына, к-р және ур-ти түріне байланысты аумақ пен уақыт бойынша өзгермелі. Жауын-шашын мен буланудың арақатынасы бойынша ылғалдылық көрсеткіштері анықталады, олар ылғалдылық дәрежесіне және дренаж бен суарудың жалпы қажеттілігіне сәйкес аймақтарды бөлу үшін нұсқаулық бола алады. Көбінесе жалпы шығындар ескеріледі, яғни. су шығыны E (м 3 / га), формуламен анықталады: E \u003d K [v] * U. K [v] - жалпы су тұтынудың коэ-т (м 3 / т), U - ur-t to-r. Қор.- судың бұрылыс бойымен қозғалуы. Жер, сондай-ақ табиғаттағы айналымы барысында топырақ пен тау жыныстарының қалыңдығында. Жер үсті және жер (жер асты). Жыл бойы жер беті біркелкі емес. Жалпы ағынның 79% жер үсті, 21% жер асты. Ең қолайлы жер асты (топырақ). Ол жыл сайын жаңартылатын жер асты суларының реттеу және har-zuet ресурстарын талап етпейді. Бірақ негізгі массасы беткі ағызу болып табылады, бірақ реттеуден кейін токты пайдаланыңыз, өйткені. табиғи ағын режимі тұтыну режимімен сәйкес келмейді.еңіс; арна және өзен.- дренаждық тораптың арналары арқылы. Ағын тау жыныстарының құрамы мен құрамына, су жинау алаңының көлемі мен пішініне, климаттық факторға, батпақты алқаптарға, өсімдіктерге байланысты. Мұндағы Q - су шығыны, F - су қоймасының көлемі.), ағын қабаты (Hst \u003d Wc 1000 / F).
Ауылшаруашылық мелиорациясы топырақтың су, ауа, микробиологиялық және қоректік режимдерін өзгертіп, мәдени өсімдіктердің өсіп-өркендеуіне қолайлы жағдай туғызады.

Ауыл шаруашылығы мелиорациясының объектілері ретінде:

су режимінің қолайсыз жерлері (батпақтар, батпақты жерлер, құрғақ далалар, жартылай шөлдер және шөлдер);

қолайсыз физикалық-химиялық қасиеттері бар жерлер (тұзды топырақтар, ауыр саз топырақтар, құмдар және т.б.)

судың немесе желдің зиянды механикалық әсеріне ұшыраған жерлер (шатырлар, жеңіл үрленетін топырақ жамылғысы).

1995 жылы 8 желтоқсанда Мемлекеттік Дума қабылдаған Ресей Федерациясының «Мелиорация туралы» Федералдық заңы мелиорация түрлері мен түрлерінің ұғымдарын анықтайды.

Мелиорациялық шаралардың сипатына қарай мелиорацияның келесі түрлері бөлінеді:

гидромелиорация;

агроорман шаруашылығы;

мәдени-техникалық мелиорация;

Жерді мелиорациялаудың жекелеген түрлерінің бөлігі ретінде осы Федералдық заң мелиорация түрлерін белгілейді.

Жерді гидромелиорациялау.Жерді гидромелиорациялау – батпақты, шамадан тыс ылғалданған, құрғақ, эрозияға ұшыраған, шайылған және басқа жерлерді түбегейлі жақсартуды қамтамасыз ететін мелиоративтік шаралар кешенін жүргізуден тұрады. оның жағдайы судың әсеріне байланысты.

Жерді гидромелиорациялау мелиоративтік жүйелерді, сондай-ақ бөлек орналасқан гидротехникалық құрылыстарды пайдалана отырып суды көтеру, беру, бөлу және ағызу жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру арқылы мелиорацияланған жерлерде топырақтың су, ауа, жылу және қоректік режимдерін реттеуге бағытталған.

Мелиорацияның бұл түріне ирригациялық, құрғату, су тасқынына қарсы, селге қарсы, эрозияға қарсы және басқа да мелиорация түрлері жатады.

Агроорманды мелиорациялау.Агроорман шаруашылығының мелиорациясы қорғаныш орман екпелерінің топырақ-қорғау, су реттегіш және басқа да қасиеттерін пайдалану арқылы жерді түбегейлі жақсартуды қамтамасыз ететін мелиоративтік шаралар кешенін жүргізуден тұрады.

Жерді қалпына келтірудің бұл түріне келесі мелиорация түрлері жатады:

эрозияға қарсы – жыраларда, сайларда, құмдарда, өзен жағаларында және басқа да аумақтарда орман екпелерін құру арқылы жерді эрозиядан қорғау;