| з, р, с, ш
дыбыстарын айта алмайтын
балаларға дыбыстарды дұрыс айтқызу мақсатында ойын-жаттығулар, тақпақтар
қолданылды. Мысалы: «З» дыбысын бекіту мақсатында сазгер Ақтоты
Райымқұлованың «Ауыл маңында» өлеңін айтқыздым.
Ауыл маңы саз, саз - саз,
Жайылады қаз, қаз - қаз.
Тоймай қалса қаз, қаз - қаз,
Шашқан дәнің аз, аз - аз.
Саусақ театрында – саусақтардың көмегімен қандайда болмасын ертегіні
немесе өлең-тақпақ шумағын сахналауға баулимын. Саусақ театры арқылы
баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады және
шығармашылық әрекетіне жол ашылады. Саусақ ойынын ойнай жүріп, балалар
қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан-жануарларды, құстарды
және ағаштарды бейнелей алады. Саусақтарының қозғалыс қимылына қарап,
бала қуанады, шаттанады, сөз айтуға тырысады және өлеңде үйренген сөз
шумақтарын қайталап айта отырып, есінде сақтайтын болады. Сонымен қатар,
балалар екі қолын қимылдатып, оң, сол, жоғары, төмен т. б. түсініктерді
бағдарлай алуды да үйренеді.
364
Үстел үстіндегі театры. ІІ-ші кіші тобынан бастап-ақ тақпақ пен қысқа
өлеңдерді айтқызғанда көркем сөздер әсерлі естілу үшін үстел үстіндегі
театрды қолданған жөн. Мұнда үстелде құламай тұратын және қозғалтқанда еш
кедергісіз
жүретін
ойыншықтар
қолданылады.
Үстел
үстіндегі
қуыршақтеатрының бірнеше түрі бар: әр түрлі биіктегі конустан, цилиндрдан,
қораптардан жасалған ойыншықтар; таяқшадан жасалған театр; «киндер-
театр»; ағаш ойыншықтар.
Балалар «Қасқыр мен жеті лақ», «Үйшік», «Бауырсақ», «Қарағайлы
ормандағы аю» атты ертегілерді үстел үсті театры арқылы ата-аналарға қойып
берді.
Көлеңкелі театр. Жарық өте жақсы түскен экранда адамдар, жануарлар мен
құстар пішіндерінің қозғалысына қарауды балалар өте жақсы көреді. Ертегі,
әңгіме, өлең көлеңке театры арқылы айтуға болады. Көлеңке театрында
балалардың өздері де қызыға қатысады. Себебі үлкен сахнада балалардың
дене, би қимылдары арқылы ертегідегі кейіпкерлерді сомдауды үйренді.
Театрландырылған іскерлік ойындар арқылы шешілетін өзімнің педагогикалық
жұмысымнан мысал келтірейін. Балалар «Шыншыл бала», «Қолғабыс»
әңгімесін, «Тырна мен түлкі» мен «Сәруар» ертегісін «Ғарышкерлер күні»
мерекесінде сахналады. Бұл көріністер балалардың шығармашылықтарын
арттырады, ой өрістерін дамытады.Көлеңке театрының қойлымын көрсетуге үш
бала қатысады. Біреуі мазмұнын айтады, екеуі көріністі көрсетеді.
Театр – балаларға арналған ең қолжетімді және демократиялық өнердің бір
түрі және ол:
-
балалардың шығармашылық тұрғыда дамуына;
-
эстетикалық талғамының қалыптасуына;
-
адамгершілік тәрбиесіне;
-
тұлғаның коммуникативтік қабілеттерінің дамуына;
-
ерік-жігерін тәрбиелеуге, зейінін, елестете білуін, бастамашылдығын,
қиялын, тілін (диалог және монолог) дамытуға;
-
оң эмоциялық көңіл-күй құруына, шаршағанды басуына, даулы
жағдаяттарды ойын арқылы шешуге ықпал етеді.
Балабақшада жүйелі түрде ұйымдастырылған театр әрекеті Республика
көлемінде «Мектепке дейінгі балалық шақ» республикалық орталығымен
Тәуелсіздіктің 25 жылдығына ұйымдастырылған «Ұлы дала ұрпақтары»
байқауында «Мәңгілік ел перзенттері» қойылымымен және қалалық білім
бөлімі ұйымдастырған «Ертегілер елінде» атты сайыста «Қарлығаштың
құйрығы неге айыр?» атты сахналық қойылымдарға қатысып, бас жүлдені
иеленуімізге септігін тигізді.
Өздері қойған сахналық ойындар балалардың ой өрісін-кеңейтіп, әңгімеге
араласуға, қойылым туралы ата-аналарына, құрбыларына әңгімелеп беруге
үйретті.
Театрландырылған ойындар ойын-қойылымдары болып саналады, мұнда
балаларға арналған көркемдік шығармаларды сахналық қойылымдарға
айналдырып, оларды кейіпкер ретінде қатыстырудың маңызы зор.
365
Баланы сахнада кейіпкер ретінде ойнату, оның жеке тұлғасын жан-жақты
дамытуға, оның бойында әдебиетке, мәдениетке, өнерге деген құштарлықты
оятуға ықпал етеді.
Балалар сахнада шағын рөлдерде ойнау арқылы байланыстыра сөйлеуге,
әдемі киініп, жинақы жүруге, үлкендермен және өзге де балалармен тіл табыса
білуге үйренеді. Жетілген диалог балалардың өз пікірін жеткізе білуге
жетелейді.
Үштұғырлы тіл саясатын тиімді іске асыру мақсатында үйірмеде «Дүние
неліктен жақсы?» атты ертегі арқылы балалармен сахналық қойылым қойылды.
Балалар ертегі кейіпкерлерінің мінез-құлқына еніп, үш тілде ертегі мазмұнын
көрермендерге көркем жеткізе білді.
Түрлі тақырыптағы ертегілерді сахналау нәтижесінде балалардың
сахналық сөйлеу тілі дамыды, ертегіге деген қызығушылықтары арта түсті.
Ертегілер еліне саяхат балалардың қиялдау, елестету, тіпті өздері ойдан шығару
сияқты шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етті.
Жоғарыда аталған жұмыстарды жүйелі түрде жүргізу арқылы мынадай
нәтижеге қол жеткіздік:
-
балаладың тілі дамыды;
-
сөздік қорыбайыды;
-
байланыстырып сөйлеуге үйренді;
-
дыбыстарды дұрыс айту, мәнерлеп сөйлеу дағдылары қалыптасты;
-
театр өнеріне деген қызығушылықтары артты.
Жалпы театр балалардың көркем қабілеттіліктерінің жетілдіріп қана
қоймай
оларды
тұлға
аралық
қарым-қатынасқа,
өнерге
деген
қызығушылықтарын арттырады. Сонымен бірге, сахнаға бейімделген
балалардың бойында өзіне деген сенім артып, алғашқы қол шапалақтауларды
сезіне алады. Қалай десек те, театр – балалар үшін мереке, демалыс орны. Ал
осындай бақытқа жол ашу – біздер, педагогтар үшін үлкен табыс.
Балаларды театрландырылған әрекетке мақсатты түрде баулу жұмысы
балалардың эмоционалдық көңіл-күйін қамтамасыз етуге және оны жалпы
адамзаттық құндылықтарға тартуға ықпал етеді. Сондай-ақ балаларды
декорацияларды, костюмдерді жасауға баулуда түстің, түрдің, құрылымның
және олардың қасиеттерінің көмегімен образды жасауға мүмкіндіктер
ашылады.
Балабақшадағы театрландырылған әрекетті табысты ұйымдастыру білім
беру салаларын кіріктіруді қарастыратын Мектепке дейінгі тәрбие мен
оқытудың үлгілік оқу бағдарламасын тиімді іске асыруға сол арқылы мектепке
дейінгі білім сапасына қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
