Мектеп оқушыларын зерттеу жұмысына дайындау әдістемесі

«Мектеп оқушыларын зерттеу жұмысына дайындау әдістемесі»

Семей

1МИКРОМОДУЛЬ «ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫ»

Мемлекетіміз елімізді ғылыми көркейтер деген үмітпен жас (дарындарға) ғалымдарға үлкен назар аударуда. Оларға түрлі конкурстар, білім сайыстарын ұйымдастыруда. Мектептегі оқушылардың ғылыми қоғамдарының негізгі міндетті сыныптан тыс және үйірмелік жұмыс жүйесін оқу-тәрбие процестерімен байланыстырып, ғылыми деңгейге көтеру. Оқушылардың өз бетінше ізденіп білім игеруі, мұнда мұғалім оқытпайды, ізденіс-іс-әрекетіне бағыттайды. Оқушылар шығармашылық қабілетіне, ғылыми ойлау дәрежесіне, зерттеу жұмысына икемділігі, шешендік шеберлігіне қарай іріктеп алады.

Оқушылардың жобаны зерттеу іс-әрекеті – білім көтерудің бір құралы.

Өзектілігі – бұл білімді қоғамдық жағынан көтеруді жүргізудің бір құралы.

Жоба әдісі – оқушылардың зерттеу іс-әрекетінің элементтерінен тұратын технология, мұнда:

-мұғалім оқытпайды, ізденіс іс-әрекетіне бағыттайды;

- білімді пайдалану және жаңа білімді игеру құралы;

-таным қызметі белсенділігінің оқыту құралы.

• 
  шығармашылық ойлауын дамыту;
  
• 
  тәжірибе жинақтау үшін жағдай жасау;
  
• 
  жеке қасиеттерін қалыптастыру;
  
• 
  бірлесіп жұмыс жасау;
  
• 
  таңдау мен нәтижеге деген жауапкершілік;
  
• 
  талдай білу қабілеті;
  
• 
  тұлғаны бағыттау.
  

Дайындық кезеңі.

1. 
   Жоспар жасағанда тақырыпты, бөлімді немесе бірнеше тақырыпты таңдап алу.
   
2. 
   Жеке немесе топтық тақырып анықталады.
   
3. 
   Нақты мақсат қою, болжаған нәтижені атау.
   
4. 
   Әдістемелік ұсыныстар.
   
5. 
   Мұғалімнің жобаның сапасына деген талабы қойылады.
   
6. 
   Нәтиже бағасының әдістері мен түрлері анықталады (рейтинг, баллдық, алдын-ала келісіліп, кесте құрастырылады).
   
7. 
   Жобаның көрсеткішін құру.
   

Әр кезде оқушы мен мұғалімнің (орны) рөлі әртүрлі.

1. 
   Дайындық кезеңі.
   
2. 
   Жоспарлау (талдау, міндеттерін қою, хабарларды тексеру, идеяларды жинақтау, жоспарлар).
   
3. 
   Шешім қабылдау (альтернативаларды талқылау, қажет нұсқауды таңдау).
   

• 
  әр жолдың мақсаты мен міндеті белгілі;
  
• 
  шешу жолдарын іздеу;
  
• 
  қажеттісін таңдау.
  

4. 
   Жобаны орындаудағы алдағы жұмыстар: проблемалық семинарлар, консультациялар.
   
5. 
   Нәтижені тексеру және бағалау.
   

Жобаның орындалу нәтижесін, мақсатқа жетуін талдау.

6. 
   Қорғау. Нәтижесі қорғау түрі, жұмыстың безендірілуі бағаланады.
   

1.Жұмыстың сыртқы бетін безендіру.

2.Жұмыс ауқымы 15-20 мин аспауы тиіс.

3.Қолданылатын әдебиеттер тізімі.

4.Көрнекіліктері.

5.Зерттеу элементтерінің болуы.

6.Жұмыстың 1 данасын өткізу.

ІІ.Қорғауға қойылатын талаптар:

1.Шешендік шеберлігі.

2.Өзінің жұмысын жақсы білуі (тақырыбы бойынша комиссия сұрақтрына жауап бере алу).

3.Ғылыми ойлау дәрежесі.

4.Зерттеу жұмыстарына икемділігі.

5.Шығармашылық қасиеті.

1.Ғылыми зертеу деген не?

2.Жоба әдісінің мақсаттары қандай?

3. Жоба жүргізудің алгоритмін атаңыз.

4. Зерттеу жұмысының негізгі кезеңдерін атаңыз.

Тақырып: Физика бойынша ғылыми-зерттеу жұмысының ерекшеліктері. Іргелі және қолданбалы зерттеулер.

Мақсаты: Студенттерді ғылыми зерттеу жұмысының ерекшеліктерімен таныстыру. Іргелі және қолданбалы ұғымдары жайында мағұлыматтар беру.

Қазіргі кезде қоғамдық-әлеуметтік өмірдің барлық саласында түбірлі өзгерістердің болуына байланысты білім жүйесінде де, оның мазмұны мен оқыту әдістемесінде де біршама жаңарулар болып жатыр. Инновациялық процестер практик мұғалімдер арасында кең өріс алуда. Соның бірі – оқушыларды зерттеу әдістеріне баулу. Білуге деген құштарлық, бақылауға тырысушылық, тәжірибеден өткізуге дайын тұру, әлем туралы жаңа мәлімет жинауға талпынушылық қасиеттер балаға тән дәстүрлі мінез болып саналады. Баланың өзін қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстар жайлы барлығын білгісі келетіні белгілі.

Ол әр нәрсенің жұмыс істеу принципін, неден жасалғанын қолмен ұстап көреді. Оған барлығы қызық. Ендеше, зерттеушілік, ізденушілік бал табиғатына тән құбылыс. Бұл белсенділік оның жеке басының дамуына ықпал етеді. Ал есейе келе ол өзінің қызығушылығын бір бағытқа бұрады, яғни өзін қызықтыратын бір нәрсені зерттейді.

«Зерттеу дегеніміз – жаңа білімді өңдеу процесі және таным қызметінің бір түрі болып есептеледі» -деп түсіндіріледі Үлкен энциклопедияда.

Зерттеу - әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдна отырып, белгілі бір объект жөнінде жаңа білім қалыптастырумен аяқталатын жүйелі және арнайы мақсатқа көзделген объектілермен танысу. Танымдық әрекет оқушы үшін еске түсіру мен өзгерту бағытында болуы мүмкін. Оқушының өзгертушілік танымдық әрекеті зерттеу деп аталатын тәсіл арқылы асырылады. Интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті жоғары балалардың өз бетімен білім алу мүмкіндігі болуы тиіс. Яғни, мұнда оқытуды бала өзі анықтайды, өзі басқарады, өзі жүзеге асырады. Балаларды оқытуда зерттеу әдісін қолдану қажеттілігі олардың табиғи қызығушылығының жоғарлылығымен, қоршаған ортасына деген құштарлығының басымдылығымен түсіндіріледі. Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті оның өзіндік талбын қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырып, өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі ашады.

Бұл пікірді Абайдың жетінші қара сөзіндегі: «Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады. Біріншісі – «ішсем, жесем, ұйықтасам». Екіншісі: «көрсем, білсем» деп», ер жетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, «ол неге үйтеді», «бұл неге бүйтеді» деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін сұрап, тыныштық көрмейді» - деген ой тұжырымы растайды.

Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен бйланыстырудың маңызы зор.

Педагогтар зерттеу іс-әрекетін тұлғаның дамуы мен өзін-өзі амытуында маңызды зор деп көрсетеді. Шынында да ізденушілік белсенділігі төмендеген сайын адам қолынан келмейтін сияқты үрей тудыратын жағдайға тап болуы мүмкін. Сонымен қатар ізденушілік талабы басылып қалған баланың мінез-құлқы өзгеріп, айналасындағы жағымсыз қылықтарға бой алдыруы мүмкін. Сөйьіп, білімге деген ынтасы басылып, нәтижесіне өзінің қабілетін, мүмкіндігін әлдеқайда төмендетіп алуы ғажап емес.

Адамдық қасиет күндегі көріп жүрген нәрсеге таңданудан басталады.

«Проблема» - деген грек сөзі, аудармасы «қиындық», «кедергі». Ғалымдардың айтуынша проблеманы шешуден, оны табу қиын. Зерттеудің ең басты қабылеті – белгілі нәрсенің белгісіз жағын табу. Басқаларға жеңіл және түсінікті сияқты нәрсенің қиындығын және қарама-қайшылығын көре білу. Проблеманы көре білудің ең жеңіл тәсілі – бір затқа жан-жақты көзқараспен қарау.

Томас Эдисонның айтуы бойынша: адамның миы көзбен көрген нәрсенің мыңнан бірін ғана есте сақтап қалады екен. Мұндай қорытындыны ол өз тәжірибесінен алған.

Оның 27 лаборанты 6 ай бойы күнде бір жолмен лампы цехы арқылы заводқа келіп жүрген. Ал осы жолда шие ағашы өсіп тұрған. 6 айдан кейін Эдисон лаборанттарынан жолда қандай ағаш өсіп тұр деп сұраса, олардың бірде біреуі қандай ағаш өсіп тұрғанын айта алмаған.

Сондықтан да тақырыпты таңдағанда «мені не қызықтырады?» деген сұраққа жауап беру керек.

Зерттеу – жаңа білім жинақтау, бір нәрсені жан-жақты танып білу, ол адамның танымдық іс-әрекетінің бір түрі.

Жобалау – латын сөзі, «алға жылжу» - деген мағынаны білдіреді:

• 
  ол бір ғимаратты салудың сызбасы, құжаты болуы мүмкін;
  
• 
  бір құжаттың алдын-ала дайындалған мәтіні болуы мүмкін.
  

Зерттеу – ол белгісізді іздеу, жаңа білім ашу.

Жобалау – ол бір практикалық міндеттің шешімі. Зерттеуші көбіне өз зерттегенінің нәтижесі не үшін керек және практика жүзінде не үшін қолданылатынын біле бермейді. Мысалы, Фарадей элеткромагниттік индукция заңын ашқанда, «оның жаңалығы не үшін пайдалы және қайда қолданылады?»-деген сұраққа жауап бере алмаған. Тек ХХ ғасырдың ортасында оның жаңалығы радиоэлектроника және электротехникада пайдаланылған.

Ал, жобалауда адам тек қана жаңалық іздейді, ол бір проблеманы шешеді. Мысалы, американдық ғалым Зворыкин өзінің «иконоскоп» деп аталатын құралын ойша болжаған, ол оның қандай болуы керек екнін білгенімен, оның неден тұратынын білмеген, яғни оның құрамын жасау үшін зерттеу қажет болған. 1923 жылы ол өз ойын жүзеге асырып, лабораториясында дайын болған жобаны электрлік жарық түтікшесі арқылы көрсетіп, «теледидар» - деп ат қойып, оны таратуға патент алған. Ол кездегі ғалымдардың ойынша бұл жоба сол кездегі техниканың мүмкіндігіне қарағанда үлкен жаңалық және жеңіс саналған.

Адамынң айналысын танып, білуде жануарлардан айырмашылығы ортаға бейімделуінде емес, оған шығармашылықпен қарауында Шығармашылық-зерттеу тәртібінің маңызды сипаттамасы. Шығармашылық зертеушілік ізденіс адам үшін екі түрлі көзқараспен маңызды: біріншісі – жаңа өнімге қол жетікзуінде, екіншісі – ізденіс процесінің мәнділігінде. Адама шығармашылық нәтижесіне қанағаттанып қоймай, зерттеу ізденішіліген де ләззәт алады.

Бала балабақшаға, одан мектепке барады. Онда ол әртүрлі бағдарламамен стандарт бойынша жоспарланған бағытта оқып, үйренуге мәжбүр болады. Сондықтан да, өзін қызықтыратын бағытта зерттеу жүргізуге оның уақыты да, күші де жетпейді.

7-8 сыныптарда әртүрлі пәндік олимпиадалар, конференциялар басталады. Осы кезде мұғалімдер оқушыларды зерттеу жұмысына баули бастайды. Ал бұл кезде оқушылардың зерттеу қабілеттерін дамыту емес, ояту қажет екенін біле бермейді. Оқушының биік танымдық қабілеті, тұрмыс-*тіршілік сырын ұғуға талпынысы ерте жаста туындайды. Сондықтан оқушыны ізденушілікке баулу бастауыш сыныпта басталуы тиіс. Өйткені бастауыш сынып оқушысының түрлі сөздіктер мен қызықты әдебиеттерді іздеп табуға, оқуға, танысуға деген құштарлығы өте жоғары. Бастауыш мектепте оқушының зерттеу жұмыстарына деген қызығушылығын шығармашылық жұмыстарды жоспарлау арқылы сақтап қалуға болады. Мектептерде жұмыстың бұл түрі психологиялық ойындар мен тренингтер арқылы жүзеге асырылады.

Баланы ізденушілікке булу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту бүгінгі күннің басты міндеті болып саналады. Егер әр оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуын қамтамасыз ету қажет болса, онда баланың қабілетін түрлі әрекеттер көрсету үшін зерттеу жұмыстарына дайынау керек.

Атақты ғалымдардың бірі, «жер бетінде адамнан қызық еш нәрсе жоқ»-деген екен. Ол рас. Адам өмірін, оның іс-әрекетін, адами қасиеттерін зерттеу, жобаны жүзеге асыру үшін қаншама жаңа тақырып. Мысалы: «Адам бойында мейіріділікті қалай сақтап қалу керек?»-деген тақырыпты алатын болсақ. Ең бірінші ойын түрінде зерттейтін объект анықталды. Ол – адам (топ, сынып) – ал зерттеу пәні – мейірімділік. Тұлғаның қасиеті, жүріс-тұрысы қоғамдық қатынастармен, жалпы адамзаттық құндылықтармен бірге қарастырылады. Сонымен қатар, әрбір адам өзінің ортасына деген көзқарасы мен әрекетіне қарай бір-бірінен өзгешеленеді. Адамның өмір сүру тәртібі қоғамдық қатынастармен тәрбиеге байланысты жинақталды. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор. Адам бойындағы қасиеттер туралы зерттеуді әрі қарай осылай жалғастыра беруге болады.

Мектеп оқушыларының шығармашылық жоба жазу мүмкіндігі неге төмен? Әлде олардың толғанысы мен идеялары жоқ па? Жоқ олар не ойлағанын, не үйренгенін жаза алады. Тек мұғалім жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса, онда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.

Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қлыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарын жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.

• 
  зерттеу жобасы;
  
• 
  шығармашылық жоба;
  
• 
  қиалға негіделген ойын жобасы;
  
• 
  ақпараттық жоба;
  
• 
  практикаға бағыталған жоба.
  

• 
  соңғы нәтижеге жету;
  
• 
  жобаны ары қарай жалғастыра алтын команда құру;
  
• 
  жобаның нәтижесі ұжымның басқа мүшелері де пайдалана алуы;
  
• 
  жобаның нәтижесі жайлы ақпаратты жан-жақты тарату;
  
• 
  жобаны зерттеу;
  
• 
  адам өміріне, табиғатқа, экономикаға байланысты түрлі бағытта жүргізілуі;
  
• 
  өз іс-әрекетіне қанағаттану.
  

• 
  міндеттері: құру, (ойлап табу) жүргізу, қамтамасыз ету, жұмыслдыру (қатыстыру) дайындау, орындау;
  
• 
  іс-әрекеттің әдіс-тәсілдері;
  
• 
  нәтиже.
  

• 
  рөлдерді дұрыс бөлу;
  
• 
  мақсаттың нақтылығы;
  
• 
  топ мүшелерінің алдына қойған міндеттерінің келісушілігі;
  
• 
  біркелкі жүйелі құндылықтар қалыптастыру;
  
• 
  даулы ситуациялардың шешімін дұрыс табу;
  
• 
  бір-бірін қолдау және сенімділікпен қарау;
  
• 
  жұмыстың тиімді әдісін жетілдіру;
  
• 
  мұғалім тарапынан дұрыс бағыт беру;
  
• 
  орындалған жұмыстың жеке дамуына көңіл бөлу;
  
• 
  бір-бірімен қарым-қатынас жасй білу қабілеттерін қлыптастыру.
  

• 
  кіріспе бөлімі;
  
• 
  жүргізілген зерттеу жұмыстарының есебі;
  
• 
  болжау және қорытынды;
  
• 
  іс-әрекет бағдарламасы;
  
• 
  пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
  

1. Болжау және қорытынды деген не?

2. Іс-әрекет бағдарламасын қалй түсінесіңдер?

3. Жүргізілген зерттеу жұмыстарының есебі қалай беріледі?

4. Жобаның есебі қандай бөлімдерден тұрады?

5. Жоба жасау критерийлерін атаңыз.

6. Шығармашылық жоба деген не?

7.Қиялға негізделген ойын жобасы деген не?

8.Ақпараттық жоба деген не?

9.Практикаға бағытталған жоба дегеніміз не?

10. Зерттеу дегеніміз не?

11.Проблеманы іздеу деген не?

12.Жобалау деген не?

13.Зерттеу мен жобаның айырмашылығын көрсетіңіз.

Қазіргі уақытта оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыруда оқытудың зерттеушілік әдісінің алатын орны ерекше. Оқушылармен жүргізілетін оқу зерттеуі қажетті ақпаратты еркін іздеу мүмкіндігін жүзеге асырады; күнделікті бақылаулар мен өлшеулер оқушылардың өз беттерінше жұмыс істеу іскерлігін қалыптастырады; оларды күнделікті әрі сапалы орындауға оқушылардың жауапкершілігін арттырады; физика сабақтарында алған білімдерін практикада қолдана алу мүмкіндігін береді. Бірақ көбіне оқушылар зерттеу жұмыстарының нәтижелерін безегдіруде (рәсімдеуде) қиындықтарға кез болады. Сондытан зерттеу жұмысын бастамастан бұрын оқушыларға зерттеу нәтижелерін қалай безендіруге болатынын түсіндіру керек. Солардың кейбіріне тоқталайық.

Кез-келген ғылыми жұмыстың құрылымы кіріспеден, бөлімдер мен параграфтардф қамтитын негізгі бөлімнен, қорытындыдан, қоланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

Көрсетілген бөлімдердің мазмұны мен негізгі міндетіне тоқталайық.

Кіріспеде оқырманды берілетін мәселенің мәнімен немесе оның тарихымен, берілетін осы немесе басқа мәселенің қазіргі күйімен, зерттеудің мақсаты орындалуы үшін қиындықтарды жеңу жолдары көрсетіледі. Сондықтан дәл осы кіріспеде төмендегі мәселелер көрсетілуі керек.

1. 
   Таңдалған тақырыптың көкейкестілігі негізделеді;
   
2. 
   Зерттеудің мақсаты мен міндеттері тұжырымдалады;
   
3. 
   Қандай ғылыми көздер, әдебиеттер қолданылғаны көрсетіледі;
   
4. 
   Зерттеуде қолданылған әдістер, жұмыстың құрылымы жазылады.
   

Кірсіпенің көлемі бір беттен кем болмауы керек. Өз ойыңды қысқа әрі мәнімен жеткізе білу – бұл ғылыми қызметкердің маңызды қасиеттерінің бірі. «Кіріспе» бөліміне ешбір иллюстрацияны енгізудің керегі жоқ.

Жұмыстың негізгі мазмұны «кіріспеден» кейінгі бөлімде беріледі. Ол жекелеген бөлімдерден және параграфтардан тұрады. Оның негізін жұмыс басында өзіңіз құрған жоспар құрайды. Негізгі бөлімдегі материал зерттеу жұмысының сипаттамасын көрсетеді. Жұмыстың негізгі мазмұнының тексті 10 беттен аспауы керек. Жұмыс мазмұнында қысқартылған сөздер, сөздерді қысқартып жазуға болмайды.

Негізгі бөлімді жазу процесінде төмендегі ережелер (қағидалар) сақталуы керек:

1. 
   Мәтін мазмұны анық (түсінікті), жүйелі және жағымды болуы керек.
   
2. 
   Қолжазба мазмұны (мәтіні) абзацтарға бөлінуі керек, мұндай бөлу критериі – жазылғандардың мазмұны болып табылады. Әрбір абзац өз бетінше ойды қамтиды.
   
3. 
   Баяндау бағалы сипатта болуы керек.
   
4. 
   Қолжазбада қолданған ғылыми көздерге, әдебиеттерге жасалған нұсқалар (ссылка) болуы керек.
   

Зерттеу жұмысындағы нәтижелерді көркем безендіру зерттеудің (эксперименттің), қаралатын мәселенің мәнін анықтауға, түсінуге, қабылдауға әсер етеді. Сандық мәліметтерді жұмысқа кірістіру (орналастыру) негізінен төмендегідей тәсілдермен жүргізіледі:

1.Ақпараттарды кесте түрінде беру;

2. Ақпараттарды графикалық бейнелердің көмегімен көрсеу (графиктер, диаграммалар, және т.с.с.).

3. Тексті фотосурет, суреттер, чертеждар, схемалар, карталар және т.б. түрінде иллюстрациялармен мүймелдеу (беру).

Кесте – бұл ең басты нәрсені ажырату, бөлу тәсілі; салыстырмалы, тақырыптық, хронологиялық графтар түрінде материалды графикалық бейнелеу. Кесте білімдерді көрсету үшін кеңінен қолданылады. Кестені енгізу, сандық мәліметтерді келтіру ұсынылғанда, мәліметтер тізбесі бар болған жағдайда жүргізіледі. Кестені толтыру графалар бойынша қатаң тәртіппен жүзеге асады. Бұл жағдайда түсті, шрифті өзгерту мүлдем орындалмайды, себебі кестеде келтірілген мәліметтер бір мезетте көзбен талданады.

График - әртүрлі тектегі сандық тәуелділіктерді бейнелеу үшін қолданылады.

Графиктерді қолдану және тұрғызу практикасы үш бағытпен байланысты: зерттелетін құбылыстың немесе процестің өту сипатын және мәнін крнекі көрсету; зерттелетін құбылыстың талдауын жасау; зерттеу нәтижелерін жариялау. График зерттеу жұмысының нәтижелерін «қысылған» түрде көрнекі көрсетуге мүмкіндік береді. Графиктерді безендіру кезінде, көкемдік көзқарас тұрғысынан, ең маңыздыларына төмендегі кезеңдер жатады:

1. 
   графиктердің берілуі (текст ішінде немесе аудиторияда оларды орналастыру) және олардың масштабтарын кішірейту немесе үлкейту;
   
2. 
   көрнекілігі және оқылуы, түсті (түрлі түсті) берілуі;
   
3. 
   графикті бетке орналастыру (тігінен немесе көлденеңінен).
   

1. 
   Графикке оның мазмұнын дәл бейнелейтін ат беріңіз.
   
2. 
   Графиктерді сызу барысында таңдалған масшабты қолданыңыз, экспозицияның ойына сәйкес түстік кеңейтілуді пайдаланыңыз.
   
3. 
   Зерттеуді орындау барысында графиктерді алдымен эскиздер түрінде жасау ұсынылады, содан кейін ғана көркемдік нұсқада орындаңыз.
   
4. 
   Графиктің өлшемдері визуальды қабылдаудың адекваттылығы мен жылдамдығы талаптарын қанағаттандыруы керек.
   

Диаграммаға атау беріңіз. Диаграмманы дәл, көркем етіп салыңыз. MS Excel бағдарламасының мүмкіндігін пайдалныңыз. Анықтылығы үшін көлемдік бейнені қолданыңыз. Түстерді қолдану немесе түстердің үйлесуі зерттеудің басты идеясын (ойын) ашуы қажет. Диаграмманың көркемдік бейнеленуі жұмыс нәтижесін ғылыми тұрғыдан түсінуге мүмкіндік береді.

Схема – жекелеген бөліктердің байланысын анықтай отырып, оның өзара әрекетін ашатын қандай-да бір жүйенің жалпы бейнесін графиктік бейнелеуден тұрады. Схемалар негізгі ойды шартты элементтердің көмегімен бейнелеуде қолайлы.

Чертеж – деталдардан, және де басқа да мәліметтерден, өлшемдер, масштаб, техникалық талаптардан тұратын графикалық құжат. Чертеж зат жайындағы түсінікті бейнелейтін, ол жайында мағұлымат беретін, оның формасын және кеңістіктегі оның орнын анықтауға мүмкіндік беретін проекциялық бейнелеу болып табылады. Чертеж зерттеудің идеясын ашуға мүмкіндік беретін болса, онда оны оқу қажет процесс болып табылады. Чертеждар зерттеу жұмысына жеке де, қосымша ретіде де берілуі мүмкін. Зерттеулерде чертеждарды қолдануда олар негізделуі керек.

1.Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін талдаңыз. Чертеждар қажет пе, жоқ па анықтаңыз.

2.Заттың формасын, өлшемін, бөлігін түсіну үшін чертеждарды қолданыңыз. Жаңа графикалық ақпараттарды алу үшін чертеждарды пайдаланыңыз.

3.Чертеждарды орындау үшін А4 форматты қағазды қолданыңыз.

1. 
   Дереклеева Н.И. Научно-исследовательская работа в школе. – М.: Вербум- М., 2001.
   
2. 
   Заботин В. А. и Комиссаро­в В. Н. Развитие мышления учащихся при изучении физики //Физика в школе. – 2003. – №6. – С. 24-29.
   
3. 
   Кабардин О.Ф., Орлов В.А. Сборник экспериментальных заданий и практических работ по физике.– М.: АСТ Астрель Транзиткнига, 2005.
   
4. 
   Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игр, дискуссии (Анализ зарубежного опыта). – Рига: НПЦ “Эксперимент”, 1995.
   
5. 
   Вилькеев Д.В. Методы научного познания в школьном обучении. – Казань: Татарское книжное изд-во, 1975.
   

1. 
   Дереклеева Н.И. Научно-исследовательская работа в школе. – М.: Вербум- М., 2001.
   
2. 
   Заботин В. А. и Комиссаро­в В. Н. Развитие мышления учащихся при изучении физики //Физика в школе. – 2003. – №6. – С. 24-29.
   
3. 
   Кабардин О.Ф., Орлов В.А. Сборник экспериментальных заданий и практических работ по физике.– М.: АСТ Астрель Транзиткнига, 2005.
   
4. 
   Каменецкий С.Е., Солодухин Н.А. Модели и аналогии в курсе физики средней школы. – М.: Просвещение, 1982.
   
5. 
   Кембровский Г.С. Приближенные вычисления, методы обработки результатов измерений и оценки погрешностей в физике. – М.: Оракул, 1997
   
6. 
   Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игр, дискуссии (Анализ зарубежного опыта). – Рига: НПЦ “Эксперимент”, 1995.
   

1. 
   Вольштейн С.Л., Позойский С.В., Усанов В.В. Методы физической науки в школе. – Мн.: Народная асвета, 1988.
   
2. 
   Дереклеева Н.И. Научно-исследовательская работа в школе. – М.: Вербум- М., 2001.
   
3. 
   Заботин В. А. и Комиссаро­в В. Н. Развитие мышления учащихся при изучении физики //Физика в школе. – 2003. – №6. – С. 24-29.
   

1. 
   Кембровский Г.С. Приближенные вычисления, методы обработки результатов измерений и оценки погрешностей в физике. – М.: Оракул, 1997
   
2. 
   Осипенко Л.Е., Лавриненко А.В. Организация исследовательской работы школьников: Методические рекомендации.– Мн.: МОИПК и ПКР и СО, 2002.
   
3. 
   Осипенко Л.Е., Пролиско Т.С. Формирование представлений школьников об эксперименте как методе научного познания // Фiзiка: праблемы выкладання. – 2006. – №2. – С. 40- 45.
   

1. 
   Счастная Т.Н. Рекомендации по написанию научно- исследовательской работы //Исследовательская работа школьников – 2003. – №4.– С. 34-45.
   
2. 
   Хуторской А.В. Развитие одаренности школьников: Методика продуктивного обучения: Пособие для учителей. – М.: Гум. изд. центр «ВЛАДОС», 2000. – 320 с.
   
3. 
   Чечель И.Д. Управление исследовательской деятельностью педагога и учащихся в современной школе. – М.: Сентябрь, 1998.
   

1. 
   Счастная Т.Н. Рекомендации по написанию научно- исследовательской работы //Исследовательская работа школьников – 2003. – №4.– С. 34-45.
   
2. 
   Чечель И.Д. Управление исследовательской деятельностью педагога и учащихся в современной школе. – М.: Сентябрь, 1998.
   

1. 
   Мақсаты: Студенттерді библиографиялық сілтемені рәсімдеу ережесімен таныстыру.
   

1. 
   Гриханов Ю.А. Что нужно знать каждому о библиотеке. – М.: Книга, 1977.
   

1. 
   Гриханов Ю.А. Что нужно знать каждому о библиотеке. – М.: Книга, 1977.
   

1. 
   Гриханов Ю.А. Что нужно знать каждому о библиотеке. – М.: Книга, 1977.
   

1. 
   Савенков А.И. Обучение детей умению оценивать идеи, формулировать суждения и умозаключения //Одаренный ребенок. – 2003.– №4. – С. 72-77.
   

1. 
   Мақсаты: Студенттерді моделдеудің принциптері және негізгі ұғымдары мен таныстыру.
   

1. 
   Каменецкий С.Е., Солодухин Н.А. Модели и аналогии в курсе физики средней школы. – М.: Просвещение, 1982.
   
2. 
   Кембровский Г.С. Приближенные вычисления, методы обработки результатов измерений и оценки погрешностей в физике. – М.: Оракул, 1997
   
3. 
   Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игр, дискуссии (Анализ зарубежного опыта). – Рига: НПЦ “Эксперимент”, 1995.
   

1. 
   Каменецкий С.Е., Солодухин Н.А. Модели и аналогии в курсе физики средней школы. – М.: Просвещение, 1982.
   
2. 
   Кембровский Г.С. Приближенные вычисления, методы обработки результатов измерений и оценки погрешностей в физике. – М.: Оракул, 1997
   
3. 
   Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игр, дискуссии (Анализ зарубежного опыта). – Рига: НПЦ “Эксперимент”, 1995.
   

1. 
   Мақсаты: Студенттерді компьютерлік моделдеу және оның негізгі кезеңдерімен таныстыру.
   

1. 
   Каменецкий С.Е., Солодухин Н.А. Модели и аналогии в курсе физики средней школы. – М.: Просвещение, 1982.
   
2. 
   Кембровский Г.С. Приближенные вычисления, методы обработки результатов измерений и оценки погрешностей в физике. – М.: Оракул, 1997
   
3. 
   Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игр, дискуссии (Анализ зарубежного опыта). – Рига: НПЦ “Эксперимент”, 1995.
   

5.1. Зерттеу жоспарын рәсімдеу, өлшеу нәтижелерін тіркеу тәсілдері.