12
жалпыреспубликалық бағыттарын іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры
республикалық бюджет болып табылады.
Жергілікті бюджеттің екі түрі бар: жергілікті облыстық бюджет, республикалық маңызы
бар қала бюджеті, астаналық бюджеті және ауданның жергілікті бюджеті (облыстық
маңызы бар қалалар). Жергілікті мемлекеттік органдарының, оларға ведомстволық
бағынысты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен қамтамасыз
етуге және тиісті аудандағы (облыстық маңызы бар қаладағы) мемлекеттік саясатты іске
асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры. Жергілікті бюджет лайықты
мәслихаттың шешімімен бекітіледі. Бюджет деңгейлері бойынша, яғни республикалық
бюджет пен жергілікті бюджетке келіп түсетін барлық түсімдер Бюджет кодексімен
бөлінеді.
Әртүрлі деңгейдегі мәселелерді шешетіндіктеріне байланысты республикалық және
жергілікті бюджеттер шығысы бір-біріне ұқсамайды. Мысалы, ҚР Білім және ғылым
министрлігінің қызметін қамтамасыз ету республикалық деңгейде жүргізілсе, ал жеке
алынған мектептер бұл жергілікті деңгейде қамтылады.
2.2. Бюджеттік процесс және оның кезеңдері
Қазақстанда бюджеттік процесс келесі реттелген кезеңдерден тұрады:
1. Бюджетті әзірлеу және бекіту;
2. Бюджеттерді атқару;
3. Бюджеттерді нақтылау және түзету;
4. Бюджет есебін және есептілігін жүргізу;
5. Бюджеттің атқарылуын бақылау.
Бюджетті әзірлеу және бекіту - бюджет процесінің алғашқы кезеңі. Ол өз кезегінде үш
кезеңнен тұрады: бюджетті жоспарлау, әзірлеу және бекіту. Бюджетті жоспарлау кезінде
жоспарланатын мерзімде түсімдердің көлемі, сонымен қатар оларды қолдану бағыттары
анықталады. Мұнда мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамудың міндеттері мен
басымдылықтары ескеріледі.
Бюджет бір қаржылық жылға жоспарланады, сондай-ақ алдағы үш жылға бюджетке болжау
жасалынады.
Бюджетті жоспарлаудың негізгі принциптері:
1)
сабақтастық принципі – өткен және ағымдағы қаржы жылдың бюджет орындалуы
нәтижелерін ескере отырып, өткен кезеңде негіз ретінде бекітілген орташа мерзімді
қазыналық саясатың бағыттарын сақтап,
бюджетті жоспарлау;
2) б
асымдылық принципі – бюджетті алдағы орташа мерзімді кезеңге әлеуметтік-
экономикалық дамудың басымдылық бағыттарын
сақтай отырып жоспарлау;
3)
негізділік принципі - бюджет жобасына белгілі бір түсімдерді немесе шығыстарды енгізу
қажеттігін және олардың көлемдерінің негізділігін айқындайтын нормативтік құқықтық
актілер және басқа да құжаттар негізінде бюджетті жоспарлау.
Жергілікті деңгейдегі бюджет комиссиясы бюджет өтінімдерін тақырыптар топтамасы
бойынша қарастырады. Бюджеттік комиссияның бюджеттік өтінімдерді қарау графигі