Мектеп директорларына арналған қаржы мәселелері жөніндегі

22 
 
мекемелерінің  тауарларды  (жұмыстарды,  қызметтерді)  өткізу  жөніндегі  ақылы  қызмет 
түрлерін  көрсеткені  үшін  қолма-қол  ақша  алу  кассалық  кіріс  ордерлерінің  негізінде 
міндетті түрде бақылау-кассалық машиналарды қолдана отырып тараптардың қол жеткізген 
уағдаластықтары  негізінде  жүргізіледі  немесе  ақшаны  екінші  деңгейдегі  банктер  арқылы 
аудару.  
Мемлекеттiк мекеменің кассаға қабылданған қолма-қол ақшасы оларды қабылдаған күннен 
бастап үш жұмыс күнiнен кешiктiрмей ақылы қызмет, демеушiлiк, қайырымдылық көмек, 
ақшаны  уақытша  орналастыру  ҚБШ-ларына  есептелуi  тиiс.  (  8-бөлім  «Бюджеттің 
атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету»
 15
). 
Ақылы  қызметтердің  ҚБШ  бойынша  операцияларды  жүргізу  үшін  мемлекеттік  мекеме 
аумақтық  қазынашылық  бөлімшесіне  мемлекеттік  мекеменің  ақылы  негізде  тауарлар 
(жұмыстар  және  қызметтер  көрсету)  ұсынудан  түсетін  ақша  түсімдері  мен  шығындары 
жоспарын, қол қою үлгісі бар құжатты және мөр басылымын ұсынады. 
Мемлекеттiк  мекеменің  өз  билігінде  қалатын  тауарларды  (жұмыстарды,  қызметтердi) 
өткізуден  түсетiн  ақшаның  есебiнен  операция  жүргiзу  үшiн  жыл  сайын  мемлекеттiк 
мекеменiң  өздерінің  билігінде  қалатын  тауарларды  (жұмыстарды,  қызметтердi)  өткізуден 
түсетiн ақшаның түсiмi мен жұмсалу жоспары (бұдан әрi – жоспар) жасалынады. 
 
Жоспар  ереженің  96-қосымшасына  сәйкес  жасалынады.  Қаржыландырудың  жоспары 
бөлшек  қалдықтары  бар,  үтірден  кейін  бір  белгісі  бар  сандармен  мың  теңгемен 
қалыптастырылады 
 
Қаржы  жылы  iшiнде  жоспарда  көзделген  сомадан  тыс  түскен  кiрiстер  жоспарды  және 
мемлекеттiк  мекемелер  бойынша  Жиынтық  жоспарды  нақтылау  шартымен  оларға 
өзгерiстер  енгiзу  арқылы  ағымдағы  жылы  жұмсалуы  мүмкiн.  Ол  үшін  бюджеттiк 
бағдарламалар  әкiмшiсiне  бюджет  орындалу  Ереженің  98-қосымшасына  сәйкес  нысан 
бойынша  жоспарға  өзгерiстер  енгiзу  туралы  анықтаманы  және  есептермен  негіздемелері 
бар қосымшаны беру керек. 
b.  Демеушілік және қайырымдылық көмек, өтемсіз аударымдар мен қайырмалдықтар, 
гранттар
.
 
Тартылған қаражаттарды маңызды екі категорияға бөлуге болады: гранттар және  түрлі 
кіріс көздерінің жарналары 
Грант  –  донорлардың,  яғни  үкімет  институттарымен  (мысалы,  Мәдениет  министрлігі), 
халықаралық  ұйымдарымен  (БҰҰ),  қайырымдылық  ұйымдарымен  (Сорос-Қазақстан 
қоры  және  басқалары),  корпорацияның  арнайы  бөлімшелерімен  берілетін  өтеусіз 
қаржылық көмегі
16
. (Нұсқаулықтың 9-қосымшасын қараңыз).  
Гранттар белгілі бір немесе алуан түрлі қызметке, сондай-ақ операциялық шығыстарды қолдау 
үшін  грант  шарты  арқылы  ұсынылады.  Грант  көлемі  алдын-ала  жарияланады,  себебі  грант 
                                                           
15
«Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесін бекіту туралы» Қазақстан 
Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 26 ақпандағы N 220 Қаулысы, 24.04.2013ж. өзгерістерімен 
16
 Гранттар беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдардың, шетелдік және қазақстандық үкіметтік емес 
қоғамдық   ұйымдардың  және  қорлардың  тізбесін  бекіту  туралы  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2009 
жылғы 20 наурыздағы № 376 Қаулысы  

23 
 
алушы  оның  көлемін  білуі  тиіс
17
.  Ереже  бойынша  гранттар  бірнеше  кезекпен  бөлінеді.  Ол 
алдын-ала ескертіледі немесе шотты алғаннан кейін шығыстың толық сипаты беріледі. 
Ерікті  аударымдарға  демеушілік  көмек,  саудадан  түскен  қаражаттар,  сонымен  қатар  жеке 
немесе топтық жарналар жатады.  
 
Конкурстық  негізде    «Орта  білім  беретін  үздік  ұйым»  грантын  алған  мемлекеттік  орта  білім 
беру  мекемелері  грантты  материалдық-техникалық  және  ғылыми-әдістемелік  жағынан  білім 
беру процесін қамтамасыз етуге жұмсайды (ҚР «Білім туралы» заңы, 64-бап).
 
Демеушілік,  қайырымдылық  қолма-қол  ақшаны  бақылау  шоттары    бойынша 
операцияларды  жүргізу  үшін  мемлекеттік  мекеме  аумақтық  қазынашылық  бөлімшеге 
рұқсатты және қолдар мен мөр бедерінің үлгілері бар құжатты береді. Мемлекеттік мекеме 
демеушілік, қайырымдылық көмектен түсетін түсімдерді жоспарламайды. 
Демеушілік,  қайырымдылық  көмектен  түскен  мақсаттық  түсімдерді  мемлекеттік  мекеме 
мақсатқа сай пайдалануы қажет.  Демеушілік, қайырымдылық  көмектен түсетін түсімдерді 
мемлекеттік мекеме мақсатка сай жұмсалуын қамтамасыз етеді.  
 
Демеушілік,  қайырымдылық  көмекті  ағымдағы  жылы  мақсатқа  сай  пайдаланбаған 
мемлекеттік  мекеме  оны  келесі  жылы  мақсатқа  сай  пайдалана  алады. Демеушілік, 
қайырымдылық көмек ақшасын ағымдағы қаржы жылы жете пайдаланбаған жағдайда осы 
ақшаны салған тұлға оны қайтарып алуға құқығы бар.  
Демеушілік, қайырымдылық көмектен түсетін түсімдерді жұмсау «Бюджет атқарылуы және 
оған  кассалық  қызмет  көрсету  Ережеде»    белгіленген  тәртіппен  ресімделген  және 
ұсынылған  төлеуге  берілетін  шот  негізінде  демеушілік,  қайырымдылық  көмектің  тиісті 
шоттағы  ақша  қалдығының  шеңберінде  жүзеге  асырылады. Демеушілік,  қайырымдылық 
көмектен түсетін түсімдер бойынша қолма-қол ақшамен жасалатын операциялар жөніндегі 
банктік  қызметтерге  ақы  төлеуді  мемлекеттік  мекеме  өзі  және  банк  арасындағы  кассалық 
қызмет көрсетуге арналған шарт негізінде демеушілік және қайырымдылық көмек ақшасы 
есебінен жүргізеді.  
 
Мемлекеттік  мекеме  бюджетті  атқару  жөніндегі  орталық  уәкілетті  органымен  белгіленген 
тәртібі,  нысаны  және  мерзімі  бойынша  демеушілік  және  қайырымдылық  көмектен  түскен 
түсімдер және оларды жұмсау туралы есепті жасайды және ұсынады.  
Демеушілік, қайырымдылық көмек, грант есебінде алынған қаражаттарды қолдану кезінде 
жұртшылықтың  қатысуы  міндетті.  Білім  беру  ұйымдарын  алқалы  басқарудың  бір  түрі 
болып білім беру ұйымының Қамқоршылық комитеті табылады, ол білім беру ұйымының 
әкімшілігімен,  ата-аналар  комитеттерімен,  жергілікті  өкілдікті  және  атқарушы 
органдармен,  мүдделі  ведомствалармен
 
және  басқа  ұйымдармен  өзара  қарым-қатынаста 
болады
.
18
 
Қамқоршылық  кеңестер  демеушілік  жарналарды  үлестіруге  белсене  ат  салысуы  керек.  
Демек қаражаттарды үлестірудің ашықтылығы мен есептілігі қамтамасыз етіледі. 
                                                           
17
  Дегенмен,  донор  қаржы  тапшылығына  байланысты  немесе  алымшының  қызметіне  қанағаттанбаған 
жағдайда грант/жарнаны толық төлем жасамай тұрып кейін қайтарып алуы мүмкін. 
18
«Қамқоршылық кеңес қызметінің және оны сайлау тәртібінің үлгілік ережелерін бекіту туралы» Қазақстан 
Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2007 жылғы 22 қазандағы № 501 Бұйрығы