127
- Балаларым, талабы бар ертеңін ойлар, менің төрімнен
көрім жақын. Бір апта уақыт беремін, жан-жақты бақылап,
өмірлеріңе азық болар зат әкеліңдер депті. Әке сөзін қабыл
алған балалары жол жүріп кетеді.
Уақыт жетіп, балалары оралыпты.
- Қане, олжаларыңды көрсетіңдер,- депті әкесі.
Атау кім?не? деген затты, Ілік кімнің? ненің? деген затты
кезекпен көрсетеді.
- «Енді, осы әкелгендеріңе сүйеніш тауып келіңдер»
депті. Белгіленген уақытта жетеді, қараса үлкен ұлынан
басқасы түгел екен.
Ілік септік:-ның- нің,- дың,-дің,-тың,-тің;
Барыс септік:-ға,-ге,-қа,-ке,-на,-не,-а,-е;
Табыс септік:-ны,-ні,- ды,-ді,-ты-ті,-н;
Жатыс септік:-да,-де,-та,-те,-нда,-нде;
Шығыс септік:-нан,-нен,-дан,-ден,-тан,-тен;
Көмектес септік:кіммен? немен?-мен, -бен, -пен, -менен,
-бенен, -пенен.
Басы салбырап Атау келді.
- Неге кешіктің?- дейді әкесі.
- Ештеңе таппадым... Септік 6 баласына: «Сыннан жақсы
өттіңдер. Атауды кешіріңдер, ағаларың ғой. Тұңғышым еді,
ерке. Бірлік бар жерде тірлік бар. Бір-біріңді сыйлаңдар,-
деп батасын береді.
- Балалар, құрал-саймандарды атап, жазып алайық.
Құрал-саймандар:
(құрал-саймандар
бейнеленген
суреттерді көрсете отырып атау). Балта, балға, тістеуік,
ара, күрек, тырма, айыр, сүргі, кемпірауыз.
- Енді, көмектес септіктің қызметін байқап көрелік:
құрал-саймандарға көмектес септіктің жалғауларын жалғап
көрейік.
1. Дауысты, үнді дыбыстардан соң: балтамен,
шанышқымен, Гауhармен, шапанмен, бәкімен, көрпемен,
128
Әсеммен, сумен.
2. Қатаң және ұяң Б, В, Г, Д дыбыстарынан соң:
орақпен, қасықпен, геологпен, көлікпен, ірімшікпен.
3. Ұяң З, Ж дыбыстарынан соң: Айқызбен, қобызбен,
ұстазбен, өгізбен, бізбен.
Құрал-саймандарға көмектес септік жалғауларын жалғап,
сөйлемдер жазамыз.
Балтамен отын жарады. Балғамен шеге қағады.
Тістеуікпен шегені түзейді. Арамен ағаш кеседі. Күрекпен
жер аударады. Тырмамен топырақты майдалайды. Айырмен
шөп жинайды. Сүргімен ағаш жонады. Кемпірауызбен шеге
суырады.
Кітаппен жұмыс: Сөйлем құрау.
Көмектес септікті пайдалана отырып, сөйлем құрау.
(Сөйлем ішінде кұрал-саймандар атауы болу керек).
Сұраққа жауап беру:
1. Жерді аудару үшін не керек? (күрек, кетпен, тырма).
2. Ағаш кесу үшін не керек? (ара, балта, сүргі).
3. Ауланы тазалау үшін не керек? (сыпырғы, шелек,
тырма).
4. Шеге қағу үшін не керек? (балға, тістеуік, кемпірауыз).
Кәртішкемен жұмыс. Бес оқушыға кәртішке үлестіру.
(Оқушылар сұраққа жауап беру кезінде бес оқушы
кәртішкемен жұмыс жасайды. Сұраққа жауап берген соң,
кәртішке тапсырмаларын орындаған оқушылардың жұмыс
нәтижесін тексеремін).
Суретпен жұмыс. Суретке қарап отырып шағын әңгіме
жазу, оқу.
Сергіту сәті: «Алма ағашы». Тақтада алма ағашының
суреті ілінген. Алманы өзіне алу үшін алдымен берілген
тапсырмаларды орындау керек.
ІV. Қорытынды: Сабақты қайталай отырып қорыту.
Сұрақ-жауап:
129
1. Қазақ тілінде неше септік бар?
2. Құрал-саймандарды және олардың атқаратын қызмет-
терін атап беріңіздер?
3. Көмектес септігі бар 3 сөйлем ойлап тап.
V. Үйге тапсырма: Құрал-саймандарды пайдалана оты-
рып шағын әңгіме жазу.
VІ. Бағалау: оқушылар білімін, белсенділігін бағалау.
Лаура ҚАҺАРМАНҚЫЗЫ,
Алматы қаласындағы
№106 жалпы білім беретін
мектептің мұғалімі.
ОЙДЫ ҰШТАҒАН
ҰЛТТЫҚ КИІМДЕР
(9-сынып)
Сабақтың мақсаты: білімділік – ұлттық киімдердің
түрлерін, жасалу әдісін, жолын, олардың қадір-қасиеті тура-
лы мәлімет беріп, оқушы санасына сіңіру; дамытушылық –
оқушылардың есте сақтау, көру, ойлау қабілеттерін арттыру,
сөздік қорын молайту, тіл байлығын дамыту, сабақты
тұжырымдап, қорыта білуге дағдыландыру; тәрбиелік –
ұлттық киімнің қадір- қасиетін түсінуге, бағалауға тәрбиелеу.
Типі: интегралды сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, анализ-
синтез, тұжырымдау, жобалау. Көрнекілігі: слайд, кітаптар,
суреттер; буклеттер, көрме ұйымдастыру.
Сабақтың барысы:
• Ұйымдастыру кезеңі.
• Үй тапсырмасын тексеру кезеңі.
• Проблемалық жағдаят.
130
• Жаңа сабақ.
• Бекіту.
• Қорытындылау.
• Бағалау.
• Үйге тапсырма.
Мұғалімнің сөзі: - Балалар, біз бүгін қолөнер
модулінің төртінші тақырыбын өтеміз. Қазір өткен
сабақтағы тақырыбымызды бүгінгі сабақпен ұштастыра
байланыстырып отыратын боламыз.
Проблемалық жағдаят: - Біз қонаққа немесе қыдыруға
шықсақ қандай киім киеміз?
- Әдемі, таза киімдерімізді киеміз.
- Ал, жазда тон немесе малақай киеміз бе?
- Жоқ, әр жыл мезгілінде киетін киім түрлері болады.
- Ал, ұлттық мереке, мейрамдарға қандай киімдер киеміз?
- Ұлттық киімдер киеміз.
- Ендеше, бүгінгі сабақтың тақырыбы: «Ұлттық киім-
дер».
Мұғалім сөзі: - Киім – денені ауа райынан, сыртқы
ортаның зиянды әсерінен қорғайтын, адамның денесіне
киюге арналған жасанды жамылғы түрі, тұтыныс бұйымы.
- Балалар, жұмысты әрі қарай жалғастыру үшін
оқулықтың 72-73- беттерін ашыңыздар. Сонымен, суреттен
көріп отырғандарыңыздай ұлттық киім неше түрге бөлінеді?
Ықтимал жауап: - 5 түрге.
Мұғалім: - Ендеше, мына сызбаға көңіл аударайық.
ҰЛТТЫҚ КИІМДЕР
Ішкі киім Аяқ киім
Сыртқы Ерлердің Әйелдердің
киімдер бас киімі бас киімі
Достарыңызбен бөлісу: |
