Мектебінде

108
4. егілетін дәрі – лекарство  для прививки;
5. қалтырайды – знобит, бросает в дрожь;
6. шабады – передается; 
7. тәбет – аппетит; 
8. дауыс қарлығу – охриплость  голоса;
9. көбінесе – в основном;
10. сыпь – бөрткен; 
11. от солнца – күн көзінен;
12. сустав – буын; 
13. обострение – асқыну; 
14. воспаление – қабыну; 
15. для заблаговременного спасения – алдын ала  сақтану 
үшін.
2-топ:  
1. қызылша – корь; 
2. ыдыс – посуда; 
3. ірің – гной; 
4. қабылдамайтын –не воспринимающий;
5. жөтеледі – кашляет; 
6. тұмау – грипп; 
7.  ауру  түрін  анықтауға  болады  –  можно    определить 
вид болезни;
8. түшкіру – чихать; 
9. екі бірдей ауруға – двум  болезням;
10. сердце – жүрек; 
11. признаки – белгісі; 
12. вирус – қоздырғыш;  
13. быстро заражающий – тез жұққыш;
14. жидкая пища – сұйық  тағам;
15. горчица – қыша. 
б) «Жалғасын тап» ойыны.  
1. Вакцина – белгілі бір жұқпалы ... (аурудан алдын ала 
сақтану үшін егілетін дәрі).

109
2.  Бірнешеуіне  қарсы  қолданылатын  вакцинаны  – 
(поливакцина деп атайды).
3. Вакцинаны егу арқылы ...  (ауру түрін анықтайды).
4. Еккеннен кейін ұзақ уақыт ауруды ...  (қабылдатпайтын 
вакцинаны тірі   вакцина деп атайды).
5. Вакцина терінің астына, ...  (бұлшық етке егіледі).
6.    Вакцинаны  егу  әдісі  адамның  ...  (жасы  мен  денсау-
лығына қарай түрліше болады).
в) « Вакцина» мәтінін сұрау.  (Оқушылар жауабы).
IV. Жаңа сабақ: Емдік шөптер.
А) Сөздік:
ерітінді – раствор; 
тұнба – настойка;
шипалы – целебный;
зарарсыздандырылған – стерилизованный; 
құрғақ – сухой; 
қырмызы – календула;  
мыңжапырақ – тысячелистник; 
өгейшөп – мать и мачеха;
қайың – береза; 
бақбақ – одуванчик; 
аюқұлақ –толокнянка;
қоғажай – фиалка; 
жусан – полынь; 
қалақай – крапива; 
зирек – барбарис; 
түймедақ – ромашка; 
жалбыз – мята; 
улану – отравление. 
Сөз  тіркестері:  емдік  қасиеттер  –  целебные    свойства, 
дәрі шөптер- лекарственные растения, жумау керек – не надо 
мыть, қайнатқан кезде – во   время кипячения, түбіне шөгеді 
– оседает на дно.

110
Б)  Мұғалім  мәтінді  оқиды,  оқушылар  мұқият  тыңдап 
отырады. Бірнеше оқушыға мәтінді оқыту, соңынан қалған 
оқушылар қателері болса дұрыстайды.
В) Мәтінді оқушыларға аударту.
Г)  Оқушыларға  алдын  ала  «Шөптердің  емдік  қасиеті» 
атты тапсырма берілді. Екі топ дайындап әкелген буклеттерін 
қорғайды.
V.  Бекіту:  Мәтінмен жұмыс.
А) Әр топқа  мәтіннен 3 сөйлемнен беру. Сөйлемге толық 
синтаксистік талдау жасау керек.
1-топ: 
1. Шөптерді ерте заманнан бастап халық медицинасында 
пайдаланған (хабарлы, жақты, толымды, жайылма).
2.  Шөптердің  емдік  қасиеттері  көп  (хабарлы,  жақты, 
толымды, жайылма).
3. Дәріханадан сатып алған шөпті жумау керек (хабарлы, 
жақсыз, жайылма, толымсыз).
2-топ:
1. Бұл дәру шөптерден ерітінді және тұнба дайындалады 
(хабарлы, жақты, толымды, жайылма).
2.  Дәрі  шөптерді  құрғақ  және  жылы  жерде  ұстау  керек 
(хабарлы, жақсыз, жайылма, толымыз).
3.  Шөптердің  түрі  өте  көп  (хабарлы,  жақты,  жайылма, 
толымды).
Б)  Келесі тапсырма: әр топқа екі-екіден  сөздер беріледі. 
Әр сөзге толық морфологиялық талдау жасау керек.
1-топ: Қырмызы – түбірі – қырмызы.
Құрамына  қарай:  дара,  тұлғасына  қарай:  негізгі, 
мағынасына қарай:  жалқы есім, деректі.
Болып  шығады  –  етістік,  күрделі  етістік,  туынды, 
бол – түбірі, ып – көсемшенің жұрнағы, шық – түбірі, а – 
көсемшенің  жұрнағы,  ды  –  жіктік    жалғауының  III  жақ, 
жекеше, болымды, туынды, салт етістік, көсемше. 

111
2-топ:
қасиеттері – түбірі – қасиет;
тер – көптік жалғауы;
і – тәуелдік жалғауының III жақ, көпше.
Құрамына қарай: дара.
Тұлғасына қарай: негізгі.
Мағынасына қарай: жалпы, дерексіз.
көмектеседі – етістік, түбірі – көмек; 
Тес – сөз тудырушы жұрнақ;
е – көсемшенің  жұрнағы;
ді – жіктік  жалғауы;
Дара, туынды,  болымды,  салт етістік,  көсемше.
В)  Келесі тапсырмада екі топқа бір-бір сөз беріледі, осы 
сөздерді сөз құрамына талдау керек.
1-топ:  Жапырағынан 
Жапырағ  –  түбірі,  зат  есім,  ы  –  тәуелдік    жалғауы,  III 
жақ, жекеше, нан – шығыс  септігі.
2-топ:  Шипалы
Шипа – туынды, лы – сын  есім тудыратын жұрнақ.
VI. Үйге тапсырма: сөздерді жаттау, мәтінді оқу.
VII.  Бағалау:  оқушыларды  сабақта  танытқан 
белсенділігіне қарай бағалау.
VIII.  Қорытынды:  оқушыларға  сұхбат  құрату  арқылы 
сабақты қорытындылау.
- Бүгінгі сабақта емдік шөптермен таныстық. Сонымен, 
айтыңыздаршы, қандай емдік шөптерді білеміз?
- Қырмызыны не үшін пайдаланады? 
-  Өгейшөпті  не  үшін  пайдаланады?  Бастауыш  қандай 
сұраққа жауап береді? Баяндауыш көбінесе қай сөз табынан 
болады? Анықтауыштың сұрағы қандай? Толықтауыш, тура 
толықтауыш қандай сұраққа жауап береді? Пысықтауыштың 
түрлерін атаңыздар! (Оқушылар жауабы).
Марапаттау, бағалау.