42
43
тұсау – спутать;
шашу – подарки, приносимые на торжества;
жүйелі тәртіп – определенный порядок;
ризалық – благословение;
құда – сват;
құда түсу – свататься.
Сөздерді меңгергенін ойын түрінде пысықтау.
«Сөзтізбек» ойынын ойнау. Ойынның шарты:
бірінші оқушы сөздің біреуін айтса, жанындағы оқушы
екіншісін айтады, үшіншісі тағы бір сөзді айтып,
жалғастыра береді.
2.Топтық жұмыс.
Әр топқа мәтіндер беріледі.
а) Қазақтың салт-дәстүрі жөніндегі мәтінді мәнерлеп
оқиды.
ә) Әр топтан 1-2 оқушыдан мазмұнын айтса, басқа
топтан сұрақтар қойып, топ мүшелері жауап береді.
Бала тәрбиесі – бесіктен (1-топтың мәтіні)
Адам өмірінің әрбір кезеңдерінде көптеген салт-
дәстүрлер орындалады.
Соның бірі - бала тәрбиесіне байланысты салттар.
Өйткені бала - өмірдің жалғасы, болашағы. Сәби
дүниеге келгеннен кейін шілдехана тойы өткізіледі.
Баланы қырқына дейін көз тиеді деп көпшілікке
көрсетпеген.
Баланың туғанына қырық күн толған соң, оны
қырқынан шығарады: баланың қарын шашын алады,
көп балалы, немере көрген әжелердің бірі 40 қасық су
құйып алып, баланы шомылдырады.
Баланы шомылдырған әжеге сыйлық беріледі.
Бала қырқынан шыққан соң ата-әжесі немесе әке-
шешесі бесікке салу тойын жасайды.
Бала қырқынан шыққанша оның нағашылары алдын
ала бесік жасатып алып келеді.
Баланың әке-шешесі бесік той өткізеді.
Тұсау кесу (2 топтың мәтіні)
Бала бесіктен шығып, еңбектеуден өткен соң аяғын
қаз-қаз баса бастайды. Бұл–баланың ең алғашқы
талпынысы, тіршілігі. Мұны ежелден түсінетін қазақ
баласының келешегіне ақ жол тілеп, тұсау кесер тойын
жасайды. Баланың анасы ала жіп дайындап, оны бір
пысық әйелге «Ал, сен, кес. Өзіңдей пысық болсын»
деп ұсынады. Ол кісі ала жіпті баланың екі аяғына
тұсауша байлап, сонан соң ортасынан кеседі. Бала
апасына қарай тәлтіректей жөнеледі.
3. Дәптермен жұмыс.
Мәтіндегі екі жай сөйлемнен салалас құрмалас
сөйлем құрап, синтаксистік талдау жасау.
4. Шығармашылық жұмыс.
Әр топ бір сахналық көрініс көрсетеді.
Ән ойналуда.
1-топ «Бесікке салу» дәстүрін көрсетеді.
Әже бесікті аластайды.
Алас, алас, аласы,
Келді, міне, баласы.
Көш, көш пәлесі,
Келді, міне, егесі.
Баланы бесікке салады.
Мойнымдағы маржаным,
Қорадағы мал– жаным,
Бесігіңе жата ғой,
Тәтті ұйқыға бата ғой!
Әлди, әлди, ақ бөпем,
Ақ бесікке жат бөпем.
Жылама, бөпем, жылама,
Көзіңнің жасын бұлама.
44
45
Қыз. Бесік жырын айтатын аналардан айналдық,
Ана сүтін ақтайтын балалардан айналдық.
Ұл. Айналайын, баладан,
Тауып алған даладан.
Қаз-қаз, қаз-қаз басайық
Тұсау кесер жасайық.
Ән ойналуда.
2-топ «Тұсау кесер» дәстүрін көрсетеді.
1-оқушы. Бала бесіктен шығып, еңбектеуден өтіп,
аяғын қаз-қаз баса бастаған соң, «тұсау кесер» жасайды.
Ән ойналуда.
Әже ала жітпі баланың екі аяғына тұсауша байлап,
сонан соң ортасынан кеседі.
Қаз – қаз, балам, қаз, балам,
Қадам бассаң мәз болам.
Күрмеуіңді шешейін,
Тұсауыңды кесейін.
Қаз баса ғой, қарағым,
Құтты болсын қадамың.
Өмірге аяқ баса бер,
Асуларды аса бер.
Қыз. Ала жібім шешілді,
Енді тұсау кесілді.
Бақытты бол, балақай,
Нағыз өмір – анада,
Нағыз өмір – балада.
Әже бесікті аластайды.
Алас, алас, аласы,
Келді, міне, баласы.
Көш, көш пәлесі,
Келді, міне, егесі.
Баланы бесікке салады.
5.Рефлексия.
Оқушылардың сабақ туралы пікірі.
- Балалар, балаға байланысты қандай салттарды
білесіңдер?
бесікке салу шілдехана
тұсау кесу қырқынан шығару
6. Бағалау.
7. Мұғалімнің қорытынды сөзі.
8. Үйге тапсырма беру.
Балаға байланысты
салттар
46
47
В.ТАҢАТАРОВА,
№7 жалпы орта
білім беретін мектеп.
Батыс Қазақстан облысы,
Орал қаласы
МЕНІҢ ӘУЕС ІСІМ- СПОРТПЕН
ШҰҒЫЛДАНУ
Сабақтың
мақсаты:
білімділік-оқушыларға
тақырып бойынша мәлімет беріп, білімдерін
жүйеге келтіру, грамматикалық ұғымдарды сауатты
әрі дұрыс қолдану дағдыларын қалыптастыру.
Пәнге қызығушылығын арттыру; дамытушылық-
оқушылардың ойлау, есте сақтау, көру қабілеттерін
дамыту; ой түйіндеуге, шығармашылықпен жұмыс
істеуге жұмылдыру; мәтінді қазақ тілінде әңгімелеуге,
ауызекі сөйлеуге дағдыландыру, ой-өрісін кеңейту;
тәрбиелік-спортпен шұғылдануға, салауатты өмір
салтын ұстануға баулу.
Түрі: аралас сабақ.
Әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, оқу, суретпен жұмыс,
аудару, толықтыру.
Пәнаралық байланыс: орыс тілі, дене тәрбиесі.
Пәнішілік байланыс: грамматика.
Көрнекілігі: суреттер, интерактивті тақта,
стикерлер, топшама.
І. Ұйымдастыру бөлімі: сыныпты түгелдеу, оқу
құралдарының толықтығы, оқушылардың сабақты
бастауға көңіл-күйін тексеру, оқушы назарын сабаққа
аудару.
«Алма кәрзеңкесі» тренингін өткізу.
-Бүгін бізде ерекше сабақ, бүгінгі сабақтан не
күтеміз?
- Тамаша көңіл-күй!
- Жақсы баға!
- Қызықты тапсырмалар!
- Жеңіл тапсырмалар!
Үй тапсырмасын тексеру (сыныптағы білгір, алғыр,
ізденімпаз, шығармашылық оқушыны анықтау).
Алғыр оқушы бір оқушыға сұрақ қояды.
- Сенің әуес ісің қандай?
- Фонетика дегеніміз не?
- Кітаптың қандай түрлері бар?
- Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?
- Термин дегеніміз не? Мысал келтір.
Ізденімпаз оқушы сыныпқа өзі дайындаған
сұрақтарын қояды.
- Сенің әуес ісің қандай?
- Қандай ас дайындағанды ұнатасың?
- Қазақ тілінде қанша дауысты дыбыс бар?
- Қатаң дауыссыз дыбыстарды ата.
- Сурет салу кезінде қандай құралдар қажет?
Оқушы шығармашылығы. (Екі оқушы диалог
құрастырады.)
- Аня, сәлем, қалың қалай?
- Сәлем, Ира, жақсы, өзің ше?
- Аня, айтшы сенің әуес ісің қандай?
- Ира, менің әуес ісім-фотоға түсіру. Ал сенің ше?
- Менің әуес ісім-ас дайындау.
