Мазмұны Түсініктеме хат кіріспе

30 

 

байланысты  функциялар  өзгерістеріндегі  тұқым  қуалаушылықтың  ролі.  Шамадан  тыс 

жаттыққандылық, шамадан тыс күш түсіру.   

 

 

 

7 Бөлім. Спорттық жаттығу және жаттығудың дамуы. 

 1  Тақырып  .  Сауықтырушы  дене  тәрбиесі  мен  салауатты  өмір  салтының 

физиологиялық негіздері 

Гипокинезия,  гиподинамия  кезіндегі  дене  тәрбиесінің  ролі.  Сауықтырушы  дене 

тәрбиесінің  организмге  әсері    (қан,  қанайналым,  тыныс,  нерв-бұлшық  ет  жүйесіне).  Таңғы 

жаттығудың,  дене  шынықтыру  паузасының  және  өндірістік  гимнастиканың  организм 

қабілеттілігіне әсері.   

 

2 Тақырып. Әйелдердің спорттық жаттығуларының физиологиялық негіздері 

Әйел  организмінің  морфофункционалдық  ерекшеліктері.  Әйел  организмінің 

функционалдық  мүмкіндіктерінің  дене  өлшемдеріне  бағыныштылығы.  Орталық  жүйке 

жүйесі  жұмысының  және  сенсорлық  жүйелер  дамуының  ерекшеліктері.  Қозғалыс 

аппаратының  және  физикалық  сипаттар  дамуының  ерекшеліктері.    Энергия  шығындары, 

анаэробты  және  аэробты  мүмкіндіктер.  Вегетативті  қызметтер.    Әйел  организмінің 

функционалдық  мүмкіндіктерінің  спорттық  жаттығу  процессіндегі  өзгерістері.үлкен 

жүктемелердің  спортшылар  организміне  әсері.  Биологиялық  циклдың  әйел  қабілеттілігіне 

әсері.  Спецификалық  цикл  (ОМЦ–овариальды-менструальды  цикл).  Биологиялық  циклдың 

әртүрлі  фазаларындағы  спорттық  қабілеттіліктің  өзгерістері.  Биологиялық  цикл  фазаларын 

ескере  отырып  жаттығу  процессінің  индивидуализациясы.  Биологиялық  цикл  фазаларының 

жаттығу  процессін  құру  кезіндегі    есебі.  Бұлшық  ет  жұмысының  әйелдің  репродуктивтік 

жүйесіне әсері.   

 

3  Тақырып.  Дене тәрбиесі  және спорттың жастық физиологиялық ерекшеліктері. 

Спорттық іріктеудің жалпы негіздері.  

Мектепке  дейінгі,  кішкентай,орта,жоғары  мектеп  жасындағы  балалардың,қарттық 

адамдар  организмінің  физикалық  жүктемелерге  адаптациясының  физиологиялық 

ерекшеліктері .Дене тәрбиесі сабағы мен жаттығу сабағының  физиологиялық негіздері.   

Түсініктер анықтамасы: спорттық іріктеу, спорттық ориентация, спорттық селекция. 

Адам  генетикасының  спорттық  іріктеуде  қолданылатын  зерттеу  әдістері: 

генеалогиялық, цитологиялық, популяциондық, егіздік. 

Морфофункционалдық 

ерекшеліктер 

мен 

физикалық 

сипаттарға 

тұқым 

қуалаушылықтың әсері. 

Спорттық  мүмкіншіліктерді  болжау.  Идеалды  спортшы  эталонын  модельдеу. 

Биологиялық жетілу темптерінің есебі. 

Әртүрлі  спорт  түрлеріндегі  іріктеу  жүйесі.  Спортшылардың  шыныққандылықтарын 

іздеу үшін генетикалық маркерлерді қолдану. 

   

  

8 Бөлім. Циклдық спорт түрлерінің физиологиялық сипаттамасы. 

         1 тақырып. Жеңіл атлетика. 

Алыс  және  қысқа  қашықтыққа  жүгірушілер  дене  бітімінің  ерекшеліктері.  бұлшық  ет 

жұмысының  жалпы  сипаттамасы.  Алыс  және  қысқа  қашықтыққа  жүгірушілердің  қозғалыс 

аппараты.  Алыс  және  қысқа  қашықтыққа  жүгірушілердің  демалыс  және  жарыстық 

дистанцияны  өту  кезіндегі  тыныс  алу,қанайналым  және  қан  жүйесінің  көрсеткіштерінің 

сандық  сипаттамасы.    Энергия  шығынының  аэробты  және  анаэробты  өндірушіліктерінің 

көрсеткіштері. Гравитациялық шок. Жүрудің физиологические ерекшеліктері. 

 

31 

 

2 Тақырып. Шаңғы жарыстарының физиологиялық сипаттамасы. 

Шаңғышылардың  бұлшық  ет  жұмысының  сипаттамасы.    Шаңғышылардың    оттегін 

тасымалдаушы 

жүйелерінің 

сандық 

сипаттамасы. 

Шаңғышылардың 

физикалық 

(қозғалыстық)  қасиеттерінің сипаттамасы. Анализаторлар. Расход Энергия шығыны. Шаңғы 

спортындағы тамқтану.  

 

3 Тақырып. Жүзудің физиологиялық сипаттамасы. 

Су  ортасы  жағдайындағы  спорттық  жұмыстың  физиологиялық  ерекшеліктері. 

Жүзгіштің қозғалыс жұмысының сипаттамасы.  Сенсорлық жүйелердің жұмыс жасауы. Жүзу 

кезіндегі  қанайналым  ерекшеліктері.  Жүзу  кезіндегі  тыныс  алу  ерекшеліктері.  Жүзу 

энергетикасы. Терморегуляция. Жүзгіштің тамақтануы. 

 

 4 Тақырып. Коньки тебушінің қозғалыс жұмысының физиологиялық 

сипаттамасы. 

Жастық  және  морфофункционалдық  көрсеткіштердің  коньки  тебу  спортындағы 

спорттық  шеберлік  деңгейінде  әсері.  Оттегін  тасымалдаушы  жүйедегі  жылжулардың 

жарыстық  дистанцияны жүріп  өту  кезіндегі  сандық  көрсеткіштері.  Бұлшық  ет  жұмысының 

энергиямен  қамтамасыз  етілуі.  Коньки  тебу  спортындағы  бұлшық  ет  жұмысының 

экономизация факторлары.   

 

5 Тақырып. Велосипед спортының физиологиялық сипаттамасы. 

Велосипедисттің  бұлшық  ет  жұмысының  сипаттамасы.  Оттегін  тасымалдаушы 

жүйелердің  жарыстық  жүктеме  кезіндегі  сандық  көрсеткіштері.  Велосипедисттің 

қабілеттілігін  арттырушы  және  шектеуші  физиологиялық  факторлар.  Велоспорттағы 

тамақтану. 

 

9 Бөлім. Жекпе-жектердің физиологиялық сипаттамасы. 

         1 Тақырып. Физиологическая характеристика бокса 

Боксер қозғалыстарының сипаттамасы. Жүйке жүйесі және қозғалыс аппараты. Тыныс 

алу,қанайналым  және  қан  жүйелерінің  күрес  кезіндегі  сандық  сипаттамасы.  Нокауттар  мен 

нокдаундар.  Жарыстық  күрестерден  кейінгі  қалыпқа  келу  процесстері.  Бокстағы  тамақтану 

негіздері. 

 

2 Тақырып. Күрестің физиологиялық сипаттамасы. 

Күрестің  барлық  түрлеріндегі  қозғалыстардың  жалпы  сипаттамасы.  Палуандардың 

физикалық  (қозғалыстық)    сипаттарының  сипаттамасы.  Тыныс  алу,қанайналым  және  қан 

физикалық  жүйелерінің  күрес  кезіндегі  сипаттамасы.      Энергия  шығындары.  Күрестегі 

тамақтану. 

 

3 Тақырып. Ұлттық күрес түрі қазақша күрестің физиологиялық сипаттамасы. 

Қазақша  күрес  бойынша  квалификацияланған  спортшылардың  морфологиялық 

сипаттамасы.  Физикалық  қасиеттер  сипаттамасы.  Күрес  кезіндегі  вегетативтік  жылжулар. 

Энергия шығындары. 

 

4 Тақырып. Қылыштасудың физиологиялық сипаттамасы. 

Қылыштасушы спортшының бұлшық ет жұмысының сипаттамасы. Жүйке жүйесі және 

қозғалыс аппараты. Ұрыс жүргізу кезіндегі вегетативтік жылжулар. Анализаторлар. Энергия 

шығындары. 

 

10 Бөлім. Спорттық ойндардың физиологиялық сипаттамасы . 

1 Тақырып. Футболисттердің жалпы физиологиялық сипаттамасы .  

32 

 

Қозғалыс  жұмысының  сипаттамасы.  Физикалық  сипаттардың  дамуы.  Қозғалыс 

жұмысының  энергетикалық  қамтаасыз  етілуі.  Футбол  ойыны  кезіндегі  вегетативті 

жылжулардың  сандық  сипаттамасы (тыныс,  қанайналым,  қан).  Энергия шығындары.  Спорт 

ойындарындағы тамақтану ерекшеліктері. 

 

 

2 Тақырып. Хоккей 

Хоккеисттердің  морфологиялық  сипаттамасы.  Хоккеисттің  қозғалыс  жұмысы. 

Физикалық сипаттардың дамуы. Вегетативті жылжулар. Анализаторы. Энергия шығындары. 

 

3 Тақырып. Баскетбол, волейбол 

Баскетболисттер  мен  волейболисттерді  морфологиялық  сипаттамасы.  Қозғалыс 

жұмысының  сипаттамасы.  ОЖЖ  және  қозғалыс  жүйесінің  координациясы.  Ойын  кезіндегі 

вегетативті  жылжулар.  Анализаторлар,  көру  және  қозғалыс  анализаторларының  ролі. 

Энергия шығыны. 

 

4  Тақырып.  Гимнастиканың  физиологиялық  сипаттамасы  (спорттық  жіне 

шығармашылық гимнастиканың, акробатиканың, аэробиканың, фитнестің) 

Гимнасттардың  морфологиялық  сипаттамасы.  Олардың  орындалу  сапасы  бойнша 

бағаланатын  жаттығулардың  жалпы  сипаттамасы.  Гимнастикалық  жаттығуларды  орындау 

кезіндегі  кеңістіктегі  және  уақыттағы  ориентировка.  ЦНС  гимнасттарының  жылдамдық-

күштік  дайындықтары  және  дене  мүшелері  қозғалыстарының  қиын  координациясы. 

Физикалық  сипаттар  (күш,  шапшаңдық,  ептілік,  икемділік).  Жаттығулар  орындау  кезіндегі 

вегетативті жылжулар. Энергия жұмсау.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

33 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

                                                          Негізгі 

1.  Сартаев 

Ж.Н. 

Адам 

физиологиясы 

бойынша 

практикалық 

сабақтар. 

Университеттердің  дене  тәрбиесі  мен  спорт  студенттеріне  арналған  оқу  құралы.  Екінші 

басылым толықтырылған және қайта жасалған. – Омск: Полиграфический центр КАН, 2014.  

-200 с. 

2.  Кыдырмолдина  А.Ш.  Дене  тәрбиесі  мен  спорт  түрлерінің  физиологиялық  негіздері: 

Оқулық. – Алматы, 2014. – 528 бет.  

5.  Солодков  А.С.,  Сологуб  Е.Б.,  Адам  физиологиясы.  Оқулық.    Басылым.  2

е

.  -    М.: 

Олимпия пресс, 2005. -528б. 

6. Адам физиологиясы: Оқулық. / ред. В.И. Тхоревского. – М.: Дене тәрбиесі,білім және 

ғылым, 2001. -492б.  

7.  Невский  Я.И.  Спорттың  жеке  түрлерінің  физиологиялық  сипаттамасы:                Оқу 

құралы.  - Алматы, 2006. - 96 б. 

 

 

Қосымша 

8. Спорт физиологиясы: Оқулық. / ред. Я.М. Коца. - М.: «ФК и С», 1986. -240 б. 

9.  адам физиологиясы  (Дене тәрбиесі интерндеріне арналған оқулық.  Басылым. 5) ред. 

Н.В. Зимкина. -М.: «Ф и С» 1975.  (336-349). 

 10. Дене тәрбиесінің массалық формаларының физиологиялық негіздері. Методикалық 

нұсқаулық.. ред. проф. Е.Б. Сологуб.  - Л-д., 1986.  561 б.  

   11.  Стресстік  жағдайларға  және  физикалық  жүктемелерге  адаптация.  Меерсон  Ф.З., 

Пшенникова М.Г., -М.: Медицина, 1988. -78 бет 

   12.  жоғары  класс  спортшысын  физиологиялық  тестілеу  /.  ред.  Дунин  Дж.  Дугелла  и 

др.) - Киев, Олимпийская литература, 1998.325 б. 

  13.  Мозжухин  А.С.,  Зимкин  Н.В.,  Давиденна  Д.Н.  Спортшының  функциональдық 

резервтерінің сипаттамасы. - Ленинград, 1980. 345 б.  

 14.  Бобков  Ю.Г.  Виноградов  В.М.  және  басқа.  Қалыпқа  келудің  фармакологиялық 

коррекциясы      . - М.: ФКиС, 1981. 357б.  

  15. Росыблат В.В. Шаршау проблемасы. – М.: Медицина, 1975  325б.  

 16.  Готовцев  П.И.,  Дубровский  В.И.  қалыпқа  келу  туралы  спортшыларға.  -  М.  

«ФКиС», 1981. б 

  17. Мильнер Е.Г. Әйелдер формуласы. - М., ФиС, 1991.75 б. 

  18.  Бұлшық  ет  жұмысының  физиологиясы:  Дене  тәрбиесі  интерндеріне  арналған 

оқулық/. ред. Я.М. Коца. – М.: ФиС, 1982-347. 

  19.  Аулик  И.В.  Клиникада  және  спортта  физикалық  қабілеттілікті  анықтау.  -  М.: 

Медицина, 1979. 621 б. 

  20. Иваницкий М.Ф. Адам анатомиясы. - М.: «ФиС», 1985. -544б.  

  21. Карпман В.В. және басқа. Спорттық медицинадағы тестілеу. – М.: «ФиС». 

 

 

 

                                                   

 

 

 

 

 

 

34 

 

Абитуриенттердің 6М010800 –дене тәрбиесі және спорт мамандығы бойынша қабылдау 

экзаменіндегі білімі мен компетенциясының баллдық-рейтингтік әріптік жүйе 

бойынша критерийлік бағасы. 

 

      Талапкерлердің  білім,икем,  дағды  және  компетенция  қабылдау  экзаменінің  бағасы 

қабылдау комиссиясының барлық мүшелерінің ойларын ескере отырып баллдық-рейтингтік 

әріптік жүйе бойынша қойылады.  

      Магистратураға  түсушілердің  жауаптары  білім  бағасының  баллдық-рейтингтік 

әріптік жүйесі бойынша бағаланады: 

   

Баға 

Әріптік 

жүйе 

бойнша 

Баллдард

ың сандық 

эквивален

ті 

%-дық 

құрамы 

Дәстүрлі 

жүйе 

бойынша 

 

Показатели 

 

 

А 

 

 

4,0 

 

 

95-100 

      

 

    Өте жақсы 

 

-  оқушы  бағдарламалық  материалды  толық 

түсінгенін  көрсетті  және  қандай  да  бір 

қателіктер,дәлсіздіктер жіберген жоқ; 

-  бақылау  және  лабораторлық  жұмыстарды 

уақытында  және  дұрыс  орындады  және  олар 

бойынша есептер тапсырды; 

- осы кезде оригиналды ойлауды көрсетті;  

- уақытында және қандай да бір қателіктерсіз  

коллоквиумдерді 

тапсырды 

және 

үй 

тапсырмасын  орындады,  ғылыми-зерттеу 

жұмысымен айналысты;  

- 

дисциплинаны  оқу  кезінде  қосымша 

ғылыми әдебиеттерді өз бетінше қолданды; 

-  бағдарламалық  материалды  өз  бетінше 

жүйелей алды.  

А- 

3,67 

90-94 

 

 

 

 

 

В+ 

 

 

3,33 

 

 

85-89 

 

       

 

   Жақсы 

-  бақылау  және  лабораторлық  жұмыстарды 

уақытында 

орындады 

және 

оларды 

принципиалды ескертулерсіз тапсырды;     

-  коллоквиумдер  мен  үй  тапсырмаларын 

принципиалды  ескертулерсіз    уақытында 

тапсырды және дұрыс орындады;  

-  мұғалім  нұсқауы  бойынша  қосымша 

әдебиеттер қолданды;  

- ғылыми-зерттеу жұмысымен айналысты;  

-  принципиалды  емес  дәлсіздіктер  жіберді 

және студент өзі оны дұрыстады; 

- 

мұғалім 

көмегімен 

бағдарламалық 

материалды жүйелей алды .  

В 

3,0 

80-84 

В - 

2,67 

75-79 

 

 

 

 

 

С + 

С 

 

 

2,33 

2,0 

 

 

70-74 

65-69 

 

 

 

 

Қанағаттана

рлық  

-  студент  бағдарламалық  материалды  50  %-

дан  кем  емес  түсінді,  бақылау  және 

лабораторлық 

жұмыс,үй 

тапсырмалары 

кезінде мұғалім көмегіне мұқтаж болды.; 

- 

при 

коллоквиум 

тапсыру 

кезінде 

дәлсіздіктер 

және 

принципиалды 

емес 

қателер жіберді ; 

С - 

1,67 

60-64 

Д + 

1,33 

55-59 

Д 

1,0 

50-54 

35 

 

 

 

 

- 

зерттеу  жұмысы  кезінде  белсенділік 

танытпады, 

мұғалім 

көрсеткен 

оқу 

әдебиеттерімен ғана шектелді; 

-материалды 

жүйелеу 

кезінде 

көп 

қиыншылықтар сезінді.  

 

 

 

 

F 

 

 

 

 

0 

 

 

 

 

0-49 

 

 

 

Қанағаттана

рлық емес  

-  студент  бағдарлама  қарастырған  негізгі 

материал білімінен бос жерлер тапты; 

-дисциплина  бағдарламасының  жартысынан 

көбін түсінген жоқ;  

-жауаптарда принципиалды қателер жіберді; 

- 

ағымдағы,аралық 

және 

қорытынды 

бақылаудың  формаларымен  қарастырылған 

бөлек тапсырмаларды орындамады; 

-  бағдарламамен  қарастырылған  барлық 

негізгі әдебиеттермен жұмыс жасаған жоқ.