УДК 669. 017
Н.Қ.Түленденова. Материалтану: Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар. 5В071200 – Машинажасау, 5В071300 – Көлік, көліктік техника және технология, 5В072300 – Техникалық физика, 5В072400 – Технологиялық машиналар және жабдықтар, 5В080600 – Аграрлыыық техника және технология, 5В090100- Тасымалдауды, жол қатынасын және көлікті пайдалануды ұйымдастыру мамандықтары бойынша оқитын студенттерге арналған/ ШҚМТУ - Өскемен, 2013 - 63 бет.
Әдістемелік нұсқауларда металдар мен қорытпалардың құрылымдарынан, талдау әдістерінен, көміртекті және легірленген болаттардың, шойынның құрылымдарынан, темір-көміртегі диаграммасы мен термиялық өңдеу тақырыптарынан, түсті металл негізді қорытпалардан мәліметтер берілген. Ұсынылған жұмыс студенттердің «Конструкциялық материалдар және материалтану», «Материалтану», «Материалтану және конструкциялық материалдар технологиясы», «Металдар технологиясы» пәндерін оқуда кездесетін мәселелерді түсінуге көмекші құрал болады.
Машина жасау және көлік факультетінің әдістемелік кеңесі бекіткен
Хаттама № ____ _________ 2013
© Д.Серікбаев ат.
Шығыс-Қазақстан
мемлекеттік техникалық
университеті, 2013
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ...……………………………………………………………….
|
5
|
1 Зертханалық жұмыс «Металдар мен қорытпаларды
металлографиялық талдау»............................................................
|
6
|
1.1Жұмыстың мақсаты ..........………………………………………..
|
6
|
1.2 Аспаптар мен жабдықтар ...............………………………………
|
6
|
1.3 Теориялық мәліметтер ..............…………………………………
|
6
|
1.4 Тапсырма ................................................…………………………
|
11
|
1.5 Бақылау сұрақтары ...............…………………………………….
|
11
| |
2 Зертханалық жұмыс «Металдар мен қорытпалардың
қаттылығын өлшеу» ..…………………………...............................
|
12
|
2.1 Жұмыстың мақсаты .........……………………………………….
2.2 Материалдар мен жабды0тар........................................................
|
12
12
|
2.3 Теориялық мәліметтер ...................……………………………...
|
12
|
2.4 Бринель әдісі бойынша қаттылықты (НВ) өлшеу
2.5 Тапсырма ...............………………………………………………
2.6 Роквелл бойынша қаттылықты (HRA, HRB, HRC) өлшеу........
2.7 Тапсырма ........................................................................................
2.8 Бақылау сұрақтары.........................................................................
3 Зертханалық жұмыс «Соққы тұтқырлығын өлшеу»...................
|
13
16
16
19
20
21
|
3.1 Жұмыстың мақсаты ....…………………………………………
|
21
|
3.2 Аспаптар мен жабдықтар………………………………………..
|
21
|
3.3 Теориялық мәліметтер ……………………………………….....
3.4 Соққы тұтқырлығын маятникті тоқпақпен сынау......................
3.5 Тапсырма ...............……………………………………………....
3.6 Бақылау сұрақтары ……………………………………………..
4 Зертханалық жұмыс «Пластикалық деформация және қайта
кристалдану»..................................................................................
|
21
22
24
24
25
|
4.1 Жұмыстың мақсаты ……………………………………………
|
25
|
4.2 Аспаптар мен жабдықтар ……………………………………….
|
25
|
4.3 Теориялық мәліметтер …………………………………………
|
25
|
4.4 Тапсырма ..............……………………………………………….
|
28
|
4.5 Бақылау сұрақтары .....…………………………………………
5 Зертханалық жұмыс «Қорытпалардың фазалық өзгеруін темір-көміртегі диаграммасы бойынша оқу»..............................................
5.1 Жұмыстың мақсаты ......................................................................
5.2 Теориялық мәліметтер...................................................................
5.3 Тапсырма ..............……………………………………………….
5.4 Бақылау сұрақтары .....………………………………………….
6 Зетрханалық жұмыс «Көміртекті болаттың микроқұрылымын оқып, талдау»........................................................................................
6.1 Жұмыстың мақсаты ......................................................................
6.2 Аспаптар мен жабдықтар ……………………………………….
6.3 Теориялық мәліметтер..................................................................
6.4 Тапсырма ..............……………………………………………….
6.5 Есеп беру үлгісі.............................................................................
6.6 Бақылау сұрақтары .....………………………………………….
7. Зетрханалық жұмыс «Шойындардың микроқұрылымын оқып, талдау»...................................................................................................
7.1 Жұмыстың мақсаты ......................................................................
7.2 Аспаптар мен жабдықтар ……………………………………….
7.3 Теориялық мәліметтер..................................................................
7.4 Тапсырма ..............……………………………………………….
7.5 Есеп беру үлгісі.............................................................................
7.6 Бақылау сұрақтары .....…………………………………………
|
28
29
29
29
32
32
33
33
33
33
34
35
36
37
37
37
37
39
39
40
|
8 Зертханалық жұмыс «Көміртекті болатты термиялық
өңдеу».................................................................................................
|
41
|
5.1 Жұмыстың мақсаты .……………………………………………
|
41
|
5.2 Аспаптар мен жабдықтар ......……………………………………
|
41
|
5.3 Теориялық мәліметтер .…………………………………………
|
41
|
6.4 Тапсырма ............. ………………………………………………..
|
45
|
6.5 Бақылау сұрақтары ..... …………………………………………..
9 Зертханалық жұмыс «Легірленген болаттың микроқұрылымын талдау» ..................................................................................................
9.1 Жұмыстың мақсаты .……………………………………………
9.2 Аспаптар мен жабдықтар ......……………………………………
9.3 Теориялық мәліметтер .…………………………………………
9.4 Тапсырма ............. ………………………………………………..
9.5 Бақылау сұрақтары ..... …………………………………………..
10 Зертханалық жұмыс «Түсті қорытпалардың микроқұрылымын талдау....................................................................................................
10.1 Жұмыстың мақсаты .………………………………………….
10.2 Аспаптар мен жабдықтар ......………………………………….
10.3 Теориялық мәліметтер .……………………………………….
10.4 Тапсырма ............. ……………………………………………...
10.5 Бақылау сұрақтары ..... ………………………………………...
|
46
48
48
48
48
50
50
52
52
52
52
60
60
|
Әдебиеттер .....…………………………………………………...
Қосымша А, Қосымша Б.................................................................
|
61
63
|
Кіріспе
Ұсынылған әдістемелік нұсқаудағы зертханалық жұмыстардың тақырыптары «Конструкциялық материалдар және материалтану», «Материалтану», «Салалық материалтану», «Материалтану және конструкциялық материалдар технологиясы» курстары бойынша Қазақстан Республикасы мемлекеттік стандартына негізделген. Аталған курстар студенттерге металдың және қорытпалардың құрылысынан, олардың кристалдану ерекшеліктерінен, құрылысын зерттеу әдістерінен, механикалық қасиеттерін анықтаудан және термиялық өңдеу жолдарынан мәлімет береді.
Зертханалық жұмыстарды жасауда студенттердің теориялық тұрғыдан алынған білімдерін бекітуге мүмкіндік туады. Зертханалық жұмыстардың мақсаты студенттердің өзіндік жұмысқа дағдылануын көтеру және металдар мен қорытпалардың құрылымдары мен қасиеттерін зерттеу тәсілдерін игеру.
Зертханалық жұмыста қолданылатын құрылғылардың сипаттамалары бірдей жоспармен берілген. Қажетті құралдар, аспаптар мен жабдықтардың тізімі келтірілген. Олардың жұмыс атқару принциптері, ерекшеліктері жеке-жеке көрсетілген.
Әрбір зертханалық жұмыс 2 сағатқа жоспарланған. Жұмысты орындау кезінде берілген үлгілер бойынша кестелер толтырылуы керек, керек жағдайда, осы нәтижелер бойынша графиктер тұрғызылады.
Студенттер зертханалық жұмыстарды орындап, берілген тапсырмаларды аяқтағаннан кейін оқытушыға есеп беру керек.
Ұсынылған зертханалық жұмыстардың алға қойған негізгі мақсаттары келесіде:
- студенттерге кристаллдардың құрылу процестерінен және құрылымдарынан мәлімет беру;
- металдар мен қорытпаларды металлографиялық зерттеуге дайындау жолдарымен, микроскоптармен таныстыру;
- қорытпаларды құрылым құраушылары, химиялық құрамы, өндіру тәсілдері, қолданылуы, сапасы бойынша кластарға бөліп үйрену;
- темір-көміртегі қорытпаларын, түсті металдар негізді қорытпаларды таңбалау принциптерін игеру;
- термиялық өңдеу түрлерімен танысу және өңдеу режімдерін тағайындау, таңдап үйрену.
Әрбір жұмыстың соңындағы есеп беру мазмұнында келесілер болу керек:
1) жұмыстың алға қойған мақсаты;
2) жұмысты жасау тәсілі;
3) экспериментті берілістер мен нәтижелерін талқылау;
4) қысқаша қорытынды.
1 Зертханалық жұмыс «МЕТАЛДАР МЕН ҚОРЫТПАЛАРДЫ МЕТАЛЛОГРАФИЯЛЫҚ ТАЛДАУ»
Достарыңызбен бөлісу: |
