Экономикалық немесе сыртқы тозу

Экономикалық тозудың глобальді және локальді түрлері бар. Глобальді тозу негізінен дүниежүзілік, жалпы экономикалық, ғылыми-техникалық революциямен байланысты. Ал локальді сыртқы тозу аймақтық, салалық түрде сипатталады және де уақытша болады. Мысалы, 1970 жылдардағы Франция, Германия және Жапон автокөліктерінің әсерінен АҚШ нарығындағы американдық жеңіл автокөліктерге сұраныстың төмендеуі. Бұл халықаралық нарығындағы мұнай бағасының өсуімен байланысты болды. Американдық автокөліктердің жанармай шығыны еуропалық және жапондық автокөліктермен салыстырғанда едәуір жоғары болды. Нәтижесінде американдық автокөліктері экономикалық, яғни сыртқы тозуға ұшырады. Бірақ, кейіннен барлығы қайта түзелді.

Тәулігіне 1000 дана өнім шығаратын жабдықтың экономикалық тозуын анықтау керек. Егер де, берілген өнімге сұраныстың төмендеуі себебінен жабдықтың өнімділігі тәулігіне 750 дана құраса. «Бағаны тежеу» коэффициен- тін 0,7 – ге тең деп қабылдаймыз.

Машиналар мен жабдықтарды іс жүзінде бағалау шұжықты дайындап шығару цехіне жүргізілді. Төменде бағаланып жатқан шұжықты дайындап шығару цехінің техникалық жабдығының берілгендері 4.1 – кестеде көрсетілген.

Кесте 4.1

Тоңазытқыш. Камералардың саны – 3. Шикізатты сақтау үшін арналған. 1994 жылдың желтоқсан айынан бастап пайдаланылады.

Тоңазытқыш камерасы. Өнімділік қуаты 5 тонна. Жапонияда шығарылған. 1998 жылдың тамыз айынан бастап пайдаланылады.

Тоңазытқышты шкаф. СССР – да шығарылған. 1996 жылдың ақпан айынан бастап қолданылады. Өнімді сақтау үшін арналған.

Калориметр. КРК – 2 маркасы. 1998 жылдың сәуір айынан бастап қолданылады.

Жылуды өндейтін жабдық. Жылуды өндеу үшін арналған. Шұжық, балық және басқа да ет өнімдерін суық және ыстық түрде қақтау үшін және де өнімділігі 500 кг-нан 10 т-ға дейін дайын ет өнімдерін өндіретін кіші және орташа қуаттағы етті қайта өндіру цехтарына арналған. Ресейде және Югославияда шығарылған. 2000 жылдың қараша айынан бастап пайдаланылады.

Шприц. Ет турамасын вакуумдауға және де піскен, жартылай қақталған шұжық өнімдерін өндіргенде шұжық қабыршағын толтыруға арналған. Бункердің сыйымдылығы 100 литр. 1999 жылдың тамыз айынан бастап қолданылады.

Қуыру ыдысы. Шикізатты қызбалы түрде өндеу үшін арналған.

Етті турау құралы. Етті ұсақтап турауға арналған. 1996 жылдың мамыр айынан бастап қолданылады.

Ет турағыш және араластырғаш. ЛБ ФКМ маркасы. Барлық ет түрлерін ұсақтап турау үшін және барлық шұжық түрлерін дайындағанда қоспа компоненттерімен араластыру үшін арналған. 1998 жылдың қараша айынан бастап пайдаланылады.

Тураманы араластырушы құрал. Өнімділігі 200 кг/сағ. Шұжық және консервті өнімдерді өндіргендегі тураманы дайындау үшін арналған. 1997 жылдың наурыз айынан бастап пайдаланылады.

«Волчок» ет тартқышы. Өнімділігі 200 кг/сағ. Шұжық және басқа да ет өнімдері үшін тураманы дайындау үшін арналған. 1997 жылдың наурыз айынан бастап пайдаланылады.

Электрлі таба. Шикізатты қызбалы түрде өндеу үшін арналған. 1999 жылдың наурыз айынан бастап пайдаланылады.

Пісіру қазаны. Тураманы пісіру үшін арналған. КПЭ - 250 маркасы 1996 жылдың қаңтар айынан бастап пайдаланылады.

Шикізатты ерітуге арналған сөре. Шикізатты еріту үшін арналған. 2000 жылдың қаңтар айынан бастап пайдаланылады.

Ыдыс. Саны – 5 дана. Тот баспайтын болаттан құрастырылған. 1999 жылдың қыркүйек айынан бастап пайдаланылады.

Еденді таразы. Өнімдерді өлшеу үшін арналған.

Монорельсті таразы. Шикізатты өлшеу үшін арналған.

Өндіруші үстел. Өнідіріс процессінде қызмет ету үшін арналған. 1999 жылдың тамыз айынан бастап пайдаланылады.

Жинақтаушы үстел. Етті жинақтау үшін арналған.

Етті тасымалдаушы аспалы жол. Шикізатты тасымалдау үшін арналған. 1997 жылдың қазан айынан бастап пайдаланылады.

4.3. Шығын амалын қолдану арқылы мүліктің нарықтық құнын анықтау

Жабдықтардың толық ауыстыру құнын анықтау, машина құрылымын жекелей есептеу әдісімен жүргіземіз. Берілген әдістеме бір технологиялық жүйеге жататын жабдықтардың құнын бағалағанда қолданылады. Бағалау күніне жабдықтың құнын есептеу нәтижелері 4.2-кестеде көрсетілген:

Физикалық тозуды есептеу