-сурет – Электрондардың дифракциялық электронограммасы [12]  Эксперимент нəтижесі

электронограммасы [12] 

Жарық  фотондарының  толқындық  қасиет-

тері интеренференция немесе дифракция құбы-

лыстарының негізінде дəлелденсе, Рентген сəу-

лесі үшін дифракциялық құбылысты туғызатын, 

қажетті  мөлшердегі  саңлауды  жасау  мүмкін 

емес. Сондықтан Рентген сəулесінің толқындық 

келбеті  оның  қатты  дененің  ақаусыз  криста-

лынан  өту  барысында  шашырауын  пайдалану 

арқылы өндіріледі [12]. Осы əдісті пайдаланып, 

электрондардың  толқындық  қасиеттеріне  көз 

жеткізілді,  нəтижесінде  Луи  де  Бройль  жора-

малының  дұрыстығы,  яғни  толқындық  қасиет 

фотондармен  қатар  элементар  бөлшектерге  де 

тəн құбылыс екендігі белгілі болды [13].  

Кейін  дифракция  құбылысы  атомдар  мен 

молекулалар  жəне  нейтрондар  үшін  де  бай-

қалды. Басқаша айтқанда, материяның өте ұсақ 

бөлшектері  кейбір  құбылыстарды  бақылау  ке-

зінде өзін толқын түрінде бейнелейтіндігі анық-

талды [14]. Осы  тəжірибелер  қарапайым  бөл-

шектердің  қатысуымен  туындайтын  дифрак-

циялық  процестерді  сипаттау  үшін  қажетті 

жəне тиесілі толқын ұзындығын анықтауға негіз 

болды.  Толқынның  ұзындығы  бөлшектің  мас-

сасы  мен  жылдамдығының  көбейтіндісіне  кері 

ISSN 1563-0315

Recent Contributions to Physics. №4 (63). 2017

65

Мұқашев Қ.М., Алиева М.Е.

пропорционал  екендігі,  яғни  Луи  де  Бройль 

өрнегімен толық сəйкестігі табылып, ал пропор-

ционалдық  коэффициент  Планк  тұрақтысы 

екендігі дəлелденді [15].  

Əдетте, Планк тұрақтысы өте кішкене шама 

с

Дж

h









34

10

62

.

6

, сондықтан, массасы үл-

кен бөлшектер үшін Луи де Бройль толқыны да 

өте  қысқа  болып  келеді.  Мысалы,  массасы 

кг

m

10

10

62

.

6







, 

1





м/с  жылдамдықпен 

қозғалыстағы  тозаң  бөлшегі  үшін (3) 

теңдедуден 

м

m

h

24

10

34

10

10

62

.

6

10

62

.

6





















толқын ұзындығы сəйкес келеді. Бұл шама атом 

ядросының өлшемінен миллиондаған есе төмен. 

Сондықтан  де  Бройль  толқындарын  класси-

калық  механика  тұрғысынан  байқау  ешбір 

мүмкін емес [16]. Керісінше, массасы тозаңның 

массасынан əлдеқайда төмен болатын электрон 

үшін,  немесе  кез-келген  атом  үшін  де  Бройль 

толқыны да бір талай көрнекі мəнге көтеріледі. 

Мысалы,  жылдамдығы 

c

м

5

10





,  массасы 

кг

m

31

10

1

.

9







 электрон үшін ұзындығы 

м

9

5

31

34

10

3

.

7

10

10

1

.

9

10

62

.

6





















жүктеу 1,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: