Мақсаты. Қаралатын мәселелер

6. З.Мүфтибекова «Әдебиеттік оҕу» Хрестоматия. Алматыкітап баспасы. 2019 
7. Ә.Е.Жұмабаева, Г.И.Уайсова, Г.Т.Сәдуаҕас. Ҕазаҕ тілі пәні бойынша 2 сыныпҕа 
арналған әдістемесі. Алматы – Атамұра, 2017. 
8.Оҕушыларды ашыҕ сұраҕ ҕоя білуге уйретудің әдіс –тәсілдері. Астана – 2016. 
4.Ҕабатай Б.Т, Зейнетоллина Ү.К.Ҕалиева В.А Әдебиеттік оҕу әдістемесі. Жалпы білім 
беретін мектептің 3 сыныбына арналған оҕулыҕ 1 және 2 бӛлім. Алматы. Атамұра-2018-
160 бет. 
8-Дәріс тақырыбы. Әдеби шығармалардың жанрлары туралы түсінік 
Сабақтың мақсаты:
Әдеби жанрлар туралы түрлерін, ҕұрылым ерекшеліктерін зерделеу, 
әдеби жанрларды оҕытудағы белсенді әдіс-тәсілдерді ҕолдану әдістемесін талдау 
Қарастырылатын мәселелер
жанр туралы түсінік, олардың ҕұрылымдыҕ ерекшеліктері. 
Оҕыту әдістемесі 
Әдеби жанрлар
(
фр.
genre
- түр, тек, жанр) – ауызша және жазбаша шығармалардың 
кӛркем даму процесінде ҕалыптасады. Шығарма жанры дәстүрлі түрде мынадай негізгі 
белгісі бойынша аныҕталады - бір жанрдағы шығармаларды біріктіретін және 
айтарлыҕтай тұраҕты, әрі тарихи ҕайталанатын сипаттағы мазмұнына, ҕұрылысы мен 
түріне ҕарай.
Жанр туралы түсінік жазба әдебиеттің ҕалыптасуы, дамуы барысында аныҕталады. 
Әдебиет - ӛнердің үлкен бір саласы болса, яғни, ӛнердің үлкен бір тармағы деп 
ҕарастыруға болады. Ҕазаҕ әдебиеті - ҕазаҕ ӛнері мен ӛмірінің айнасы, шежіресі іспетті. 
Осы ӛнер мен ӛмірдің кескінді сұлбасы ҕазаҕ әдебиетінде ежелден кӛрініс тауып келеді. 
Десе де, жанрға бӛліп, жік-жігімен ҕарастыру әңгімеміздің басында айтып кеткендей 
жазба әдебиетпен тікелей байланысты. Ҕазаҕтың жазба әдебиеті негізінен ХIX ғасырдың 
екінші жартысынан бастау алатынын тіл білімі ғалымдары жан-жаҕты дәлелдеп берді
(Т. Ҕордабаев, Р.Сыздыҕова, С.Аманжолов және т.б). Демек біздің әдебиетімізде жанр, 
тек пен түрге ажыратып ҕарастыру да осы кезеңнен бастау алады. Әдебиетті жасайтын 
аҕын, жазушы, драматург, сатирик, публицист, сыншы және т.б атҕаратын ҕызметіне орай 
әдеби жанр жасайды. Жанр дегеніміздің ӛзі ішінен тек пен түрге ажыратылады. Яғни түр 
жиналып тек жасайды, тек бірігіп жанр ҕалыптастырады. Әдебиеттегі белгілі бір заман 
ағымына, сол замандағы адамдар психологиясына (образ) ҕарай әдебиеттанушы ғалымдар 
тарапынан жанр деп баға беріледі. Біраҕ, бұл шартты ҕұбылыс. Дегенмен бұл ҕұбылыс 
орын 
алмай 
жанр 
ҕалыптаспайды, 
әдебиет 
те 
алға 
ҕадам 
баспайды.
Ал, жанр дегеніміз әдебиеттің ӛсіп-ӛркендеуіне, ҕарыштап дамуына ҕызмет етеді. 
Әдебиеттің үш үлкен тегі: поэзия, проза және драма. Осы үш ұғым ҕай кезеңде де кӛрініс 
береді. 
Поэзияға ӛлең, баллада, поэма, хисса-дастан және рубайлар жатады. Ӛлең - белгілі бір 
таҕырыпҕа арналған. Ӛлең формасы, стилі, кӛлемі. 
Ӛлең кӛптеген компоненттерден ҕұралатын біртұтас шығарма. Сол кӛптеген 
коммпоненттердің бірі шумаҕ шумаҕ. Ұйҕас – ӛлең жолдарын біріктіріп, белгілі бір 
үйлесімде ұстап тұратын ӛлең бірлігі. Ұйҕас түрлері: ҕара ӛлең ұйҕасы, шұбыртпалы 
ұйҕас, кезекті ұйҕас, шалыс ұйҕас, егіз ұйҕас.Ӛлең шумағының тағы бір бӛлшегі – тармаҕ.

жүктеу 449,14 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: