Макроэкономика
жүктеу 0,72 Mb.
|
|
ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ МАКРОЭКОНОМИКА Д.В. Жусупбекова Қарағанды 2007 ж ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫ ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ Экономикалық теория және халықаралық экономика кафедрасы Д.В. Жусупбекова МАКРОЭКОНОМИКА Оқу құралы Қарағанды 2007 ж ББК 65.012.2я7 Ж 93
Макроэкономика. Оқу құралы Қарағанды 2007 – _____бет ISBN 9965 – 794 – 34 – 0 Экономикалық мамандықтар бағдарламасы бойынша макроэкономиканың толық курсы. Экономикалық ережелер мен мәселелердің баяндауы атақты шетел экономистері мен отандық ғалымдардың көзқарастары мен пікірлерін есептей отыра жүргізіледі. Құрал макроэкономикадағы қазіргі замаңғы жетістіктер жөнінде толық мағлұмат береді, сондықтан ЖОО экономикалық факультетінің студентеріне, мемлекеттік басқару аясының мамандарына және кәсіпкерлерге пайдасын тигізеді. ББК 65.012.2я7 Құрастырушы: э.ғ.к., ҚҚЭУ доценті Д.В. Жусупбекова Пікір білдіргендер: э.ғ.к., ҚарМУ доценті Ж.К. Бопиева э.ғ.к., ҚҚЭУ профессоры М.К. Жетпісбаева 
© Жусупбекова Д.В. ©Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті, 2007
Экономикалық теория және халықаралық экономика кафедрасының оқу-әдістемелік семинарында талқыланып, мақұлданды: хаттама №7 15.03.2007 ж. МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ Қазіргі замаңғы жағдайларда экономикалық ғылымының рөлі маңызды екені бәріне де мәлім. Экономиканы өзгерту тәжірибесі, нарық байланыстары мен қатынастарына нәтижелі көшуін іске асыруы, экономиканың дүниежүзілік шаруашылық жүйесіне енуін қамтамсыз етуі осы үдеріс қатысушыларының экономикалық білімдеріне жоғары талап қояды. Аталмыш оқу құралы макроэкономикалық теорияның көптеген сұрақтарын қарауға бағытталған. Ол макроэкономикадағы қазіргі замаңғы жетістіктер жөнінде толық мәлімет береді, сол себептен колледждер ЖОО, студенттеріне, мемлекеттік басқару аясының мамандарына, кәсіпкерлерге және макроэкономикалық мәселелерге қызығушылық білдіретіндерге пайдалы. Оқу құралы материалды баяндау қисынымен, дәйектілігімен ерекшеленеді. Құрал 10 тараудан тұрады 1 тарауда бірқатар макроэкономикалық түсініктер, солардың ішінде макроэкономикада экономикалық қызметтің нәтижелерін бағалайтын көрсеткіштерді өлшеу қағидалары, тасқындар мен қорлар араларындағы айырмашылықтары, экономикалық модельдер берілген. Бұл түсініктердің теорияны ары қарай зерделеу үшін маңызы зор. 2-5 тараулар жиынтық сұраныс пен ұсыныстың, макроэкономикалық тепе-теңдіктің, игіліктер нарығындағы тепе-теңдіктің, ақша нарығындағы тепе-теңдіктің, IS – LM моделінің (үлгісінің) негізгі көзқарастарына арналған. Ақшаның рөлі және ақша саясатының экономикаға тигізетін әсері (ықпалы) қаралады. Ақша көлемінің өзгерістері инфляцияның пайда болуында басты рөл атқарып, көптеген елдердегі бюджеттік қаржыландыру үшін маңызды. 6-7 тарауларда ашық типті экономикадағы макроэкономикалық саясатқа назар аударылған, себебі дүниежүзінің барлық елдері әр дәрежеде халықаралық сауда үшін ашық. Осындай ашықтықтың экономикалық саясат нәтижелеріне үлкен ықпал бар. 8-9 тарауларда «инфляция-жұмыссыздық» диллемасы, (макроэкономикалық саясаттың ең күрделі мәселесі – инфляция мен жұмыссыздықтың бір уақытта реттеу қажеттілігі бәріне мәлім) және бюджет пен инфляция тапшылығы мәселелері көтеріледі. Мұнда жұмыссыздық пен инфляцияға қарсы саясаты араларындағы байланыстар талданады. Соңғы тарауда қазіргі замаңғы экономикалық өсудің алғышарттары мен сипаттары, өсудің факторлық үлгісі арқылы экономикалық өсу көздері және Солоу өсу моделі (үлгісі). Бұл тарауда ашық экономикадағы экономикалық өсумен байланысты әртүрлі аспектілер көрініс тапты. Оқулықтың шектелген көлемі типтік бағдарламаға енгізілген макроэкономика курсының сұрақтарын тыңғылықты қарастыруға мүмкіндік бермейді. Келтірілген материалды шектес экономикалық пәндердегі макроүдерістерді тереңдетіп зерделеумен және студенттердің өзіндік жұмыстарымен толықтыруға болады. 1 ТАРАУ. МАКРОЭКОНОМИКА ПӘНІ. ҰЛТТЫҚ ШОТТАР ЖҮЙЕСІ 1.1 Макроэкономика пәні Микроэкономика сияқты, макроэкономика да экономика теориясының бөлімі. Грек тілінен аударғанда: «макро» – үлкен, «микро» – кішкентай, кішкене, «экономика» – шаруашылықты жүргізу. Сонымен, макроэкономика – тұтастай экономиканың немесе оның ірі жиынтықтарының (агрегаттарының) тәртібін зерделейтін ғылым. «Макроэкономика» терминін ең алғашқы болып 1933 жылы белгілі норвегиялық ғалым – экономист-математик, эконометриканың негізін салушыларының бірі, Нобель сыйлығының лауреаты Рагнар Фриш қолданды. Бірақ қазіргі макроэкономикалық теория атақты ағылшын экономист, Кембридж мектебінің өкілі, лорд Джон Мейнард Кейнстің басты (іргелі) еңбегінен басталады. 1936 жылы оның «Жұмыстылықтың, пайыздың және ақшаның жалпы теориясы» деп аталатын кітабы жарық көрді. Онда Кейнс макроэкономикалық талдаудың негізін қалады. Кейнс еңбегінің маңызы өте зор, тіпті экономикалық әдебиетте «Кейнсиандық төңкерісі» деген термин, кейнсиандық макроэкономикалық модель (үлгі) пайда болды. Оның алдындағы – микроэкономикалық талдау (классикалық модель, үлгі) Микроэкономика жеке шаруашылық жүргізетін субъектілердің (тұтынушы немесе өндіруші) жеке нарықтағы экономикалық тәртіптерін (мінез-құлықтарын) зерделейді, ал макроэкономика экономиканы біртұтас ретінде зерделеп, барлық экономика үшін ортақ жалпы мәселелерді зерттейді. Макроэкономика жалпы ішкі өнім, ұлттық табыс, жиынтық сұраныс, жиынтық сұраныс, жиынтық тұтыну, инвестициялар, бағалардың жалпы деңгейі, жұмыссыздық деңгейі, мемлекеттік қарыз деген жиынтық шамаларды қолданады. Макроэкономиканың негізгі мәселелері: экономикалық өсу және оның қарқындары; экономикалық цикл және оның себептері; жұмыстылық деңгейі мен жұмыссыздық мәселесі; бағалардың жалпы деңгейі мен инфляция мәселесі; пайыз мөлшерінің деңгейі мен ақша айналымының мәселелері; мемлекеттік бюджеттің жағдайы; бюджеттік тапшылығын қаржыландыру мәселесі мен мемлекеттік қарыз мәселесі; төлем балансының жағдайы мен валюталық бағам мәселелері; макроэкономикалық саясаттың мәселелері. Барлық осы мәселелер макроэкономикалық талдау тұрғыларынан, яғни жеке тұтынушы, жеке фирма, тіпті жеке сала деңгейінде шешілмейді. Осындай бірқатар жалпы – немесе макроэкономикалық мәселелердің болуына байланысты экономика теориясының жеке бөлімі, жеке пәні – макроэкономиканың пайда болу қажеттілігі туды (туындады). Макроэкономиканы зерделеудің маңыздылығы: ол макроэкономикалық құбылыстар мен үдерістерді жай ғана баяндамай, олардың араларындағы заңдылықтар мен тәуелділіктерді тауып, экономикадағы себеп-салдар байланыстарды зерттейді. макроэкономикалық тәуелділіктер мен байланыстарды білу арқылы экономикадағы жағдайды бағалап, оны жақсарту үшін не істеу керегін көрсету, ең алдымен саяси қайраткерлердің іс-қимылдары, яғни экономикалық саясатының қағидаларын әзірлеуге мүмкіндік береді. макроэкономиканы білу арқылы келешекте үдерістердің дамуын болжауға, яғни болашақ экономикалық мәселелерді көріп, болжам жасауға болады. Макроэкономикалық талдаудың 2 түрін айырады: ex post талдауы және ex ante талдауы. Макроэкономикалық талдау ex post немесе ұлттық есеп жүргізушілік, яғни статистикалық мәліметтер талдауы экономикалық қызметтің нәтижелерін бағалауға, мәселелер мен жағымсыз құбылыстарды тауып шығаруға, оларды шешу мен жеңу бойынша экономикалық саясатты әзірлеуге, әр елдердің экономикалық әлеуетінің салыстырмалы талдауын өткізуге мүмкіндік береді. Макроэкономикалық талдау ex ante, яғни белгіленген теориялық тұжырымдамалардың негізіндегі экономикалық үдерістер мен құбылыстардың болжамдық модельдеуі. Бұл экономикалық үдерістердің даму заңдылықтарын анықтап, экономикалық құбылыстар мен ауыспалылар арасындағы себеп салдар байланыстарын табуға мүмкіндік береді. Осы ғылым ретіндегі макроэкономика. 1.2 Макроэкономикалық талдаудың әдістері мен қағидалары Өз талдауында макроэкономика микроэкономикада пайдаланатын әдістер мен қағидаларды қолданады. Экономикалық талдаудың осындай жалпы әдістері мен қағидаларына жатады: ойша жіктеу (экономикалық үдерістер мен құбылыстарды зерттеп түсіндіру үшін үлгілерді пайдалану); дедукция мен индукцияны үйлестіру; нормативтік және позитивтік талдауды үйлестіру; «басқа да тең жағдайларда» қағидасын пайдалану; экономикалық агенттер мінез-құлқының (іс-әрекеттерінің) оңтайлылығы, тиімділігі жөніндегі болжам және т.б. Макроэкономикалық талдаудың ерекшелігі – оның ең маңызды қағидасы ретінде ойша жіктеу болып келеді. Тұтастай экономика деңгейінде экономикалық тәуелділіктер мен заңдылықтардың зерделуі мүмкін, егер жиынтықтарды немесе агрегаттарды қарастырса. Макроэкономикалық талдау агрегаттауды талап етеді. Агрегаттау – ол жеке элементтердің біртұтас, агрегатқа, жиынтыққа бірігуі. Агрегаттау әрқашан ойша жіктеуге негізделеді, яғни экономикалық үдерістер мен құбылыстардың ең маңызды қасиеттерін, заңдылықтарын көрсетеді. Агрегаттау макроэкономикалық агенттерді, макроэкономикалық нарықтарды, макроэкономикалық өзара қатынастарды, макроэкономикалық көрсеткіштерді атап айтуға мүмкіндік береді. Экономикалық агенттер мінез-құлқының типтік қасиеттерін табуға негізделген агреттау 4 макроэкономикалық агентті атап көрсету мүмкіндігін қамтамасыз етеді: үй шаруашылықтары фирмалар мемлекет шетел секторы 1) Үй шаруашылықтары – ол жеке, тиімді, оңтайлы жұмыс жасайтын агент, оның экономикалық қызметінің мақсаты – ең жоғары пайдалыққа жету. Олар: а) экономикалық қорлардың (еңбектің, жердің, капиталдың және кәсіпкерлік қабілеттіліктердің) иесі болып келеді. Экономикалық қорларды сатып, үй шаруашылықтары табыс табады, олардың көбін тұтынуға (тұтыну шығындарға) ұстап, сол себептен олар: б) тауарлар мен қызметтердің негізгі сатушысы болып келеді. Табыстың қалған бөлігін үй шаруашылықтары сақтайды, сондықтан олар: в) негізгі сақтаушы немесе несие беруші (кредитор) болып келеді, яғни экономикада несие қаражаттарының ұсынысын қамтамасыз етеді. 2) Фирмалар – жеке дербес, оңтайлы әрекеттегі макроэкономикалық агент, оның экономикалық қызметінің мақсаты – пайданың өсуі. Фирмалар: а) өндіріс үдерісін қамтамасыз ететін экономикалық қорлардың сатып алушысы ретінде; б) экономикада тауарлар мен қызметтердің негізгі өндірушісі болып келеді. Өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтерді сатудан алынған түсімді фирмалар үй шаруашылықтарына факторлық табыстар түрінде төлейді. Өндіріс үдерісін кеңейтіп, капиталдың қорын өсіруге және капиталдың тозуының, ескіруінің орнын толтыруын қамтамасыз ету үшін инвестициялық тауарлар қажет (бірінші кезекте, жабдық), сондықтан фирмалар; в) инвестолар, яғни инвестициялық тауарлар мен қызметтердің сатып алушылары болып табылады. Әдетте фирмалар өз инвестициялық шығындарын қаржыландыру үшін қаржы құралдарын пайдаланады, яғни олар; г) экономикадағы негізгі қарыз алушы болып келеді, өйткені несие құралдарына сұраныс береді. Үй шаруашылықтары мен фирмалар экономиканың жеке секторын (бөлігін) құрайды 3) Мемлекет – экономиканы реттеуге, экономикалық процестер (үдерістер) барысына әсер ету саяси және заң құқығы бар мемлекеттік мекемелер мен ұйымдар жиынтығы. Мемлекет – ол дербес (жеке), оңтайлы әрекеттегі макроэкономикалық агент, оның негізгі міндеті – нарықтың сәтсіздікке ұшырауын болдырмау және қоғамдық игілігін жоғарлату – сондықтан ол: а) қоғамдық игіліктердің өндірушісі; б) өзінің көптеген міндеттерін атқару үшін және мемлекеттік секторының (бөлігінің) қызметін қамтамасыз ету үшін тауарлар мен қызмет көрсетулерді сатып алушысы ретінде табылады; в) ұлттық табыстың (салықтар мен трансферттер жүйесі арқылы) қайта үйлестірушісі; г) мемлекеттік бюджеттің жағдайына байланысты – қаржы нарығында қарыз, несие беруші немесе қарыз алушы. Бұдан басқа мемлекет; д) нарық экономикасы қызметінің реттеушісі мен ұйымдастырушысы болып табылады. Ол экономика қызметінің институционал негіздерін (заңнамалық базасы, қауіпсіздік жүйесі, салық салу жүйесі, сақтандыру жүйесі және т.б.) құрып, қамтамасыз етеді, яғни «ойын ережелерін» әзірлейді; елде ұсынысын қамтамасыз етіп, бақылайды, себебі ақша эмиссиясына (ақшаның шығарылуы мен айналымына) монополиялық құқығына ие, макроэкономикалық саясатын өткізеді. Макроэкономикалық саясат бөлінеді: - экономикалық өсуді қамтамасыз ететін құрылымдық - экономиканың мерзімдік құбылуларын (тұрақсыздануын) басуға, ресурстардың жұмыспен толық қамтылуына, бағалардың тұрақты деңгейін және сыртқы экономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған конъюктуралық (тұрақтандыру) саясатына. Тұрақтандыру саясатының негізгі түрлері: а) Фискалдық (немесе бюджеттік-салықтық) саясат б) монстарлық (немесе ақша-несиелік) саясат в) сыртқы экономикалық саясат Жеке және мемлекеттік сектор (бөлік) жабық экономиканы құрайды 4) Шетелдік сектор (бөлік) – дүниежүзінің барлық басқа елдерін біріктіріп, жеке оңтайлы әрекеттегі (қызмет жасайтын) макроэкономикалық агент. Ол осы елмен келесілер арқылы өзара әрекеттестікті іске асырады: а) халықаралық сауда арқылы (тауарлар мен қызметтердің экспорты мен импорты); б) капиталдардың ауысуымен (капиталдың экспорты мен импорты, яғни қаржы активтердің). Талдауға шетел секторының (бөлігінің) қосылуы ашық экономиканы алуға мүмкіндік береді. Нарықтардың агрегаттауы әрқайсысының қызмет атқару заңдылықтарын табу, атап айтқанда – нарықтың әр қайсысына сұраныс пен ұсыныстың қалыптасу ерекшеліктерін, олардың тепе-теңдік жағдайларын зерттеу, сұраныс пен ұсыныс ара қатынастарының негізінде тепе-теңдік баға мен тепе-теңдік көлемді анықтау, әр нарықтағы тепе-теңдіктің өзгеру салдарын талдау мақсатымен өткізіледі. Нарықтардың агреттауы 4 макроэкономикалық нарықты айыруға мүмкіндік береді: тауарлар мен қызметтер нарығы (шынайы нарық) қаржы нарығы (қаржы активтер нарығы) экономикалық ресурстар (қорлар) нарығы валюталық нарық 1.3 Макроэкономикалық үлгілер, олардың түрлері мен көрсеткіштері Модельдеу мен дерексіздендіру (абстракциялау), ойша жіктеу макроэкономикалық талдаудың негізгі әдісі болып табылады. барлық макроэкономикалық үдерістер модельдерді (үлгілерді) салу негізінде зерделенеді. Макроэкономикалық модельдер араларындағы негізгі өзара қатынастарды табу мақсатымен экономикалық үдерістер мен құбылыстардың графикалық немесе алгебралық баяндалуы. Модельді салу үшін әр зерттелетін құбылыстың ең маңызды сипаттарын айырып, мәні, маңызы аз құбылыстар мен факторлардан дерексіздену қажет. Сонымен, модель (үлгі) дүниенің, шындықтың қарапайым көрінісі, ол экономикалық үдерістер дамуының негізгі заңдылықтарын тауып, экономикалық өсу, инфляция, жұмыссыздық сияқты күрделі макроэкономикалық мәселелердің шешу нұсқаларын әзірлеуге мүмкіндік беретін жеңіл түріндегі көрініс болып келеді. Макроэкономикалық модельдердің түрлері көп: функциялар, графиктер, сызбалар мен кестелер, олар макроэкономикалық шамалар араларындағы, экономикалық құбылыстар араларындағы, экономикалық құбылыстар араларындағы себеп – салдар байланыстарын түсінуге мүмкіндік береді. Макроэкономикада функциялардың әр түрлерін айырады. а) іс-қимылдық олар экономикалық агенттердің мінез-құлқын, жүріс-тұрысын сипаттайды (мысалы, тұтыну функциясы):  ,
мұнда a – табыс деңгейінен тәуелсіз жеке тұтыну; (V - T) – қолдағы табыс; b – іс-қимылдық коэффициент, ол тұтынуға шекті бейімділік деп аталады да қолдағы табыс шамасының бірлікке өзгеруіндегі тұтыну шамасының өзгеруін көрсетеді. б) технологиялық, олар өндіріс технологиясын баяндайды (мысалы, өндірістік функция):  ,
мұнда Y- жиынтық шығарудың шамасы, ол капитал қоры (К) және еңбек қорымен (L) анықталады, яғни негізгі экономикалық ресурстардың (қорлардың) санымен. в) институционалдық, олар институционалдық факторлардың (мемлекеттік басқару параметрлерінің) макроэкономикалық шамаларға жасайтын ықпалын көрсетеді, мысалы, салықтар функциясы:  ,
мұнда Т – салық түсімдерінің шамасы,  - табыс деңгейінен тәуелсіз ерікті салықтар,
t – салық мөлшері, Y- жиынтық табыс деңгейі (шығару); г) дефинициондық, олар кез келген макроэкономикалық шаманың анықтауын көрсетеді (мысалы, жиынтық сұраныс функциясы, анықтау бойынша, ол барлық макроэкономикалық агенттер сұранысының сомасы): 
мұнда С – үй шаруашылықтардың сұранысы (тұтыну шығындары), I – фирмалар сұранысы (инвестициялық шығындар), G – мемлекет сұранысы (тауарлар мен қызметтердің мемлекеттік сатып алулары) мен Xn – шетел секторының сұранысы (таза экспорт). Барлық функцияларды графиктер мен кестелер түрінде көрсетуге болады. Модельдерге (үлгілерге) көрсеткіштердің 2 түрі кіреді: экзогенді және эндогенді. Экзогенді шамалар – ол сырттан берілетін, үлгіден тыс қалыптасатын көрсеткіштер. Экзогенді шамалар тәуелсіз болып келеді. Эндогенді шамалар – үлгінің ішінде қалыптасатын көрсеткіштер. Э
кзогенді эндогенді ауыспалы ауыспалы Сурет 1.1
мұнда С-жиынтық тұтыну шығындардың шамасы, Yd-қолдағы табыс және W-байлық
онда Yd және W – экзогенді шамалар, ал С – эндогенді болып табылады. Бұл үлгі қолдағы табыстың немесе байлықтың өзгеруі тұтыну шығындар шамасын қалай өзгертетінін талдауға мүмкіндік береді. Сонымен, тұтыну тәуелді шама ретінде (функция), ал қолдағы табыс пен байлық шамасы – тәуелсіз шамалар (функцияның негізі) ретінде саналады. Әр түрлі үлгілерде бір шаманың эндогенді де, экзогенді де болуы мүмкін. Солай, тұтыну үлгісіндегі тұтыну шығындары (С) эндогенді (тәуелді) шама ретінде, ал жиынтық сұраныс үлгісінде тұтыну шығындары (С) экзогенді (тәуелсіз) шама, яғни ауыспалы болып келеді, ол жиынтық шығару мен жиынтық табыстың шамасын анықтайды. Бұған мемлекеттік басқарудың ауыспалылары жатпайды, олар, әдетте, экзогенді болып келеді. Мысалы: тауарлар мен қызметтердің мемлекеттік сатып алулары, аккордты салықтар, салық мөлшерлері, трансферттердің шамасы, пайыздың есептеу мөлшері, міндетті резервтер (қорлар) нормалары, ақша базасы. Ауыспалылардан басқа, үлгілерге параметрлер мен константалар кіреді. Олар тұтынуға деген шекті бейімділік, сақтауға шекті бейімділік, депозит ретінде енгізу нормасы, артылып қалған резервтер (қорлар) нормасы және икемділік көрсеткіштері, мысалы, инвестициялардың (қаржы салымының) пайыз мөлшерінің өзгеруіне икемділігі, табыстың өзгеруіне ақшаға деген сұраныс икемділігі, капитал ұтқырлығының дәрежесі және т.б.
Макроэкономикалық ауыспалылардың маңызды ерекшелігі – олардың 2 топқа бөлінуі: ағындар көрсеткіштері мен қорлар көрсеткіштері. Ағын – ол белгіленген мерзім ішіндегі сан. Макроэкономикада уақыт бірлігі ретінде жыл саналады. Ағындар көрсеткіштеріне жатады: жиынтық шығару, жиынтық табыс, тұтыну, инвестициялар, мемлекеттік бюджеттің тапшылығы, жұмыссыздардың саны, экспорт, импорт және басқалар, олар жыл сайын есептеседі. Қор – уақыттың белгіленген сәтіне келетін сан, яғни белгіленген уақытқа (мысалы, 2000 жылдың 1 қаңтарына). Қорлардың көрсеткіштеріне жатады; ұлттық байлық, жеке байлық, капитал қоры, жұмыссыздардың саны, өндірістік әлеует, мүмкіндік, мемлекеттік қарыз және т.б. Макроэкономикалық көрсеткіштер абсолюттік және салыстырмалы деп бөлінеді. Абсолюттік көрсеткіштер ақша (құндық) түрінде (бұған адам санымен өлшенетін жұмыссыздар санының көрсеткіштері енбейді), ал салыстырмалы – пайыздарда немесе салыстырмалы шамаларда өлшенеді. Салыстырмалы көрсеткіштерге жұмыссыздық деңгейі, дефлятор (бағалардың жалпы деңгейі), инфляция қарқыны, экономикалық өсу қарқыны, пайыз мөлшері, салық мөлшері және т.б. кіреді. Тұрақты тепе-теңдік тұрақсыз тепе-теңдік бейтарап
жүктеу 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау