Өлшеудің бірегешігі
- өлшеудің жағдайы, олардың нәтижелері
заңдылық шамалар бірліктерімен көрсетілген жэне өлшеудегі
белгіленген ауытқу шегінен аспай ықтималдық мөлшерінде болады.
Өлшеу ңұралдарындагы жіберілген ауытқулар (цателер)
- ол
өлшеу құралы және өлшенген физикалық құралдың дэлдік
(раеындағы) көрсеткішінің арасындағы айырмашылық.
Өлшеудің бірегейлігін қамтамасыз ету — өлшеу бірегейлігіне
жету жэне заңдардың актілеріне сэйкес, оны ұстап тұруға, сонымен
қатар
ережелер
жэне
ңормалар,
мемлекеттік
стандартгар
белгілегендей жэңе басқа нормативтік құжаттар арқылы өлшеудің
бірегейлігін қамтамасыз ету туралы метрологиялық қызметтің
эрекеті.
^
Өлшеудің бірегейлігін қамтамасыз етудің негізгі мақсаты ол:
- халықтың мүддесін және ҚР-ның экономикасын жалған
өлшеудің келтіретін зияндылығынан қорғау;
- отандық жэне шеттен келетін өнімнің, үдірістің, қызмет
көрсетудің сапасын жэне қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
- өлшеудің сенімділігін, іргелілік зерттеулерде жэне гылыми
жете зертгеулерді өндіріске енгізу барысында қауіпсіздікті
қамтамасыз ету;
- материалдьщ
жэне
энергетикалық
қорды
жогаргы
шындықпен есептеу;
- өлшеу ңэтижелерінің диагностикасы жэне ауруларды
емдегендегі ең шындығы, адамдардың тұрмысы және еңбек
жағдайының қауіпсіздігін бақылау, қозгалыстың қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, қоршаган ортаны қорғау.
1.2 Қазақстандагы метрологияның дамуы
Өлшеудің деңгейі эталондық базаның жетілуімен анықталады,
ол РМК «Қазақстандық метрология институты» (ҚазМетрИн)
қарамагында. Бүгіңгі күні Қазақстандық эталондық база 96 эталон
бірлігінен жэне эталондық құрал жабдықтардан тұрады, оларды 51
мемлекетгік
эталондар, 16
жұмысшы
эталондар,
29
бірлік
эталондық құрал жабдықтар құрайды. Эталондық базаның жетілуі
жэне дамуы 2007-2009 жылдарга арналған өлшеудің бірегейлігін
қамтамасыз
ету
туралы
мемлекеттік
жүйені
дамыту
Бағдарламасына сәйкес іске асырылады.
11
Қазіргі «Қазақстандық метрологиялық институт»
- ол
материалдық-техникалық базасы жетілген кэсіпорын және ркымда
140-тан аса жоғары маман қызметкерлерден тұрады. Институт
алдындағы
өзгермейтін
тапсырма
-
азаматтардың
және
экономиканың, өлшеудің жалған нэтижелерінің салдарынан,
құқығын жэне заңды мүддесін қоргау.
Қазацстандагы метрологияның дамуына шолу.
1925 жылдың
қазанында Семипалатгық бөлім жекедара растау палатасы болып
қайта ұйымдастырылды,
жэне
Семипалаттық жэне Жетісу
губернияларына (қазіргі Павлодар, Алматы, Шығыс-Қазақстан,
Джамбул облыстары) қызмет көрсетті. Қазақстанның басқа
территориясы Қазақстан Республикасынан тыс жердегі растау
мекемелерімен қызмет көрсетілді (Саратов, Орынбор жэне Орта-
Азиялық өлшем жэне салмақ палаталарымен).
1929 жылы Семипалаттық палата аймақтық палата болып
өзгертілді,
жэне
оның
эрекеті
Қазақ
жэне
Қырғыз
Республикаларына таралған болатын. Бұл палата - палатаның
Жетекшісінен жэне үш растаушыдан түрды. 1929 жылдың 30
қантарында Семипалат растау палатасы бойынша №20 бүйрықпен
РСФСР-дың өлшеу жэне салмақ Палатасының жарлығымен Алма-
Атаға ақпан айының ішінде бөлім ашу үшін Калачиков Т.А.
жіберілді. Оған айына екі рет «Бөлімнің үйымдастыру барысы
туралы хабардар ету» бүйырылды. Бөлім басқарушысының
хабарлауі бойынша «Алма-Атадағы Палатаның уақытша бөлімі»
өзінің әрекетін 1929 жылдың 1 сәуірінен бастады. 1929 жылдың 1
маусымынан Аймақтық растау палатысының 1929 жылдың 6
тамыздағы №48 бүйрығымен Алма-Ата қаласындағы бөлім,
түрақты іс-әрекетте, деп қабылданды. 1929 жылдың 1 қазанынан
Қазақтың Аймақтық өлшеу жэне салмақты растау Палатасы бес
бөлімнен - Алма-Атылық, Оралдық, Фрунзелік, Петропавлдық жэне
Ақтөбелік болып үйымдастырылды.
1930 жылдың 19 ақпанында Қазақтың Аймақтық растау,
өлшеу жэне таразы
палатасы қүрылды. ҚазССР-ның Халық
Комиссарлар Кеңесінің (ХКК) шешімімен 1930 жылы Қазақтың
Аймақтық Палатасы Семипалатган Республиканың астанасы Алма-
Ата қаласына көшірілді. Ол кезде Қазақстанда жэй аспаптар
расталатын еді: салмақтар, гирлер, пуркалар, үзындық өлшемдер,
сыйымдылық өлшемдер, жэне манометрлер.
12
Мәдени-экономикалық өмірдің өсуімен, Қазақстанда ірі
өндірістің өркендеуімен растау органдарының жэне расталатын
аспаптардың номенклатурасының өсуі басталды. 1930-дан 1936
жылдары аралығында Қарағанды, Шымкент, Ақмола, Өскемен
жэне т.б., растау бөлімдері ашылды жэне растау мекемелері даму
үстіндегі халық шаруашылығы салаларының барлық сұраныстарын
растаумен қанағатгандыра алатын еді.
¥лы Отан соғысы кезінде Алма-Ата қаласында қорғаныс
өнеркәсібінің салалары елдің Европалық бөлімінен көшірілген
кәсіпорындарында жедел
өркендеді.
Бұл
заводтарда үлкен
мөлшерде
эртүрлі
калибрлер,
жалпақпараллельді
соңғылық
үзындық өлшем, эмбебапты инструменттер, оптикалық аспаптар
пайда болды, жэне Қазақтың өлшем жэне салмақты растау
Палатасының
алдына
тездетіп
геометриялық
шамалардың
расталатын өлшеу құралдарының номенклатурасын кеңейту туралы
тапсырма қойылды.
Жасау жэне сызықтық-бұрыштық өлшеулер зертханаларын
жәрдемді
кеңейтуге,
соғыс кезінде Алма-Атаға көшірілген
Ленинғрадтық жэне Харьковтік метрология институттарының
ғылыми қызметкерлері едэуір көмек көрсетті.
1946 жылы өлшем істері жэне өлшеуіш аспаптары бойынша
Алматылық басқарма зертхана құрамында жеке балансқа шығып,
бір нише бөл ім дерден тұрды:
- механикалық өлшемдер;
- жылу-техникалық өлшемдер;
- электрлік жэне магнитгік өлшемдер;
- сызықтық-бұрыштық өлшеулер.
Қазацстанда метрологияның дамуының екінші кезеңі
Отандық метрологияның тарихы өзінің басталуын 1923
жылдан, қашан Томскілік растау палатасының Семипалаттың
бөлімі құрылған кезден алады. Сол кезден бастап Қазақстанда
метрология тарихы өз санауын бастады, 2010 жылы Қазақстан
метрологиясына 87 жыл толды.
Қазіргі
кезде
Қазақстанның
метрологиялық
қызметі
экономиканың талаптарына сәйкес жетілуде. ¥лттық білім жэне
сол тұрғыда өлшемді жэне салмақты тепе-тең бағалау мүмкіндігі
барлық салаларда үлкен мағынасы бар - азаматтардың күнделікті
өмірінен оастап, өнеркэсіптегі өндіріске жэне ғылыми зерттеулерге
деиін.
Достарыңызбен бөлісу: |
