- жиілік өлшеуші жэне спектрді талдаушы электрлік
генераторлардың с.игналдарын, жцілік өлшеуіштерді сынактау
жүргізу үшін;
,
- гигроөлшеуіштерді сынақтау үшін ылғалды генератор,
- жоғарытемпературалық
сүйықтық,
термостат,
жогарытемпературалық термометрлерді сынақтау үшін.
Б ақы лау сұрақтары:
1 .Метрология қандай ғылым.
2.Теоретикалық метрологияның мәнін негіздеңдер?
3 .Теөретикалық метрология нені зерттейді?
4.Басқа гылымның арасындағы метрологияның орны қандаи.
5 .ТеоЬетикалық метрологияның қандай негізгі бөлімдерден
тұратынын санап ші?іғыңцар. Оларда қавдай тапсырмалар
шешіледі?
б.Метрологияның дамуының негізғіқезеңдерін түжырымдаңдар.
7-Біздің елде метроіюгиялық қандай негізгі мекемелер бар.
ОларДың іс-эрекетіңің өрісі қалай?
26
Тарау 2. Қазақстан Республикасында өлшеулердің бірегейлігін
қамтамасыз ету
2.1 ҚР-да өлшеудің бірегейлік жүйесін қамтамасыз етуді
дамыту
ҚР 2007 - 2012 жылдарга арналган өлшеудің бірегейлігін
қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесін жетілдірудің багдарламасы
бүкілхалықгық жоспардың шараларының сеттік графигінің 26.3
бабына
сәйкес
дайындалган.
Бүл
багдарлама
мемлекет
басшысының қойған, Қазақстанның дүниежүзіндегі бэсекелестігі
жоғары 50 елдің қатарына қосылудағы басымдылықты жэне
тапсырмаларды іске асыруға арналған.
Бүл багдарламаның
мақсаттары: үлттық эталондық базаны қазіргі уақытқа және
халықаралық талаптарга сай жетілдіру және үстап түру, байқау
және сынау базасын жасау, зертхана аралық салыстыруды
үиымдастыру
және
өлшемдік
зертханаларды
халықаралық
талаптарга сәикестендіру және аккредиттеу, кәсіпқои мамандар
дайындау, метрология саласында қолдану, тәжірибелік гылыми
зерттеулер жүргізу жэне Эталондық Орталықты жабдықтау, тиісті
талаптарға сәйкес үстау.
ҚР-ның 2000жылдың 7-маусымында шыққан «Өлшеудің
бірегейлігін қамтамасыз ету» Заңының 10-шы бапына сәйкес
өлшеудің бірегейлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің
техникалық негізін, шама бірлігінің жүйесін мемлекеттік эталондар
қүрайды жэне оны жасап, үстап түрушы мемлекет.
Экономиканың жетілуі, сонымен бірге гылымның және
техниканың, өлшеуде пайдаланатын қүралдардың паркін эрдайым
жаңартып түруды талап етеді. Сонымен бірге, жаңарудың дәлдікті
жоғарылату оагытында жүруі және өлшеудің көлемінің кеңеюі
бүгінгі күнде шешімін табатын маңызды мәселелер болады.
2007
жылдың басында мемлекеттік эталондар жэне эталондық
құралдардың саны 74 бірлікке, сақтаушы - галымдар - 3 1 адамды
қүрады.
Эталондар жэне эталондық қүрал - саймандар, өлшеу
жабдықтарының
жогаргы
дәлдікті
ж иы нты қтары ,
қоршаган
ортаның көп факторлары дәлдікке (температура, сапыстырмалы
ылғалдылық, атмосфералық қысым, тербеліс, электромагниттік
өріс), жэне олардың уақытқа қарай өзгеруі эсерін тигізеді. Шама
27
бірліктерін сақтау жэне мемлекеттік эталондардың өлшемін
басқаларға бергенде зертханаларда ыңғайлы жағдаилар (жылулық.
ауаны бірқалыпты сақтау, жарықтандыру) жасау керек.
Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыруда Астана
каласында Эталондык Орталық салынып пайдалануға берілген. Ол
әкімщілік нысаннан және эталондар мен эталондық құрал-
жабдыктарды орналастыру үшін жабдықталған зертханалардың
жиынтығынан түрады.
. .
Эталон -
ол жоғары дәлдіктегі өлшем, шаманың бірлігінің
көшірмесін алуға жэне сақтауға арналған, оның мөлшерін басқа
өлшем
қ ү р а л д а р ы н »
беруге мақсат етілген. Эталоннан, шама бірліп
дэрежел і эталондарга, ал олардан - жүмысшы өлшем қүралдарына
беріледі.
Өлшеудің
бщліктігін
қамтамасыз
етудің
техникалыһ,
тгіз&ері'.
в
^ тги
Шама бірліктігінің мемлекеттік эталондары және Қг-ньің
метрологиялық қызметгері
пайдаланатын
шама бірліктігінщ
эталондары;
ҚР-ның аумағында пайдаланатын өлшемдер қүралдары,
сонын ішінде -стандарттық үлгілер қүралы жэне затгардың
қасиеттері жэне матрриялдар.
Өлшеу
қүралы-өлшеуге
пайдаланылады,
нормаланған
метрологиялық мінездемесі бар, көшірмесін алуға жэне мөлшер
бірлігін сақтауға,- §лшемнің шамасьи белгілі уақыт аралығында
өзғеріссіз
деп
қабылданады.
Халықаралық
эталондарды
халықаралық өлішш-және салмақ бюросы (ХӨСБ) сақтап, үстап
түрады.
,
.
ХӨСБ-ның негізгі мақсаты-эртүрлі елдердің метрологиялық
үлкен
зертханаларының
үлттық
эталондарын
халықаралық
эталондармен салыстыруды жүйелі түрде жүргізу; сонымен қатар
өзара салыстыру, ол халықаралық экономикалық байланыстың
талабының бірі болгандықтан өлшемнің бірліктігінщ сенімділігін,
дәлдіктігін
қамтамасыз етеді. Салыстыруға СИ жүйесшдеп
эталондардың
негізгі
шамасы
жэне
күрделісі
жатады.
Салыстырудың белгілі бір мезгілі белгіленген. Мысалы, метр жэне
килограммды эрбір 25 жылда, ал электрлік жэне жарықтық
эталондарды 3 жылда бір рет салыстырады.
Бізде үлттық эталондар бар болғандықтан, олардың өлшеулік
дәлдіктігінін жоғары деңгейге жетуі, елдегі өлшеулік жүйенің
28
Достарыңызбен бөлісу: |
