М к И.Ә. Абеуова білім беру саласындағы психологиялық Қызмет: Әдіснама, технология, практика э в е р о алматы 2015 Эверо

•  психолог  немесе  психологтар  тобы,  қалалық  немесе  аудандық 

білім  департаментінің  басқаруымен  (немесе  жетекшілігімен) 

бірнеше оқу орындарына қызмет көрсетуіне болады;

•  консультациялық  психологиялық  орталық,  қалалық,  аудандық 

немесе  облыстық білім  департаментінің  экімшілік  басқаруымен 

өзбетінше  бөлімше  (мысалы,  психологиялық-педагогикалық 

консультация)  немесе  мектептен  тыс  мекемелер  құрамында

(мысалы,  медициналық-психологиялық-педагогикалық  комис­

сия,  отбасына  жэне  балаларға  әлеуметтік,  педагогикалық, 

медициналық жэне психологиялық көмек көрсету орталығы);

•  психолог  жэне  психологтар  тобы,  ғылыми-әдістемелік  орталық 

немесе  кабинет  ретінде  қалалық,  аудандық,  облыстық  немесе 

мемлекеттік  білім  департаментінің  басқару  құрамында  жэне 

солардың әкімшіліктерінің басқаруымен.

Қаржыландыруга  байланысты  психологиялық  қызмет  қалалық, 

аудандық, облыстық, мемлекеттік немесе жекелік болуы мүмкін.

Мектептегі  психологиялық  қызмет  аясында  психолог  пен 

педагогтың  өзара  қарым-қатынасының  мәселесі  маңызды  больш 

табылады.

Неміс 

психологы 

В.Шрамль 

классикалық, 

аналитикалық 

тұргыдан  түсіндіру  шегінде  педагогтердің  келесі  типологиясын 

ұсынады.  Оган  “мэжбүрлеуші”,  “фаллистік”  типтегі;  депрессивті 

типтегі, “нарцистік” (эгоцентрлік) типтегі педагогтер енеді [16].

Ал 

К.Юнгтің  аналитикапық 

психологиясында 

эсер 

ету 

нысанына  байланысты  тәрбиелеудің  үш  түрі  қарастырылады:  жеке 

бейсаналық, топтық  бейсаналық жэне жеке саналылық. Бұл жагдайда 

педагогтың психологиялық саулыгына баса назар аударылады [17].

Психоанапитиктер  алгашқылардың  бірі  болып  психолог  пен 

педагогтың  практикалық  іс-әрекетінің  теориясын  құрған.  Оган 

А.Адлердің  кеңес  беру  орталықтары  дәлел  бола  алады.  Бұнда 

педагогқа  психологтан  нақты  көмек  алуға  жагдай  жасалынады. 

Айтылган  багыт  әрине  өмір  сүруге  құкылы,  алайда  оны  білім  беру 

жүйесіндегі  нақты  тәжірибеде  қолдану  педагогтермен  жұмыс 

жүргізуде  тым  ұзақ  уақытгы  қажет  етеді.  Сондай-ақ  жогары 

дәрежедегі  психоаналитикалық  багыттагы  мамандардың  шамалы 

гана болуы бұл модельді кеңінен қолдануга мүмкіндік бермейді.

Бихевиоральді  багьпта  педагог  тэртібін  жақсарту  нақты 

операционапизациялау  негізінде  жүзеге  асады.  Педагогпен  жүмыс

26

жүргізе  отырып,  психолог  функционалды  талдау  және  әлеуметгік 

мэнді  мақсаттарды  белгілеу  арқылы  педагогтің өмір  сүру  контекстін 

түсінуі қажет, педагог балапарды қабылдап, сыйлауы керек.

Бүгінгі  күндегі  психология  мен  педагогикада  кәсіби  іс-эрекет 

субьектісі  ретіндегі  педагог  ерекшеліктерін  зертгеуге  баса  назар 

аударылуда.  Ол  мүгалімнің  және  оның  тәрбиеленушісінің  жеке 

басындагы  сапапық  өзгерістерімен  өзара  байланысты  (У.Глассер, 

Р.Бернс,  И.В.Дубровина,  А.К.Маркова,  К.Роджерс).  Білім  берудің

гуманисттік  багытында  негізгі  назар  дамуының  негізінде  жатқан 

оқуиіының  позитивті  “М ен”  тұжырымдамасының  қалыптасуына 

аудары лады.

Гуманистік 

бағытгагы 

психолог 

педагогке 

өзбетгілік, 

автономдық,  тэртіпке  қабілеттілігін  дамытуга  көмек  береді.  Өзара 

азаматгық қатынастарга көңіл бөледі.

Білім  беру  саласындагы  психологиялық  қызметке  арналган 

еңбеқтерді қарастырып, талдау нәтижесін  1 -кестеде көрсеттік.

1  кесте

Білім берудегі психологиялық қызметтіц даму кезеңдері мен

негізгі бағыттары

№

Кезең

дері

Психологиялық

қызмет

Авторлары

Психологиялык кызметтің негізгі

багыттары

і

2

3

4

5

1

ХХғ.

ортасы

Мектепке  дейінгі 

мекемелер 

дегі психология 

лық қызмет

Шерьяздано-

ва Х.Т., 

Чиркова Т.И., 

Абишева Э.Д.

Психодиагностикалық 

жэне 

психокоррек-циялык, 

дамытушылық жұмыс, балалармен 

жекедарапық  жұмыс,  ата-аналар 

мен  тәрбиешілерге  кеңес  беру,

психологтын  сарапшы  ретіндегі 

жұмысы

2

XX ғ. 

басы

Г айденс 

қызме- 

ті,  АҚШ  (мек- 

тептегі 

психо- 

логиялық

қызмет)

А.Гессель 

1915 ж.

Кеңес  берушілік,  кэсіби  бағдар 

беру, 

оку 

пәндерін 

таңдау, 

әлеуметтену, 

жеке 

касиеттерін 

қалыптастыру

3

XX г. 

орта 

сы

Пасторальді

багдарлама,

Англия

Окушының  жеке  басын  тиімді 

қапып

тастыру  мақсатындагы  мектептік 

тәрбиенің 

гуманистік

, 

жалпы 

адамзаттық 

багыттылыгын,

27