М. Е. Лобашев к. В. Ватти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
біртектес  екенін  байқаймыз.  ДНҚ-ның  бір  молекуласында  екі  полинуклеотидтер 
тізбегі оң жаққа қарай бұралған екі спираль (бұрандалы баспалдақ сияқты) болып 
біріккен,  бүл  кезде  екі  тізбектің  де  п-рин  және  пиримидин  негіздері  спиральдар 
бұрандасының  аралығындағы  кеңістікте  болып  шығады.  Негіздер  өзара  сутекті 
байланыстар 
арқылы  жалғасқан.  Қалыпты  жағдайда  бір  тізбектегі  пурин 
негіздерге екінші тізбектегі пиримидин негіздегі сәйкес келеді және керісінше атап 
айтқанда:  аденин  әрқашанда  тиминмен,  гуанин  цитозинмен  байланысты  болады. 
Сәйтіп  ДНК-ның  екі  жіпшесі  бірін-бірі  өзара  толықтырып  отырады, 
ол 
комплементарлық 
деп  аталады.  ДНҚ-ның  қос  спиральды  құрылым  схемасы  11-
суретте берілген. 
Хромосома  құрамына  РНҚ  кіре-ді,  ол  да  ДНК  сияқты,  полинуклеотид  болып 
табылады. Оның құрамында төрт азоттық негіз болады: аденин мен цитозин, гуанин 
мен 
урацил. 
РНК-да  тимин-нің  орнын  урацил,  ал  дезоксирибозаны  рибоза 
ауыстырады.  ДНК-дан  РНК-ның  ерекшелігі  әдетте  оның  құрылымы  бір  тізбекті 
болып  келеді.  ДНК-ны  клеткадан  беліп  алудын,  жұмсақ  әдісін  қолданғанда,  яки 
 
 
13-сурет.  ДНҚ  кос  спира-
лыныц 
кұрылым 
схемасы 
(Уотсон — Крик моделі) 

молекуланы  бүлдірмей  бөліп  алу  әді-сінде  хромосома  саны  мен  альга  ДНК 
молекулалар  санының  толық  сәйкес  екені  анықталды.  Молекулалардың  ұзындығы 
хромосомалардың ұзындығына пропорционал болып шықты. Бұл әрбір хромосомада 
центромера  үзе  алмайтын  ДНК-ның  бір  молекуласы  болатындығы  жөнінде 
қорытынды  жасауға  мүмкіндік  береді.  Мысалы,  адамның  1-хромосомасының 
метафаза кезіндегі ұзындығы 10 мкм, ондағы ДНК молекуласының ұзындығы 16 см 
Дегенмен,  хромосоманың  молекулалық  деңгейдегі  жалпы  конструкциясы  әлі 
айқын емес. Сол сияқты ДНК-ның белокты комплексінщ құрылысы да белгісіз. 
Хромосомалар  репродукциясы.  Тұқым  қуалаушылықты  түсінуге  байланысты 
генетикадағы  негізгі  мәселелер  мыналар  бо  лып  табылады:  1.  Митоздық  циклдің 
қайсы кезінде хромосомалар өздерін ұдайы өндіре алады?  
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Өздерін ұдайы әндіріп шығарудың молекулалық механизмі қандай? 
Хромосомалар  биосинтезінің  молекулалық  механизмінде,  хромосоманың  негізгі 
компоненті  ретінде  ДНҚ 
репликациясы 
маңызды  роль  атқаратыны  анықталды. 
Дегенмен,  ДНК  репликациясыныц  механизмін  білу  хромосомалардың  екі  еселенуі 
механизмін толық түсіндіре алмайды. 
Митоз  циклі  кезінде  ДНК  син-тезін  зерттеу  ол  көп  клеткалы  оо-ганизмдерде 
интерфазада жүре-тінін көрсетті (12-сурет). 
Интерфаза  үш  кезеңге  немесе  фазаға  бөлінеді.  Митоз  аяқталысымен  басталатын 
фаза
 
белгіленеді,  ол  кезде  ДНК.  синтезделмейді,  бірақ  клетка  құрылымы  түзілуіне 
және  келесі  бөлінуге  қажетті  баска  өнімдер  (олардың  ішінде  РНК 
жзйе 
белок  бар) 
жи-нақталады.  Бұл  фаза 
пресинтети-калық 
деп  аталады.  Ол  ен.  ұзақ-қа  созылады 
фазасы;   ДНК синтездеу   фазасы; 
2
— постсинтездік фаза. 
Интерфааа:    
Я\
— пресинтездік 

жоне  тұрақсыз  болады.  Бұл  фазаның  ұзақтығы  бірнеше  сағаттан  бірнеше  тәулікке 
дейін созылады. Бұдан кейін ДНК-ның 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: