Цитоплазмалық  мутациялардың  табиғаты

бола алады. Құрылымы-нан айрылу қайтымсыз құбылыс болып табылады да, талшық-
тылардың  бірқатар  касиеттерінің  өзгеруіне  себепші  болады.  Цитоплазмалық 
қүрылымдары атқаратын қызметі жағынан немесе морфологиялық түрғыдан өзгерген 
мутанттар  екінші  типке  жатады.  Бұған  ашытқы  мен  нейроспорадағы  «тыныс  алу» 
мутациялары  мысал  бола  алады  (10-тарауды  қараңыз).  Мутантты  және  қалыпты 
клеткалардың 
электрондық 
микрофотографиялық 
суретінен 
олардың 
митохондрияларыныд  морфологиясы  жөнінен  бір-бірінен  айырмашылығы  жоқ  екені 
көрінеді. 
Ашытқының 
мутанттық 
штаммаларының 
митохондрияларында 
цитохромоксидаза 
болмайтындығы 
арнаулы 
зерттеулер 
арқылы   
керсетілген.Плазмогендер  өзгерісі,  сірә,  митохондриялар  ДНК-нің  өзгерісімен 
байланысты болуы да мүмкін. 
Мутантты  плазмогендер  рецессивті  немесе  доминантты  бола  алады.  Олардың 
көрінісін доминантты плазмогеңдер басып тастайтын болса да, клеткада рецессивті 
плазмогендер сақталады және өздерін-өздері өндіреді. 
Пластидтердің  фенотипін  анықтайтын  цитоплазмалық  мутациялар  барлық  жасыл 
өсімдіктерде  спонтанды  түрде  пайда  болады.  Олардың  туу  жиілігі  аса  көп  емес. 
Мысалы, энотерада шамамен 0,02%, есімдіктердің құрамында мутантты сары неме-се 
ақ  пластидтері  бар,  яғни  қалыпты  жасыл  бояуынан  айрылған  жекелеген  клеткалары 
немесе  ткань  учаскелері  болады.  Шын-дығында  да,  мұндай  мутациялардың  пайда 
болу жиілігі едәуір жоғары, атап айтқанда 0,1%-тен 0,5%-ке дейін жететін өсімдік-тер 
(қызылша, капуста және т. б.) де бар. Кері цитоплазмалық мутациялардың пайда болу 
жиілігі  мұқият  зерттелмеген.  Бірақ,  кері  мутациялану  (аномальды  пластидтерден 
қалыпты  пластид-тердің  тууы)  фактісінің  өзін  анықталған  деп  есептеуге  болады. 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: