ТУЫСТАС ЕМЕС ШАҒЫЛЫСТЫРУ (АУТБРИДИНГ

ішілік шағылысу), сондай-ақ әр түрлі түқым мен сортқа жататын (тұқым 
аралық  немесе  сорт  аралық  шағы-лысу)  организмдер  шағылысуьг 
мүмкін.  Туыстас  емес  особьтар  шағылысқанда  зиянды  рецессивті 
мутациялар гетерозиготалы қалыпқа өтеді. Бір түр ішіндегі туыстас емес 
организмдерді  шағылыстырғанда  бірінші  үрпақтың  будандары  көбіне 
тірші-лікке  қабілетті  не  ауруларға  төзімді,  өсімталдығы  жоғары  бо-
латынын ауыл шаруашылығының бүкіл тәжрибесі көрсетіп жүр. 
Туыстас  емес  шағылыстыру  селекция  мен  өсіріп-өндірудің  маңызды 
әдісі  қызметін  атқарады.  Шағылыстырудың  бұл  жо-лымен  тұқым 
қуалайтын  әр  түрлі  қасиеттер бір  будан  орга-низмде  біріктіріледі.  Оның 
көмегімен жаңа тұққым немесе сорт жасау үшін әр түрлі бағалы белгілер 
үйлестіріледі.  Мәселен,  леггорн  түқымына  жататын  тауықтың  тірі 
массасын  жоғарылату  үшін  тірі  массасы  ауыр  болатын  басқа  тауық 
тұқымымен,  мәселен  ақ  плимутрокпен  шағылыстыруға  болады.  Бірінші 
үр-пақтың  будан  тауықтары  массасы  жағынан  аралық  жағдайда  және 
орта есеппен алғанда леггорнға қарағанда үлкен массаға ие болады. Бірақ 
оларды  дәл  осындай  гибрид  қораздармен  шағылыстырса,  екінші  үрпақта 
массасы эр түрлі особьтарға ажырайды. Жаңа тұқым әлі болмайды, бірақ 
оның  есесіне  бүл  ұрпақта  бізге  қажетті  белгілердің  үйлесулері  кездесуі 
мүмкін. Селекционердің ісі — неғұрлым бағалы генотиптерді іріктеп алу. 
Кандай  жағдайларда  'тұқым  ішілік  шағылыстыру  қолданы-лады,  ал 
қашан  әр  түрлі  түкымдар  мен  сорттарды  шағылысты-руға  болады?  Қой 
жүнінің  үзындығын  жоғарылату  қажет  деп  алайық.  Оны  тұқым  ішілік 
неғүрлым  үзын  жүнді  жануарларды  сұрыптау  және  шағылыстыру 
жолымен      жасауға  болады.  Егермұндай  қойлар  сұрыпталып  алынбаса, 
онда  қысқа  жүнді  тұ-кымды  ұзын  жүнді  тұқыммен  шағылыстырып  және 
одан әрі қарай қажетті ұзын жүнді будандарды сүрыптау керек. 
Аутбридингті  қолдана  отырып,  комбинативтік  өзгергіштік  есебінен 
жақсы будандар да, сондай-ақ нашар белгілерді үй-лестірген будандар да 

пайда  болатынын  үнемі  еске  сақтау  қа-жет.  Сондықтан  шағылыстырудан 
кейін қажетті формаларға сүрыптау жүргізіліп отыруы керек. 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: