М. Е. Лобашев к. В. Ватти

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	232/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 228 229 230 231 232 233 234 235 ... 275

Lobashev

3. ЦИТОГЕНЕТИКАЛЫҚ МЕТОД
Адамның генетикасында
цитогенетикалық метод
деп адам-ның қалыпты
және  патологиялық  күйіндегі  кариотипін  цитоло-гиялық  талдауды  айтады.
Алайда  «цитогенетикалық  метод»  термині  егер  цитологиялық  талдауды
генеалогиялық талдаумен  үйлестірсе де, және цитологиялық картиналарды
фенотиптік  әсермен  байланыстырса  да  солай  деп  аталады.  Мүндай  зерт-
теулер аса күрделі келеді, олар соңғы жылдарда ғана қолданы-ла бастады.
Солай  бола  түрса  да  бұрынғы  кезде  қолданылған  цитоло-гиялық  талдау
нәтижелері өте-мөте  қызғылықты.  Мәселен,  адамның жыныс  клеткаларының
дамуы  мен  үрықтану  процесте-рінің  сүт  қоректілердегі  осы  процестердің
барысынан  ешбір  айырмашылығы  жоқ  екені  көрсетілді.  Қалыпты  жағдайда
жы-ныстық жетілген  кезде  ер  адамда  сперматогенез  үздіксіз  жүріп  отырады.
Мейоз кезінен бастап ұрықтандыруға дайын сперма-тозоидтар пайда болғанға
дейін  шамамен  алғанда  10  күн  өтеді.  Сперматозоидтар  өте  үсақ,  олардыц
басының үзындығы 3— 5 мкм ғана болады.
Адамда  оогенез  процесі  толқын  тәрізді  —  циклді  жүреді.  Ол  тіпті  ана
қүрсағында  жатқан  кезде  басталады  және  жаңа  туған  қыздардың  аналық
безінде  профаза  I  стадиясындағы  ооциттер  болады.  Бүдан  кейін  процесс
үзіледі, 13—14 жасқа келгенде ғана ол қайта басталады да, қырықты аяқтаған
немесе  елуге  қараған  шағына  дейін  циклді  түрде  өтіп  отырады.  Әрбір  мен-

струация  циклінде  тек  жалғыз,  кейде  екі,  сирегірек  бұдан  да  кебірек
ооциттер  жетіледі.  Жетілген  жүмыртқа  клетканьщ  диаметр!  130—140  мкм,
оның  массасы  0,0015  мг  шамасында  болады,  бұл  шамамен  алғанда  ересек
организм денесінің орташа массасының 1/30 000 000 000 бөлегіне тең болады.
Ұрықтану әдетте жүмыртқа жолының жоғары бөлігінде етеді.
1956  жылы  Дж.  Тийо  мен  А.  Леван  қалыпты  жағдайда  адам-ның
соматикалық  клеткаларында  22  жүп  аутосомалар  және  бір  жүп  жыныстық
хромосома болатындығын анықтады. Бүл жүп ер адамда гетереморфты —■
X
және
Ү;
әйелдерде хромо-соманың екеуі де біркелкі —
X
болады. Адамда не
бары 46 хромосома болады (3-суретті қараңыз).
22  жүп  гомологтық  хромосомалардың  бәрі  немірленіп,  үзын-дықтарына
және  центромераларыныц  орналасуына  қарай  топ-тарға  бөлінді,  сондай-ақ
жыныстық
X
және
Ү
хромосомаларына  сипаттама  берілді.  Хромосомалар
жиынтығын графикалық бей-нелеу
идиограмма
деп аталды.

98-суретте ер адамның кариотипінің идиограммасы берілген,

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 228 229 230 231 232 233 234 235 ... 275