М. Е. Лобашев к. В. Ватти

жіқішке  хромосомалар  жуандай,  жинақтала  бастайды.  Метафазада  олар  жуандап 
қысқарған дейін болып керінеді. 
Метафаза  —  пластинкасына  тән  хромосомалардың  қысқарып  қалыптасу  механизмі 
қандай?  Митозға  дайындық  кезінде  хромосомадағы  хромонемалар 
спиральдану 
процесіне  үұшырайды.  Профазаның  барысында  спиральдану  барлық  хромосомоға 
таралады,  сөйтіп  метафаза  кезінде  ол  ең  жоғары  сатыға  көтеріледі.  Сондықтан 
метафазада хромосомалар өте жинақы болып көрінеді. 
Казір  спиральданудың  екі  түрлі  болатыны  анықталды.  Олар  ірі  және  үсақ 
спиральдану,  бүл  кездерде  жіпшелер  орамдары  өзара  перпендикуляр  орналасады. 
Спиральданудың екі түрі де бір мезгілде жүреді (6-сурет). 
Телофазада 
хромонемалардың 
деспиральдануы 
басталады, 
интерфазада 
хромонемалар әбден тарқатылған күйде болады. Митоз циклінде хромосомалардың  
спиральдану  және  деспиральдану  ерекшелігі  заңды  процесс  (спиральдану  циклі, 
7-сурет). 
Метафазада  хромосомаларының  кәлемінің  үлғаюы  тек  спиральданумен  ғана 
байланысты  емес,  конденсациямен  —  жіпшелердің  тығыздалып  орналасуымен  де, 
оларды әр түрлі заттардың қоршауымен де, яки кабықша — 
матрикс 
түзілуімен де бай-
ланысты болады. Матрикс негізінен ядрошық заттарынан тұрады және ол телофазаға 
дейін  сақталады.  Онын,  ролі  әлі  толық  анықталған  жоқ,  бірақ  бұл  кезде 
хромосомалардың  жаңа  жас  клеткалар  арасында  рибонуклеопротеидтерді  бөлуші 
ретінде қызмет атқаратыны күдік тудырмайды. 
Хромосомалардың ұзына бойына жіктеліп дифференциялануына ерекше назар 
аудару керек.Профазада хромосомалардың бүкіл ұзына бойына қарайып боялатын 
дәндер, яки 
хромомералар 
байқалатыны жоғарыда ай-

 
7-сурет. Хромонеманың митоздық циклде спиралдану схемасы: 
1
—интерфаза, хромоыемалар әлсіз спиралданған (қалдың спиралдар); 
2, 3, 4
—про-фаза, 
хромоыема  спиралдануының  күшеюі  екі  хроматидтің  түзілуі; 
5
—  прометафа-за,  төрт 
жярты  хроматидтің  көрінісі; 
6
—  метафаза,  ең  кушті  спиралдануы,  мүнда  үлкен 
спиральда,  кіші  сииральда  байңалады; 
7
—  анафаза; 
8
—■  телофаза  (жас  хро-
мосомалардьщ 
біреуі) 
хромонеманың 
деспиралдануы 
(дөңгелектермен 
центромералар  көроетілген).тылған  еді.  Олардың  әр  хромосомада  орналасу  орны 
тұрақты және әр хромосомада ол әр түрлі болады. Хромосоманың бұл таспиқ тәріздес 
жуантық жері ең алдымен спиральданатын хромонемалардын, белігі.  
Ол  ен,  тығыздалған  бәлігі  болып  табылады,  сондықтан  кәдімгі  жарық  микроскоптан 
қарайған туйіршік сияқты болып көрінеді. 
Негізгі бояулармен бояп, фиксация жасаған кезде әр түрлі учаскелер түрлі реакция 
береді. Бір учаскелер жақсы боялады — олар 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: