ЖЫНЫСТЫ АИЫҚТАУДЫҢ БАЛАНСТЫҚ ТЕОРИЯСЫ

болып  келген  особьтар-дың  сегіз  типі  бар  ұрпак  алынды: 
ЗХ:ЗА;  2Х:2А; 
(2Х+Ү):2А;  2Х:ЗА;  (2Х+Ү)  :  ЗА;  ХҮ  :  2А;  ЗХ  :  2А;  ХҮгЗА. 
Анеуплоидты 
шыбындардың 
пайда 
болуы 
триплоидты 
үрғашыларда 
қалыпты 
коньюгацияның  бұзылуы  мен  мейоздық  хромосомалардың  ажы-рауына 
байланысты (13-тарауды қараңыз). 
Аналық  зиготада  аутосомалар  жиынтығынын,  басым  болуы 
(2Х  :  ЗА) 
жынысы  аралықта  дамитын  особьтардың,  яғни 
интер-секстердің 
түзілуіне 
әкеп  тіреді.  Х-хромосомалар  санының  кемуі 
(X  :  2А) 
аталық  жыныстың 
дамуына  себепші  болды.  Бірақ  бір  /Ү-хромосомаға  келетін  аутосомалар 
жиынтығының  саны  үшке  дейін  артатын  болса 
(Х:ЗА), 
онда  асқын  еркек 
еркектік белгілері пштертрофияға ұшыраған организм дамиды. Ол стеркльді 
бо-лады.  Қерісінше,  аутосомалардың  диплоидты  санына  шаққанда  Х-
хромосомалар сакының артуы 
(ЗХ : 2А) 
жұмыртқа безі қа-лыпты дамымаған 
және жыныстық басқа да бұзылған белгіле-рі бар асқын үрғашы особьтың 
дамуына жеткізеді. 
Осы тәжірибелердің негізінде Қ. Бриджес дрозофилада ана-лық жынысты 
екі  Х-хромосоманың  және  аталық  жынысты  — 
ХҮ 
хромосоманың  болуы 
емес,  жыныс  хромосомалары  саны  мен  аутосомалар  жиынтығының 
аракатынасы  анықтайды  деген  қо-рытындыға  келді.  Аналық  тенденцияның 
гендері  негізінен  Х-хромосомаларда,  аталық  тенденцияның  гендері  — 
аутосома-ларда  шоғырланған.  Бүл  хромосомаларының  балансы  (немесе 
жыныстық  индексі) 
X  :  А—\ 
болатын  барлық  особьтар  аналық-тар  болып 
табылатындығынан,  ал 
X 
:  2Л  =  0,5  қатынасы  ата-лықтарды  беретіндігінен 
көрінеді:  қатынасы  1-ден  0,5-ке  дейінгі  хромосомалар  балансы 
интерсексуальдылықты  анықтайды.  Үш  Х-хромосоманың  аутосомалардың 
екі  жиынтығына  катынасы 
ЗХ:2А=\,5 
асқын  үрғашының  дамуына  себепші 
болады.  Кері-сінше,  бір  Х-хромосомаға  аутосомалар  жиынтығы 
мөлшерінің  артуы  УҮ."574  =  0,33  асқын  еркектің  дамуын  анықтайды.  Бұл 
формаларды  суперсекстер  деп  атайды.  Дрозофиладағы  У-хро-мосома 
жынысты анықтамайды. 

Дрозофилада 
жыныс 
көптеген 
гендердің 
балансымеи 
анық-
талатындығына,  ал  Х-хромосома  аналық  жынысты,  аутосома-лар  аталық 
жынысты  анықтайтынына  дәлелдер  табу  үшін  қо-сымша  үйлесімді 
тәжірибелер  жүрғізілді.  Хромосомалық  қайта  қүрылу  (дупликациялар) 
әдісімен  екі  А'-хромосомамен  ауто-сомалардың үш  жиынтығынан  басқа  А
г
-
хромосоманың үзынды-ғы әр түрлі қосымша учаскелері бар особьтар алына 
бастады. Мұндай учаскелердің ұзаруына қарай интерсекстер күтілгенін-дей, 
барған  сайын  үрғашыларға  үқсай  бастады.  Сонымен  қатар,  триплоидты 
үрғашылардың  бірқатар  үрпағында 
интерсексуал-дылықты 
кәрсетуге,  яғни 
аналык  немесе  аталық  типтің  иитер-секстерін  беру  қабілетін  анықтауға 
бағытталған  селекция  жүр-гізілді.  Мүнда  бүл  екі  линияның  триплоидты 
үрғашыларындағы 
хромосомалардың 
арақатынасы 
интерсекстердегі 
хромосомалар-дың  арақатынасындай  бұрынғы  қалпында  сақталды  -■- 
ЗХ  : 
ЗА; 
ал  ұрпақтарда  интерсексуалдылықтьщ  көрінісі  селекцияның  ба-ғытына 
сәйкес өзгерді. 
Жынысты 

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: