М. Е. Лобашев к. В. Ватти

-тарау. МОДИФИКАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРГІШТІК

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	160/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 156 157 158 159 160 161 162 163 ... 275

Lobashev

1. МОДИФИКАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРПШТІК ҰҒЫМЫ Реакция нормасы.

14-тарау. МОДИФИКАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРГІШТІК

Жоғарыда айтылғандай, организмдердің  генотипі бірдей,  бі-рақ әр түрлі сыртқы
орта  жағдайларында  дамып  жетілетін  түр-лі  фенотиптері  болуы  мүмкін.
Особьтардың мүндай фенотиптік  алуан түрлілігін
модификациялыщ өзгергіштік
деп
атайды.
1. МОДИФИКАЦИЯЛЫҚ ӨЗГЕРПШТІК ҰҒЫМЫ

Реакция нормасы.
Модификациялық өзгергіштік
реакция нормасымен
шектелген
(23-тарауды  қараңыз).  Реакция  нормасы  дегеніміз  не?  Оны  қандай  методтармен
зерттеуге болады? Қан-дай бірліктермен өлшеу керек?
Сыртқы орта жағдайларына қарай белгілердің белгілі бір шекте көріну дәрежесінің
өзгеруін және генотиппен анықтала-тын организмнің қабілетін реакция нормасы деп
атайды.  Реак-ция  нормасын  зерттеу  үшін  қолда  ең  алдымен  генетикалық  бір-тектес
материал  болуы  қажет  және  оны  сыртқы  ортаның  әр  түрлі  жағдайларына
орналастыру  керек  (кейбір  жағдайларда  бір  особьтың  белгісін  қайтадан  талдауға
болады).

Өсімдіктердің клондары (бір өсімдіктің^вегетативтік жолмен квбейген үрпағы) мен
таза  линиялары  (өз^дігінен  тозаңданған  бір  өсімдіктің  үрпағы)  жеткілікті  дәрежеде
біртектес материал бола алады. Микроорганизмдерде де клондар біртектес матери-
ал  болып  табылады:  жануарлар  мен  адамда—бір  жұмыртқадан  дамыган  егіздер
біртектес болады, қазіргі уақытта   бұл  метод кеңінен пайдаланылады және «егіздік
метод»  деп  аталады.  Алайда  едәуір  немесе  шамалы  дәрежедегі  генетикалық
матери-алды  басқа  әдістермен:  өсімдіктерде  ұзақ  уақыт  өздігінен  то-заңдану  және
жануарларда туыстық шағылыстыру арқылы алу-ға да болады.
Модификациялық  өзгергіштлкті  туғызатын  және  реакция  нормасын  зерттеуге
жәремдесетін  жағдайлар  ретінде  сыртқы  ортаның  барынша  алуан  түрлі,  дәлірек
айтқанда,  кез  келген  жағдайлары  пайдаланылуы  мүмкін.  Нақты  мысалдарға  қарайық
Температураға байланысты реңнің езгеруі колорад қоңызынан.

ан тышқаннаи, кроликтен және  т. б. байқалады. Кейде бұл өзгерістер бірнеше ұпақ
бойына  сақталады. Бүл  үзақ  мерзімдік  модификация  (10-та-рауды  қараңыз). Алайда
көптеген  жағдайларда  жануарлардың  реңі  —  түрақты  белгі.  Мәселен  европалық  тү-
қымды еиырларды Европада өсіргенде де, сондай-ақ Оңтүстік Африкада өсіргенде де
реңі бірдей болады.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 156 157 158 159 160 161 162 163 ... 275