М. Е. Лобашев к. В. Ватти

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	140/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 136 137 138 139 140 141 142 143 ... 275

Lobashev

Мутацияларды
адаптациялық
маңызына
қарай
классифика-циялау.
Адаптациялық  маңызына  қарай  мутацияларды  пайда-лы,  бейтарап  және  зиянды
мутациялар деп бөлуге болады.
Организмдердің  тіршілік  қабілеттілігінің  кемуі  және  дамудың  тежелуі  жартылай
летальды немесе летальды топқа жататын мутацияларды туғызады.
Особьтардың  тіршілік  қабілеттілігін  арттыратын,  олардық  адаптациялық
мүмкіндіктерін  ұлғайтатын,  өсімталдығын  жоғарылататын  мутацияларды  пайдалы
мутацияларға  жатқыза-ды.  Антибиотиктер  продуценттері  —  саңырауқұлақтар
клеткаларында  антибиотиктер  синтезделуін  арттыруға  жағдай  туғы-затын
мутациялар  осыған  мысал  бола  алады,  өйткені  ол  мұн-дай  клеткалардың  тірі  қалу
ықтималдығын арттырады.
Пайдалы, летальды және жартылай летальды мутациялар арасында үздіксіз дерлік
ауысулар  боладьт.  Особьтардың  тірі  қалу  немесе  үрпақ  қалдыру  ықтималдығын
өзгертпейтін  мутациялар  да  бар,  оларды  сірә,  бейтарап  мутацияларға  жатқыз-ған
дүрыс.
Мутацияларды  олардың  адаптациялық  маңызына  қарай  шартты  түрде  ғана
классификациялауға болады, ейткені сырт-қы орта жағдайларын өзгерткенде пайдалы
мутациялар зиян-ды мутация немесе керісінше болып шығуы мүмкін. А. Густаф-сон
арпаның  Швецияның  солтүстігінде  айтарлықтай  мол  енім  берген  ашық  жасыл
хлорофильдік  мутантын  (пайдалы  мута-ция)  сипаттап  жазды.  Оңтүстікте  бұл
мутант бейтарап болады.
Мутацияның  адаптациялық  маңызына  баға  беруде  шаруашылық  түрғысынан
қарағанда  пайдалы  болып  саналатын  бел-гілер  биологиялық  түрғыдан  бейтарап
немесе  тіпті  зиянды  болуы  мүмкін  екендігін  де  есте  сақтау  керек.  Мысалы,  біз  қа-
растырып  өткен  антибиотиктерді  синтездеу  мутациясы  клетка—  продуцент
антибиотиктерді  неғүрлым  көп  синтездейтін  болса,  шаруашылық  тұрғысынан

соғұрлым пайдалы болады. Ал организм үшін ол белгілі бір шекке дейін ғана
пайдалы болады, одан соң антибиотиктерді шамадан тыс синтездеу клеткаға қы-сым
көрсетіп, оның тіршілігін жоюы мүмкін.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 136 137 138 139 140 141 142 143 ... 275