Қазақтың ұлттық тәрбиелік тағлымы

Ғасырлар бойы еркіндікті, елдікті аңсаған атам қазақ өзгенің шылауында, жат-жұрттың бодауында теперіш көріп келді. Бертінде 70-жылдан астам санамызды улаған кеңестік жүйе әке мен баланы, аға мен ініні, туған туыс бауырды, бір-біріне жау етті. Қайтпас қайсар қазақ халқы бүкіл болмыс бітімімен өзгеге тәуелді болды. Салт-дәстүр, әдет-ғұрып, тіл мен діл, діннен ажырап қала жаздаған қазақ ғасырлар бойы жоғалтқан жоғын түгендеуге кірісті. Ата бабаның найзаның ұшы, білектің күшімен жаудан қорғап қалған қазақ жерінде егемен елдің көк байрағы желбіреді. Тәуелсіздік бүкіл әлемге жер шарында «қазақ» деген ұлттың, «Қазақстан» деген мемлекеттің бар екенін жариялауға мүмкіндік берді. Тәуелсіздіктің арқасында туымыз, әнұранымыз, елтаңбамыз бар. Н.Назарбаев айтқандай «Қазақ халқы қара жерге тамырын терең жайған құдіретті ағашқа ұқсайды» - деген.

Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында: «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – білім беру бағдарламаларын меңгеру үшін жағдайлар жасау керек» деп көрсетілген. Сол себепті де қазіргі таңда болашақ жас жеткіншектерге ұлттық тәрбие беру қолға алынып жатыр. Бұл туралы елбасымыз Н. Назарбаевта болашақ жас жеткіншектерге ұлттық тәрбие беру басты міндетіміз деп атап көрсеткен.

Қазақ халқы өзінің сан ғасырлық тарихының даму барысында жан-жақты дамыған адамгершілікті тұлға тәрбиелеуге ерте кезден-ақ зор мән берген. Мәселен: бала дүниеге келген кезден бастап айтылатын бесік жыры, тұсау кесер, атқа мінер, санамақ, мақал-мәтел, жұмбақ, жанылтпаштар, ертегілер т.с.с. балаларға халықтық тәрбие бере отырып өз халқының мәдениетіне, әдет-ғұрпына, салт-дәстүріне деген құрметін арттыруға болады. Өзге елдің мәдениетін, салт-дәстүрін сыйлай білуге үйретеді.

Қазақ санасының шамшырағы Ахмет Байтұрсынов «Қазақша оқу жайлы» еңбегінде – «Әуелі бізге елді түзетуді бала оқыту ісін түзетуден бастау керек». Неге десек, болашақ та, билік те, халық та оқумен түзеледі деген болатын. Бұл ұлағатты ойдың құндылығы бүгінгі таңда барған сайын айқын сезілуде. Сондықтан білім берудегі ұлттық моделімізді «Тәуелсіздіктің тірегі – білім» деп атадық.

Дүние жүзіндегі әр елдің өзіне ғана тән әдет-ғұрпы, салт-дәстүрлері бар. Оларды екі ауыз сөзбен халықтың рухани келбеті, тәрбиелік ережесі деуге де болатын сияқты. Бұл мирас ата-бабалардың сан-ғасырлық көш керуені арқылы ұрпақ алмасқан сайын үзілмей жалғасып, асыл аманаттай кешеден бүгінге ардақ қалпында ұласып отырған. Салт-дәстүр дегеніміз, сайып келгенде ұлттық болмысты өзгелерден айрықшалап, даралап тұратын ішкі бір рухани айна іспетті. Онсыз халық болмайды. Кешегісіз бүгін де, ертең де тұл. Тіпті дәстүрді адамның қай ұлтқа жататындығының маңызды белгісі ретінде қарастырған жөн. Заманында Ғ.Мүсірепов жазғандай «мал баласын бауырында өсіреді, ағаш жапырағын ығына қарай төгеді, адам баласы қоғамның шылауында өседі».

Батыр атамыз Б.Момышұлының да «Қазақ халқының өткен тарихындағы барлық жақсы дәстүрлері бүгінгі таңда қайта салтанат құруға тиіс» деуі де сондықтан. Еліміз тәуелсіздік алғаннан бері осы міндеттердің толық қанды орындалуына барлық жағдай туындап отыр. Бұл тұрғыда қазақ халқының әдет-ғұрыптарын танып білудің жас буынды ұлттық рухта тәрбиелеп өсірудегі маңызы ерекше. Өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбек сүйгіш абзал азамат болып өсуін армандаған қазақ халқы бұғанағы қата бастағанынан-ақ қыз баланы үй сыпыру, төсек жинау, ыдыс-аяқ жуу, шай құю, ас пісіру, сиыр сауу, өрмек тоқу, ал ер балаларды қозы-лақ қайыру, мал жайлау, суғару, бағу секілді шаруашылықтың алуан түрлеріне, ата кәсібіне үйреткен. Әр бір әке баласына өзі жетік меңгерген өнер түрлерін үйретуге, мысалы: күйшілік, бишілік, әншілік, мергендік, аңшылықты игеруге баулыған. Ал қыз баланы келешек ана, нәресте тәрбиешісі, әулет ұйтқысы деп түсінген. Халқымыз оның өнерлі де, әдепті, еңбекқор да сымбатты болып өсуіне, сәнді киінуіне көңіл бөлген. Сондықтан ұлттық тарихымызды кеңінен пайдаланып, тәрбие ісіне арқау ету бүгінгі күннің өзекті міндеті.

Ұлттық құндылықтарды сақтап, оларды дәріптеуге үйрету арқылы қазіргі жас бүлдіршіндерге халықтық асыл қасиеттерді сіңіру кезек күттірмейтін іс. Осы ретте шәкірттеріме халқымыздың асыл мұра, салт дәстүрлерін қадірлеп, ұлттық сана қалыптастыру жайында аз да болса істеп жатқан жұмыстарымды айтып өтейін. Шәкірт бойына халқымыздың сан ғасырлар бойы жасалып келген сарқылмас асыл мұрасын сіңіру әр сабақ сайын, сыныптан тыс шаралар кезінде де үздіксіз жүзеге асу керек.