Қазақ
мемлекеттік қыздар
педагогикалық университеті Хабаршы №3 (51), 2014 ж.
57
тербелістер. Мысалы, 2-гармониялық тербелістің фазалар айырымы уақытқа тәуелсіз
(яғни олардың жиіліктері бірдей) болса – толық когерентті, ал фазалар айырымы уақытқа
тәуелді (яғни, олардың жиіліктері әртүрлі) болса – когерентсіз деп аталады.
Тербелістердің когеренттігі – оларды қосу кезінде интерференцияны іске асырудың
міндетті шарты. «Когерентный» термині
(«когерентность», латынша cohaerentia – ілініс
,
байланыс), қазақша «когерентті». Ғалым бұл терминнің де түп-төркіні түркі тілінен
шыққанын дәлелдеуге тырысады. Мақаласында
: «Данный термин, совершенно очевидно,
происходит от казахского слова «кокей» – равный по крови. Слова «кокей» – чисто
тюркского происхождения. Оно имеет символическое «зодикальное» происхождение» ....
дей келе, «электрон» сөзіндегідей, «когерентность» сөзінде де өзгелік етістің жұрнағы бар
дейді [10. 94 б.]. Ғалым бұл екі халықаралық сөздің түп-төркіні түрік тілінен шыққанын
көрсетеді. Бұл ерекшеліктер терминдердің шығу тегін барынша салыстыра қарау
қажеттігін аңғартады.
Терминдер – өзіндік құрылымдық, семантикалық, деривациялық, функционалдық
ерекшеліктері бар тілдің өзгеше категориясы. Аталған ерекшеліктерді ескерусіз термин
жасау, басқа тілден терминдер алу, калькалау, терминдерді ұтымды қолдану мүмкін емес.
Терминдер адам қызметінің ерекше түрін атап көрсететін болса, ең алдымен, ғылыми,
кәсіби деңгейлерін айқындайды. Сондықтан терминдер ғылым мен техниканың, кәсіби
және өндірістік салалардың, ғылыми таным мен әлем көрінісінің дамуын бейнелейді.
Терминдер мен терминологиялық жүйелер қоғамның әлеуметтік құрылымының біртекті
еместігін, әртүрлі топтарға, бірлестіктерге бөлініп, әрқайсысының өз тілі, өзіне ғана тән
әрі түсінікті терминологиясы барлығын айқындайды. Термин – тілдің ерекше негізін
құрайды, себебі терминсіз, терминологиялық жүйесіз бірде-бір ғылымның, техникалық,
кәсіби, өндірістік саланың дамуы мүмкін емес. Яғни, терминдерде әлем түсінігі жайлы
арнайы білім, ұғымдар қамтылған, сонымен қатар, терминдер адамның ойлау қабілетінің,
танымының, ақиқат шындықтың бейнеленуі мен көрінісінің ерекше бір түрдегі негізін
сипаттайды.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Жұбанов Қ.Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы, 1999.– 256 б.
2. Біләлов Ш. Ұлттық ғылым тілін қалыптастырудың өзекті мәселелері. – Алматы,
1996. –285 б.
3. Сыздықова Р. Тілдегі жаңалықтардың сыры неде? // Ана тілі. – 1991, №50.
4. Құрманбайұлы Ш. Терминтанушы құралы. – Астана, 2009. – 189 б.
5. Қазақ тілінің тарихы туралы зерттеулер. – Алматы, 1965. –196 б.
6. Айтбаев Ө. Интертерминдер және олардың қазақ тіліндегі болмысы // «Қайнар»
университетінің хабаршысы. – 2000, №4.
7. Қазақ тілі теориясы мен тарихының мәселелері. – Алматы, 1986.–286 б.
8. Барандеев А.В. Основы научной терминологии. – Москва, 1993.–195 б.
9. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде // Ана тілі. – 2006, № 19.
10. 10.Чечина О. Тюркская семантика научных терминов // Мысль. – 2005, № 11.
РЕЗЮМЕ
Кульманова З.Б.,
магистр, преподаватель
(г.Алматы, Казахский экономический университет имени Т.Рыскулова)
Казахский государственный женский
педагогический университет Вестник №3(51), 2014 г.
58
ВНЕДРЕНИЕ МЕЖДУНАРОДНЫХ ТЕРМИНОВ В КАЗАХСКИЙ ЯЗЫК И ИХ
ФОРМИРОВАНИЕ
В статье идет речь о периодах внедрения международных терминов в казахский
язык. Особенности и методы перевода терминологии и внедрения международных
терминов. Термины являются проблемными вопросами в науке и в обществе.
Предоставлены варианты и методы внедрение международных терминов.
Ключевые слова: перевод, заимствованные слова, значение,
синонимичность,
эквивалентность, международные термины, способы
внедрение
терминов.
SUMMARY
Kulmanovа Z.B.,
master, teacher
(city Almaty, Kazakh Economic University named after T.Ryskulov)
PRESENTATION OF INTERNATIONAL TERMS IN THE KAZAKH
LANGUAGE AND THEIR FORMATION
The article deals with periods of presentation of international terms in the Kazakh
language. The article considered about the features and the methods of translation.
Terms are
problematic issues in science and society. Granted options and methods for the implementation
of international terms.
Keywords: translation, borrowed words, meaning, synonym, equivalence, international
terms, methods of inculcation of terms.
УДК 811.161.1:811.111
ИНОЯЗЫЧНЫЕ СЛОВА В РУССКОМ ЯЗЫКЕ
Т. С. Серикова,
студент
(г.Алматы, Казахский государственный
женский педагогический университет)
З.С. Егизбаева,
научный руководитель,
ст.преподаватель
(г. Алматы, Казахский государственный
женский педагогический университет)
Аннотация: Нередко говорят и пишут об «иноязычном потопе», заливающем
русский язык, о засилье иностранщины, под гнетом которой он гибнет, и такие
высказывания рождают чувство безысходности. Но не нужно забывать, что язык
представляет собой саморазвивающийся механизм, действие которого регулируется
определенными закономерностями.
Разумеется, неумеренное и неуместное употребление иноязычных слов
недопустимо, но неумеренность и неуместность вредны и при использовании любого
слова. Но запретами здесь ничего сделать нельзя. Нужна планомерная и кропотливая
научно-просветительская работа, конечная цель которой – воспитание хорошего
языкового вкуса. А хороший вкус – главное условие правильного и уместного
использования
языковых средств, как «чужих», заимствованных, так и «своих» исконных.
