Кудабаева перизат асанбаевна

88 
 
2 
БОЛАШАҚ 
АҒЫЛШЫН 
ТІЛІ 
МҦҒАЛІМДЕРІНІҢ 
МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ 
КОММУНИКАТИВТІК 
ҚҦЗЫРЕТТІЛІГІН 
ЗАМАНАУИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР НЕГІЗІНДЕ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ 
ӘДІСТЕМЕСІ
 
2.1 Жоғары оқу орнында болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерінің 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін заманауи технологиялар 
негізінде қалыптастырудың мазмҧны
Әрбір жоғары оқу орындары ӛз алдарында тҧрған міндеттер кешенін ӛз 
беттерінше шешеді. Жоғары оқу орындары іс-әрекетінің стратегиялық кез-
келген бағыты саланың ӛзекті мәселелерін шешуге негізделуі тиіс. Біздің 
тҧжырымдауымыз бойынша болашақ мҧғалімдерді кәсіби даярлайтын жоғары 
оқу орындарын дамытудың негізгі стратегиялық қҧраушылары ғылым мен 
білім берудің қҧндылық бірлігін іске асырып, келесі міндеттерді анықтайды: 
- жоғары іскерлікті кәсіби педагогикалық ҧжымды қалыптастыру және 
қолдау; 
- оқу-тәрбие ҥдерісінің сапалық жетілдірілуін іске асыратын білім берудің 
заманауи әдістері мен технологияларын меңгеру; 
- білім беруді кҥнделікті қоғамдық практикамен барынша жақындату; 
- білім беру ҥдерісі мен ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттің интеграциялық 
компоненті ретінде жоғары оқу орны ішіндегі ғылым мен білім беруді 
дамытудың қуатты материалдық техникалық базасын қҧру және ендіру; 
- студенттерді ғылыми-зерттеу жҧмысына тарту, ғылым, білім беру, 
педагогикалық ҥдерістердің интеграциясын қамтамасыз ету; 
- рухани-адамгершілік тәрбиені болашақ мҧғалімнің кәсіби кеңістігінің 
кеңеюін жаңғырту және қолдау; 
- болашақ мҧғалімдердің халықаралық деңгейде бәсекеге қабілеттілігінің 
бір сапасы ретіне олардың коммуникативтік әлеуеттерін ағылшын тіліндегі 
пәндерді оқытуда қалыптастыру. 
Білім 
беру 
бағдарламалары 
біліктіліктің 
Еуропалық 
аясымен 
ҥйлестірілген Дублин дескрипторларына және ҧлттық біліктілік шеңберіне 
сәйкес жасалады. 
Жҧмыс берушілермен байланыс, студенттермен және бітіруші 
тҥлектермен сҧхбаттасу, сауалнама жҥргізу, педагогикалық ҥдеріс нәтижелерін 
сараптау арқылы болашақ ағылшын тілі мҧғалімдеріне қойылатын талаптар 
мазмҧны анықталып, «Ағылшын филологиясы» кафедрасына қарасты 
5В011900 – «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығы бойынша болашақ 
мҧғалімдерді кәсіби даярлаудың педагогикалық стратегиясы жасалды.
Педагогикалық стратегия – білім беру/оқыту нәтижелерін анықтайтын 
және оған конструкцияланған (қҧзыреттерге негізделген) білім беру 
бағдарламалары қҧралдарымен жетуге бағытталған білім беру бағдарламасы. 
5В011900 – «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығы бойынша білім 
алушыларды даярлауда білім беру бағдарламаларының негізгі мақсаты:
- отансҥйгіштік, Қазақстан Республикасы халықтарының достығы, әр тҥрлі 
мәдениеттерге, салт-дәстҥрлерге қҧрмет кӛрсету рухында тәрбиелеу; 

89 
- жалпы адамзаттық және әлеуметтік-тҧлғалық қҧндылықтарын қалыптастыру; 
- экологиялық, этикалық, қҧқықтық мәдениетті және ойлау мәдениетін 
қалыптастыру; 
- бакалаврды тілдік даярлау; 
- кәсіби қызметте қажетті іргелі білім, іскерлік және дағдыны қалыптастыру. 
- қоғамның әлеуметтік-экономикалық даму заңдылықтарын, Қазақстан 
тарихын, заманауи технологияларды, мемлекеттік тілді, ҧлтаралық қарым-
қатынас қҧралы ретінде орыс және шетел тілдерін білу негізінде әлеуметтік-
гуманитарлық білімді қамтамасыз ету; 
- кәсіби білімнің іргетасы ретінде психологиялық-педагогикалық және арнайы 
сипаттағы базалық білімді қамтамасыз ету. 
5В011900 – «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығы білім бакалавры 
Қазақстан 
Республикасының 
«Білім 
туралы» 
Заңын, 
«Қазақстан 
Республикасындағы балалардың қҧқығы туралы» білім беруге қатысты 
нормативтік-қҧқықтық актілер негіздерді білуі керек. Білім беру 
мекемелерінде педагог ағылшын тілінің маманы ретінде жаңа білім мен 
заманауи технологияларды пайдалану, оқу ҥрдісін ғылыми-әдістемелік тҥрғыда 
игеру, заманауи бағыттағы мҧғалімдердің тәжірибесін ҥйрену; отандық және 
әлемдік ғылыми-техникалық прогрестің алдыңғы қатарлы ӛндірісіне қол 
жетістіктерді енгізу; заманауи жобаларды ойлап шығару мен жҥзеге асыру 
және жаңа инновациялық ӛндірістерді қҧруға кӛмек кӛрсету. 
Мамандарды әзірлеу оқу жоспары, білім стандарты және пән 
бағдарламаларына сәйкес жҥргізіледі.
Білім беру бағдарламасын қоғам талабына сай ҧдайы жетілдіру, әлемдік 
жетекші жоғары оқу орындарының тәжірибесін отандық педагогиканың 
қҧндылықтарымен ҥйлестіре пайдалану ӛзекті мәселелердің бірі. Мамандықтың 
педагогикалық стартегиясы бір оқу жылына жасалатындығын ескерсек, жыл 
сайын оның қалыптасу механизмдері жетілдіріліп, болашақ ағылшын тілі 
мҧғалімдерінің ӛзгермелі қоғам жағдайына жылдам бейімделуі, кәсіби 
іскерліктілігінің жоғары деңгейде қалыптастырылуы мәселелері кҥн тәртібінен 
тҥспек емес. 
5В011900 – «Шет тілі: екі шет тілі» мамандығының Қазақстан 
Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына (ҚР 
МЖМБС 6.08.075-2010) жҥргізген талдауымыз тӛмендегі нәтижені беріп отыр. 
Аталған мамандық бойынша білім бакалаврының білім деңгейіне қойылатын 
талаптардың ішінде, тіл мен мәдениеттің ӛзара байланысы, тілдің 
коммуникативтік 
табиғаты 
туралы 
тҥсінігі 
болуы, 
мәдениетаралық 
коммуникативтік қҧзыреттерді меңгеруі, коммуниканттардың әлеуметтік 
ерекшеліктерін ескере отырып қарым-қатынас орната білуі тиіс екені туралы 
айтылады. Нақтырақ айтатын болсақ, іс-әрекеттің арнайы тҥрі ретінде 
коммуникацияның 
ерекшеліктерін, 
«мәдениетаралық 
қарым-қатынас» 
тҥсінігінің мәні мен оның негізгі тҥрлерін білулері тиіс екені, сонымен қатар, 
коммуникативтік сӛз әрекетінің тҥрлері мен әдістерін пайдалануға,ӛзінің және 
қарым-қатынастағы серігінің сӛйлеу мәдениетін бақылауға, шетел тілінде 

90 
мәдениетаралық қатынас жағдайында ӛзінің елін, мәдениетін таныстыру 
бойынша біліктілігі болуы тиіс екендігі нақты кӛрсетілген [196]. 
Жҥргізген 
талдау 
нәтижелеріне 
келер 
болсақ, 
білім 
беру 
бағдарламасының негізгі бағыты шетел тілінің мҧғалімін даярлау 
болғандықтан, шетел тілі мҧғалімі шетел азаматтарымен, ӛзімен бірге жҧмыс 
жасайтын әріптестерімен міндетті тҥрде қарым-қатынасқа тҥседі, сол себепті 
тек тілді біліп қана қоймай, тілдің коммуникативтік табиғатын біліп, шетел 
тілінде мәдениетаралық қарым-қатынас жасай білуі тиіс екенін аңғаруымызға 
болады. 
5В011900 – «Шет тілі: екі шет тілі» мамандығы бойынша білім 
бакалаврының қҧзыреттеріне қойылатын талаптарын саралай келетін болсақ, 
пәндік қҧзыреттерге, оның ішінде, коммуникативтік, яғни қазақ, орыс және 
шетел тілдері, қарым-қатынас технологиясы, коммуникативтік стратегия 
саласындағы білімдерді меңгеру, кӛпмәдениетті қоғамдағы қарым-қатынас, 
педагогикалық ынтымақтастыққа қабілетті және толерантты болуын алға 
тартады.
Аталған мамандық бітірушісі кәсіби қҧзыреттер шеңберінде, оның ішінде 
білімдік қызмет саласында оқушылардың шетел тілін мәдениетаралық қатынас 
қҧралы ретінде меңгеру қабілетін дамытуға бағытталған кәсіби қызметін 
психологиялық және әдістемелік тҧрғыдан дҧрыс жҥзеге асыруы, ақпараттық 
коммуникациялық технологияларды тиімді пайдалануы, шетел тілін оқытудың 
әдістемелік проблемасы мәдениетаралық қарым-қатынас қҧралы ретінде, 
мәдениетаралық қарым-қатынасмән-мәтінінде шеттілдік білім берудің әдістері 
мен қағидаларын білуі тиіс екені қҧжатта айдан анық кӛрініп тҧр.
Сонымен қатар, білім беру стандартында болашақ шетел тілі мҧғалімі 
оқушылардың бойында шетел тіліне мәдениетаралық қарым-қатынас ортасы 
ретінде оң кӛзқарас қалыптастыру және жалпыадамзат мәдениетінің 
дамуындағы ҧлттық мәдениеттердің жетістіктерін дәріптейтін қасиетін 
дамытатын біліктілігі болуы туралы сӛз етіледі. 
Мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында 
шеттілдік 
білім 
беру 
әдіснамасын 
меңгеру, 
оның 
қҧрылымдық 
компоненттерінің ішінде мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттерді 
меңгеру, сонымен қатар аталған қҧжатта тҥйінді сӛздердің бірі шеттілдік білім 
беру айрықша белгіленіп отырғаны кӛзімізге бірден тҥсті. Сол себепті, бізге 
отандық ғалым, профессор С.С. Қҧнанбаеваның «Қазіргі шеттілдік білім 
берудің теориясы мен практикасы» атты еңбегін зерделеу ҥлкен 
қызығушылығымызды тудырды [23]. 
С.С. Қҧнанбаеваның аталған еңбегі шет тілдік және кӛптілдік білім 
берудің когнитивті – лингвомәдени әдіснамасы мен теориясы мәдениетаралық 
қҧзыреттілікті қалыптастырудың әмбебап ғылыми-теориялық негізі болып 
табылады. Шеттілдік білім беру сапасының жоғары болуы қазіргі заман талабы. 
Бҧл ретте, ғалым ӛзінің еңбегінде: «Мыңжылдық тоғысындағы әлемде болып 
жатқан әлеуметтік-экономикалық ӛткелдер шетел тілін меңгеру деңгейі мен 
сапасына жоғары талап қоя білді, ол шеттілдік білім беру сапасын қайта 
қарауды, әдістеме ғылымын және шетел тілін оқыту технологиясын тҥбегейлі 

91 
тҥрде ӛзгертуді, жаңа білім беру ҥлгілеріне кӛшуді талап етті. Қалыптасқан 
дәстҥрлі білім беру мен теориялық-әдіснамалық тҧғырнаманың сақталуын 
қажет етіп, мәдениетаралық коммуникацияны жҥзеге асыруға қабілетті, тілді 
жеке тҧлғаны дамыту қҧралы ретінде меңгертуді кӛздейтін жеке тҧлғаға 
бағдарланған ҥлгінің назардан тыс тҧруы дидактика саласында тілді оқып 
ҥйрену сапасы мен қоғам талабы арасындағы қарама-қарсылықтың болуына 
алып келді», - деп кӛрсетеді [23]. 
Оқулықта шеттілдік білім берудің қазіргі әдіснамасы мен теориясы 
әдіснамалық 
категориялардың 
жаңаша 
талқылауында 
кӛрсетіледі, 
мәдениетаралық қатысым теориясындағы қарым-қатынасты ҥлгілеудің 
теориялық және практикалық негіздері ҧсынылады. 
Жоғары білімді болашақ ағылшын тілі мҧғалімдерін даярлаудың толық 
мазмҧны оның ӛмір сҥріп, еңбек ететін нақты қоғамдық-тарихи шарттармен 
анықталады.
Қaзipгі таңда Қожа Aхмет Яcaуи aтындaғы Xaлықapaлық қaзaқ-тҥpiк 
унивepcитeтi мeн дҥниежҥзі бойынша Еуропа мен Азияның, соның ішінде 
Тҥркия, Мысыр, Қытай, Польша және ТМД, 62 шет елдік ЖОО-мен тҥзілген 
келісім шарттар бар. Студенттер ағылшын тілі, тҥрік тілдері бойынша тілді 
меңгеру кӛрсеткіштерінің шектік деңгейін жинаған жағдайда aкaдeмиялық 
ҧтқыpлық бoйыншa бiлiм aлуғa қoл жeткiзудe. Унивepcитeт oқу-әдicтeмeлiк 
бacқapмacы aкaдeмиялық aлмacуғa eнудiң caтылық бaғдapлaмacын жacaқтaды. 
Ocы opaйдa, унивepcитeт тiл ҥйpeту opтaлығындa aқыcыз нeгiздe aғылшын 
жәнe тҥpiк тiлдepi бoйыншa oқытушылap мeн cтудeнттepгe apнaлғaн қocымшa 
фaкультaтивтiк caбaқтap ҧйымдacтыpу жҥйeлi жoлғa қoйылғaн. 
Біздің еліміздегі жоғары кәсіби білім беру жҥйесіне келетін болсақ, 
жоғары оқу орындарының оқу жоспарларына мәдениетаралық коммуникативтік 
компонент бҥгінгі кҥнге дейін жеке дара компонент болып енгізілмеген және 
бҧл бітіруші мамандардың білім сапасына әсер етпей қоймайтынын білдіреді. 
Болашақ мамандарды мәдениетаралық коммуникативтік дайындау отандық 
педагогикалық ғылымда белгілі бір дәрежеде тек теориялық деңгейде 
жҥргізіледі, себебі коммуникативтік пәндердің теориялық негіздері мен 
коммуникативтік білімнің тәжірибелік қосымшасының қалыптасуы ресей және 
қазақстандық білім беруде 1990 жылдары ғана басталған. Бҧған дәлел осы 
тақырып тӛңірегінде жарияланымдар санының кҥрт ӛсуі болып отыр. 
Мәдениетаралық коммуникативтік зерттеулер лингвистика, журналистика, 
психология, театралдық шығармашылық және т.б., яғни гуманитарлық 
мамандықтарда білім алатын студенттер белгілі бір коммуникативтік білім 
алатын болған. 
Уақыт ӛте келе бҥкіл білім беру жҥйесінің зерттеулер нәтижесінде 
тәжірибелік қосымшасына деген қажеттілік қарым-қатынас теориясы 
облысында; 
әлеуметтік 
және 
жаппай 
қарым-қатынас 
және 
БАҚ; 
ҧйымдастырушылық, кәсіби және іскерлік қарым-қатынас; қоғаммен байланыс, 
риторика, сӛйлеу қарым-қатынасы, шешендік ӛнер, сӛйлеу мәдениеті; тіл және 
мәдениет контекстіндегі қарым-қатынас; компьютерлік қарым-қатынас, 
педагогикалық қарым-қатынас, вербальды емес қарым-қатынас аумағында 

92 
қарқынды ӛсті және ӛзінің іске асуын талап етті. Алғашқы рет, әлемдік еңбек 
нарығында жылдам ауысатын әлеуметтік экономикалық қарым-қатынастарға 
байланысты тек гуманитарлық емес, сонымен қатар, техникалық профильдегі 
мамандарда коммуникативтік оқытуға деген қажеттілікті сезіне бастады.
Осы ретте, негізгі нормативті қҧжаттарға: мемлекеттік стандарт, кейінгі 
шыққан типтік оқу жоспарларына (2008-2010) жҥргізілген талдауымыз 
гуманитарлық мамандықтардың оқу жоспарларында коммуникативтік 
компоненттің жеткіліксіз дәрежеде ендірілгенін кӛрсетті. Мәселен, «Шетел тілі: 
екі шетел тілі» мамандығының оқу жоспарының жалпы білім беретін пәндер 
циклының міндетті компонентіне: Қазақстан тарихы, философия, орыс және 
қазақ тілдері, шетел тілі, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, қҧқық 
негіздері, экономикалық теория негіздері секілді пәндер енгізілген, ал 
мәдениет, 
тіл, 
коммуникация, 
қҧзыреттілік 
мәселелеріне 
қатысты 
тақырыптарды қамтитын мәдениеттану, тіл біліміне кіріспе, мамандықтың 
профильді бағытталған курсы, елтану, лингвоелтану, қазіргі заманғы 
мҧғалімнің кәсіби қҧзыреттерін қалыптастырусекілді пәндер таңдау 
компонентіне енгізілгенін атап ӛту керек [196]. 
Аталған пәндерге немесе осы секілді пәндер негізінде коммуникация 
бойынша іргелі білімді қалыптастыратын пәндерге студенттердің таңдауы 
тҥсетініне толық сенім жоқ екенін мойындауымыз қажет, себебі әрбір жоғары 
оқу орны таңдау пәнінің тізімі мен негізгі тақырыптарын ӛздері айқындайды. 
Осы ретте, жоғары оқу орындары мамандық ерекшелігіне, жоғарғы 
курстардағы олардың мәні мен болашақ кәсіби іс-әрекетінде бҥгінгі таңдағы 
оның ӛзектілігін ескере отырып, таңдау пәндеріне іріктеуді объективті тҥрде 
жеткіліксіз жҥргізетінін атап ӛту қажет.Тәжipибe кӛpceткeндeй – cтудeнттepдiң 
oқыту бaғдapлaмaлapы шeңбepiндe aкaдeмиялық ҧтқырлық бойынша білім 
алулары тiлдiк дaйындыққa ӛзгeшe қapaу кepeк eкeнiн тaлaп eтiп oтыp. Тiлдiк 
дaяpлaу жәнe қaйтa дaяpлaу бaғдapлaмaлapы oқытушы мeн студенттен бipкeлкi 
мoнитopинг пeн жҥйeлi жҧмыcты тaлaп eтeдi.
Студенттердің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың нақты жағдайын оқып тану мақсатында Қожа Ахмет Ясауи 
атындағы Халықаралық қазақ-тҥрік университетінің «Шетел тілі: екі шетел 
тілі» мамандығы ҥшін дайындалған білім беру мазмҧнына (типтік оқу жоспары, 
оқу бағдарламалары, оқулықтар) талдау жасадық [197].
Мамандықтың типтік оқу жоспарына сәйкес, жалпы білім беру пәндерінің 
(28 кредит) міндетті компонентіне 21 кредит: «Қазақстанның қазіргі заманғы 
тарихы» пәнінен 3 кредит, «Философия» пәніне 3 кредит, «Қазақ (орыс) тілі» 
пәніне 6 кредит, «Шетел тілі (А1, А2 деңгейлері)» пәніне 6 кредит, 
«Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (ағылшын тілінде)» пәніне 3 
кредит; таңдау компонентіне 7 кредит бӛлінген. 
Педагогикалық жоғары оқу орындарында БП (базалық пәндер) циклында 
типтік оқу жоспарына сәйкес жалпы міндетті базалық пәндер 69 кредит 
деңгейінде оқытылады. (Оның 22кредиті міндетті, 47 кредиті таңдау пәндері). 
Кәсіптендіру пәндеріне 32 кредит бӛлінген. Оның 5 кредиті міндетті, 27 кредиті 
таңдау пәндеріне берілген. 

93 
Міндетті базалық пәндерден «Педагогика» пәніне 3 кредит, «Психология 
және адам дамуы» пәніне 2 кредит, «Базалық шетел тілі (А1 деңгейі)» пәніне 2 
кредит, «Мәдениетаралық қарым-қатынас мән-мәтініндегі базалық шетел тілі» 
пәніне 2 кредит, «Шетел тілі (екінші) В2 деңгейі» пәнінен 4 кредит, «Шеттілдік 
білім берудің әдістемесі» пәніне 3 кредит, «Кәсіби қазақ (орыс) тілі»пәніне 3 
кредит,«Арнайы кәсіби шетел тілі» пәніне 3 кредит, ал кәсіптендіру пәндерінің 
(КП) таңдау компонентіндегі пәндерге 27 кредит бӛлінген.Педагогикалық 
пәндерді оқытуда студенттер біртҧтас педагогикалық процесс, педагогикалық 
процестің ерекшеліктері, қҧрылымы, оқу - тәрбие процесінің ӛзіндік 
ерекшеліктері, педагогикалық процестің заңдылықтары ойластырды. 
Студенттер теориялық тҧрғыдан алған білімдерін І - II - III - IY курстарда 
20 кредиттік «Оқу», «Ӛндірістік (педагогикалық)», «Диплом алды практика» 
атты іс-тәжірибе барысында сынап кӛреді. 
Дерлік барлық базалық пәндердің педагогты кәсіби жағынан қалыптастыру 
мҥмкіндігі бар екендігі баршамызға мәлім. Бірақ, біз тікелей зерттеу 
мәселесінің мазмҧнын ашатын пәндер ретінде «Педагогика», «Психология және 
адам дамуы», «Мәдениетаралық қарым-қатынас мән-мәтініндегі базалық шетел 
тілі», «Шеттілдік білім берудің әдістемесі», «Кәсіби қазақ (орыс) тілі», «Кәсіби 
бағытталған шетел тілі», «Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар 
(ағылшын тілінде)» пәндерінің мазмҧнына талдау жасадық. Педагогикалық 
пәндерді оқытуда студенттер біртҧтас педагогикалық ҥрдіс, педагогикалық 
ҥрдістің ерекшеліктері, қҧрылымы, оқу - тәрбие процесінің ӛзіндік 
ерекшеліктері, педагогикалық процестің заңдылықтары, педагогикалық 
процестегi оқытушылар мен студенттердің қарым-қатынастарының мазмҧны, 
педагогикалық әдеп, т.б білім, іскерліктерді меңгереді. Педагогикалық жоғары 
оқу 
орындарында 
оқытылатын 
педагогикалық 
циклдағы 
пәндердің 
студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастыру 
тәжірибесінің мҥмкіндіктерін пәндердің мазмҧнын талдауын тӛмендегі 6 кесте 
мазмҧнында кӛрсеттік [198]. 
Кесте 6 -Педагогикалық пәндер мазмҧнындағы тақырыптардың болашақ 
ағылшын тілі мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 
қалыптастыру тәжірибесі мен мҥмкіндігі 
Пән атауы 
Студенттердің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
қалыптастыру мҥмкіндігі 
бар тақырыптар 
Студенттердің 
мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың мазмҧны 
1 
2 
3 
Педагогика 
Педагогика 
адамдытәрбиелеу туралы 
ғылым 
Студенттердің 
коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыруда 
студент тҧлғасындамыту

94 
6 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
Отбасылық 
тәрбие 
негіздері 
Отбасында толеранттылыққа 
тәрбиелеу жолдары. Білімнің 
сәйкестігі. 
Мәдениетаралық 
толеранттылық 
Психология және 
адам дамуы 
Адамды психологиялық 
жағынан талдау
Адамды 
психологиялық 
жағынан тану: таным,еңбек 
және қарым қатынас субъектісі 
Мәдениетаралық 
қарым-қатынас 
мән-мәтініндегі 
базалық шетел 
тілі 
Табиғат және адам 
Мәдениетаралық 
диалог 
контекстінде мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілікті 
меңгеру. 
«Қоршаған 
ортаны 
қорғау 
бойынша 
шетелдік 
тәжірибеден нені ҥйренуге 
болады?», «Егер мен... болсам» 
рӛлдік ойыны формасында 
талқылау.
Денсаулық 
және 
салауатты ӛмір салты 
Кӛммуникативтік дағдыларды 
қалыптастыру: «Қазақстандағы 
және тілін оқып жатқан елдегі 
медициналық 
қызмет 
кӛрсетудің және әлеуметтік 
қорғаудың 
тҥрлері», 
тақырыпшалар 
бойынша 
ақпараттық коммуникациялық 
технологиялар кӛмегімен жоба 
әдісі, т.с.с тақырып тӛңірегінде 
дӛңгелек ҥстел отырысы 
Адам ӛміріндегі мәдениет 
және ӛнер 
Мәдениетаралық ҧқсастықтар 
мен айырмашылықтарды кӛру 
мҥмкіндігі: 
«Әлемдік 
мәдениетпен танысу бізге ӛз 
мәдениетіміздің 
қҧндылықтарын 
тереңірек 
білуге 
кӛмектесе 
ме?», 
«Әлемдік 
мәдениет 
жҥйесіндегіҧлттық 
мәдениеттің орны мен рӛлі» 
секілді 
тақырып 
бойынша 
пікірталас, дӛңгелек ҥстел 
ҧйымдастыру 

95 
6 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
Бҧқаралық ақпарат пен 
байланыс қҧралдары 
Студенттердің 
коммуникативтік қабілеттерін 
дамыта 
отырып, 
әлемдік 
бейнені 
тереңірек 
тануға 
мҥмкіншілік жасау: тілін оқып 
жатқан 
елдегі 
және 
Қазақстандағы ең танымал 
басылымдар», 
«Ақпараттық 
қарым қатынастың заманауи 
қҧралдары: артықшылықтары 
мен зияндары» презентация, 
пікір талас
Заң. Адам қҧқығы және 
оны қорғау 
Студенттердің 
сӛйлеу 
машықтарын дамыта отырып, 
мәдениетаралық 
қарым-
қатынасқа еркін тҥсе білетін 
тҧлғаны 
қалыптастыру. 
Дӛңгелек ҥстел басындағы 
әңгіме: 
Шетелде 
болғанда 
ҧялы телефон сатып алып, 
оның бірнеше функциялары 
нҧсқаулықта 
жҧмыс 
істемейтіндігі 
анықталады. 
Кепілдік 
қызмет 
кӛрсету 
басшылығына және ӛндірушіге 
хабарласу, шағым жасау, хат 
жазу
Шеттілдік білім 
берудің әдістемесі 
Мәдениетаралық 
қатысымдық 
шеттілдік 
білім 
беру 
жҥйесінің 
қҧзырлылық әдіснамалық 
заманауи шеттілдік білім 
парадигмасының мәні 
Шеттілдік білім берудің жаңа 
тҧжырымдамасына негізделе 
отырып, болашақ ағылшын 
тілі мҧғалімдерінің қазіргі 
кезеңдегі маманға қойылатын 
әлеуметтік 
педагогикалық 
талапқа сәйкес кәсіптік пәндік 
дайындығы 
Мәдениетаралық 
қатысыммен байланысты 
қатынасты ҥлгілеу 
Мәдениетаралық 
коммуникативтік 
қҧзыреттілікке 
жетуге 
бағытталған мәдениетаралық 
қатысым субъектісі, адекватты 
мәдениетаралық 
қарым-
қатынасқа қабілетті 

96 
6 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
Кәсіби қазақ 
(орыс) тілі 
Қазақстанда 
және 
шетелде жоғары білім 
беру жҥйесі. Қазақстанда 
шетел 
тілі 
мҧғалімін 
даярлау: қиындығы мен 
жетістігі 
Кәсіби бағыттағы қазақ тілін 
оқыту барысында студенттерге 
тілді 
кәсіби 
қызметте 
пайдалануы 
ҥшін 
амал 
тәсілдерді меңгерту 
Лингводидактикадағы 
мәдениетаралық қатысым 
және лингвомәдениеттану 
Кәсіби қазақ тілі курсы кәсіби 
тілдік 
коммуникациялық 
бағытқа және әр тҥрлі кәсіби 
саладағы сҧхбаттасулар мен 
әртҥрлі 
мазмҧндағы 
коммуникациялық 
жағдаяттарда 
ең 
нәтижелі 
жолдарды таңдай білу ҥшін 
қажетті қҧзыреттілік тҥрлерін 
игерту
Кәсіби 
бағытталған шетел 
тілі 
Мәдениетаралық қарым-
қатынастың 
қоғамдық 
саяси аясы 
Кәсіби бағдарланған шетел 
тілі― 
курсы 
МКҚ 
ны 
қалыптастыру қарым қатынас 
дағдыларын 
одан 
әрі 
дамытумен, басқа әлеуметтік 
мәдениеттің әлемдік бейнесін 
терең ҧғынумен сипатталады 
Ақпараттық-
коммуникациялық 
технологиялар 
(ағылшын тілінде) 
Бағдарламалық 
қамсыздану. Қолданбалы 
бағдарламалар 
Exe - e-learning бағдарламасы. 
Lotus 
Learning 
Space 
бағдарламасы. 
I-Pad 
бағдарламасы. 
Бiлiм бepу caлacындa 
aқпapaттaндыpудың тҥpлi 
acпeктiлepiн қарастырған 
ғалымдардың еңбектері 
Wiki бағдарламасы. Podcast 
бағдарламасы. Case Study, 
Framing технологиялары. Бiлiм 
бepу 
caлacындa 
aқпapaттaндыpудың 
тҥpлi 
acпeктiлepiн 
қарастырған 
ғалымдардың еңбектері 
Жоғарыда келтірілген талдау нәтижелері бойынша пәндердің ішінен кәсіби 
білімдер мен тҧлғалық сапаларды қалыптастыруда «Педагогика», «Психология 
және адам дамуы», «Мәдениетаралық қарым-қатынас мән-мәтініндегі базалық 
шетел тілі» және «Шеттілдік білім берудің әдістемесі» пәндері жетекші орынға 
ие екендігі кӛрінді.

97 
Бҧл пәндердің мазмҧны тарихи – педагогикалық, әлеуметтік 
педагогикалық тҧрғыдағы мәліметтерді бере отырып, болашақ маманның 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастыру сапаларын 
сипаттайды. Әйтсе де, педагогтар кӛзқарастарына талдау олардың бҥгінгі заман 
талап етіп отырған мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті 
қалыптастыру 
тҧрғысында 
жеткілікті 
дәрежеде 
баяндалмайтындығы 
айқындалды. Оның ҥстіне университет бекіткен және оқу-әдістемелік 
жҧмыстарда қолданыс тапқан «Педагогикалық стратегия» мақсатына сәйкес 
мамандар даярлаудың соңғы нәтижесіне байланысты қҧзыреттіліктер мен 
сәйкес келе бермейтіндігіне кӛзіміз жетті.
Қоғамның бҥгінгі маман даярлау жҥйесінің алдына қойып отырған 
бәсекелестіктің бір кӛрсеткіші ретіндегі мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілікті қалыптастыруды қамтамасыз ету ҥшін оқу бағдарламасындағы 
білімдерді толықтыра тҥсу, студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыру тҧрғысында жетілдіре тҥсу ҥшін элективті курс 
бағдарламасын енгізу қажет деп білдік. Ҧсынылатын элективті курс 
бағдарламасы мен оның мазмҧны алдынғы тармақшада қарастыратын 
болатынбыз.
Жоғарыда кӛрсетілген деңгейлерге сәйкес болашақ маманның қызметтік 
қарым-қатынасы мен іс-әрекетінде олардың тҧлғалық қасиеттерін мәдени 
тҧрғыда жетілдіру ҥшін студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыруды тиімді деп таптық.
Аталған мәселенің оңды шешімі біздің ойымызша тӛмендегідей жолдар 
арқылы жҥзеге асырылады: 
1. Педагогикалық жоғары оқу орындарының кәсіптендіру пәндерінің 
таңдау компоненттеріне студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыруды ашуды мақсат ететін элективті курс енгізу. 
2. Базалық немесе кәсіптендіру пәндері бойынша жасалатын нормативтік 
қҧжаттар мазмҧнына (оқу бағдарламалары, оқу қҧралдары, оқулықтар т.б) 
жоғары оқу орындарында студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыруға септігін тигізетін материалдарды енгізу. 
3. Мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті қалыптастыру 
жӛніндегі педагогикалық идеялар мен жалпы адамзаттық қҧндылықтарды 
насихаттайтын идеяларды баспасӛз ақпарат қҧралдары арқылы жариялау.
Педагогикалық пәндерді оқыту барысында талдау бҧл пәндердің 
студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастыру 
идеяларын толық ашпайтындығын, бҧл ҥшін элективті курс жасау қажет 
екендігін кӛрсетеді.
Білім мазмҧнының мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті 
қалыптастыруға қаншалықты ықпал ететіндігін байқау мақсатында оқу 
бағдарламаларымен кешендеріне талдау жасадық. 
Тәжірибелік жҧмыс студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыру жҧмысының қай дәрежеде жҥзеге асырылып 
жатқандығын, 
жалпы 
педагогикалық 
пәндерді 
оқыту 
барысында 

98 
мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілікті қалыптастыру идеяларының 
қаншалықты дәрежеде пайдаланылатындығын айқындауға бағытталды. 
Сонымен қатар, зерттеу мәселесі жоғары білім беру жҥйесін қарастыру 
барысында «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығының студенттеріне тілдік 
пәндер кӛптеп оқытылатындықтан олардың мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастыруда кӛптеген артықшылықтары бар екендігін 
кӛрсетті. Ал жаратылыстану пәндерін, атап айтқанда, болашақ ағылшын тілі 
мҧғалімдеріне жаратылыстану, техникалық пәндер де оқытылатындықтан 
олардың мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттіліктерін қалыптастыруда 
қиындықтар кездесетіндігі айқындалды[196]. Демек, болашақ ағылшын тілі 
мҧғалімдерінің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін қалыптастыру 
ӛз кезегінде болашақ ағылшын тілі мҧғалімдеріне білім беру ҥдерісін 
пәнаралық 
байланыс 
негізінде 
тілдік 
қарым-қатынас 
мәдениетін, 
мәдениетаралық коммуникацияны дамытуға, мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілікті қалыптастыруға арналған пәндермен толықтыруды қажет етеді. 
Студенттердің мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттіліктерінің 
қалыптастыру мақсатында біз Қожа Ахмет Ясауи университетінде 
«Филология» факультетіне қарасты «Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығының 
оқу жоспарына «Болашақ маманның мәдениетаралық коммуникативтік 
қҧзыреттілігін қалыптастырудың негіздері» атты элективті курс бағдарламасын 
кәсіптендіру пәндерінің таңдау компонентіне енгізуді жӛн кӛрдік. Ол екі 
кредиттен тҧратын мазмҧнды (15 сағат дәріс, 15 сағат практикалық сабақ, 30 
сағат студенттің оқытушының басшылығымен орындайтын ӛздік жҧмысы 
(СОӚЖ), 30 сағат студенттің ӛздік жҧмысы (СӚЖ) қамтыды. Аталған пән 3 
курс студенттеріне оқылды.
Курсты 
жҥргізу 
барысында 
студенттерге 
«Мәдениетаралық 
коммуникация бойынша тапсырмалар жинағы» атты және «Мәдениетаралық 
коммуникативтік қҧзыреттілікті қалыптастырудағы Podcast, Wiki, Blog, Case 
Study, Framing технологиялары» атты оқу-әдістемелік қҧралдармен жҧмыс 
жҥргізілді. Кейбір тапсырмалар студенттерге СОӚЖ, СӚЖ тҥрінде ӛткізу де 
тапсырылып отырды. 
«Болашақ маманның мәдениетаралық коммуникативтік қҧзыреттілігін 
қалыптастырудың негіздері» атты элективті курстың оқу бағдарламасы 
тӛмендегі мазмҧнда жасалды:

жүктеу 2,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: