Әкімшілік – аумақтық бірлік шеңберінде аумақтық (кеңістік) ауданның дамуы

2.2.4. Әкімшілік – аумақтық бірлік шеңберінде аумақтық (кеңістік) ауданның дамуы.

Ауданның жалпы көлемі 7,6 мың шаршы километр құрайды. Аудан орталығы – Таран селосы, 1903 жылы құрылған, Аят өзенінің оң жағалауында орналасқан, облыс орталығы Қостанай қаласынан 97 шақырым жерде орналасқан. Ауданның құрамына 3 ауыл, кент және 9 ауылдық округ кіреді.

Ауданға 292 адам келді, 619 адам кетті. Миграция кему 327 адам болды.

Аудан өмір сүруге қолайлы аумақта орналасқан, ауаның ластануын төмендетуде жасыл желектердің рөлі зор. Орман алқаптары мен саябақтар ауа температурасына, ауа ылғалдығы мен жел жылдамдығына, шаң ұстауға әсер етеді.

Тобыл кентінің тарихы – бұрынғы мемлекет тарихымыздың бір беті болып табылады. 1939 жылдың аяғында, қатал табиғат пен жолсыздыққа қарамастан, қысқа мерзім ішінде ұзындығы 806 шақырым Ақмола – Қарталы теміржол магистральі салынды. 1939 жылы теміржолдың осы участкесінде Тобыл бекеті пайда болды.

Жаңа құрылған совхоздарға құрылыс материалдары, ауылшаруашылық техникасы, тыңайтқыш, азық – түлік, астық сақтау үшін ғимараттар, халық тұтынатын тауарлар қажет болды. Бұл міндеттерді арнайы ұйымдар шеше алатын, олар теміржолға жақын болды. Осылай Тобылда ірі кәсіпорындар пайда болды: элватор, нан зауыты және тағы басқалар. Ауданның елді мекендер арасында көлікті қатынасуды қамтамасыз ету үшін Тобылда автостанция салынды.

Тобыл кентінің әлеуметтік және экономикалық дмынының жаңа кезеңі Қостанай облысында ірі кен орындарының ашылуымен, олардың негізінде комбинаттар салу және олардың өнімдерін теміржол көлігі арқылы тасымалдаумен байланысты. Сококлов – Сарыбай ТКБКнан темір рудасын Магнитогорск металлургия комбинатына тасу үшін Тобылдан Рудный, Қостанайға темір жол салу қажет болды. Лисаков ТКБК-нан темір рудасын Теміртау металлургия комбинатына тасымалдау үшін Тобылдан Майлин бекетіне темір жолын салу қажет болды. Жетіғарада асбестк кен орнының ашылуы және Жетіғара асбест коминатының салынуы Тобыл – Жетіғара темір жолын салуға себеп болды, ол жолмен комбинат өнімдері шығарылады.

90-шы жылдардың соңында Тобыл бес бағытта жұмыс істейтін ірі теміржол торабына айналды. Тобыл кенті халқының саны 2011 жылдың 1 қаңтарына қарасты 6785 адамды құрайды.

Тобыл теміржол торабының дамуына Ақтөбеге апаратын Алтынсарино – Хромтау темір жолының салынуы жаңа түрткі болды. Қазір Ресейге жүк тек Қарталы бағытында ғана емес, сонымен қатар, Ақтөбе бағытында да тасымалданады. Тобыл бекеті арқылы Астана – Ақтөбе жолаушылар пеозі өтеді. Бұның бәрі темір жолының мәртебесін көтерді. Тобыл бекеті (Қазақстаннан Ресейге) баратын қақпа және шекара бекеті болды.

Тобыл кентінің тұрғындары жылумен, сумен, кәріз жүйесімен және электр қуатымын сенімді қамтамасыз етілген. Тобыл тұрғындарын әлеуметтік инфрақұрылым қанағаттандырады. Мұнда 2 мектеп, балабақша, аурухана, мәдениет және кітапхана жүйелері жұмыс істейді.

Новоильинов ауылдық округінің құрамына 9 ауыл кіреді. Округ Тобыл өзенінің жағалауында орналасқан, округ аумағында төрт көл, екі тоған бар.

Округ негізінен, ауылшаруашылықтық, оның аумағында сегіз ЖШС, шаруа қожалықтары, кәсіпкерлік шаруашылық нысандары бар. Округ шегінде мектептер, денсаулық сақтау, мәдениет объектілер орналасқан.

Аят өзенінің оң жағалауында Асенкритовка ауылы орналасқан. Асенкритов ауылдық округінің жалпы көлемі 45112 га, тұрғындар саны 2695 адам. Бұнда мектептер, мәдениет нысандары, медициналық мекемелер, «Аят» кеден посты жұмыс істейді. Ауылдық округтің аумағында а/ш кәсіпорындары мен өнеркәсіп нысандар: «Майлин» ЖШС, «Сұлу» ЖШС, «Мечта-98» ЖШС, «Баталинский элеватор» ЖШС, «Кызыл-Жарский рудник ССГПО» орналасқан, бұнда әк тастары өндіріледі, «Варваринское» АҚ – ең кең көлемді құрылыс, бұнда шетелдік инвесторлар күшімен өндірістің мыс концентраты мен алтын металлы түрінде тауарлық өнім алынғанша толық айналымды өндеу кешені салынды.

Береговое ауылы Тобыл өзені жағалауында орналасқан, есік алдарында Қаратомар су қоймасы және 15 шақырым жерде индустриялдық Рудный қаласы жандарында. Облыс орталығы – Қостанай қаласынан 65 шақырым, аудан орталығы – Таран ауылынан 42 шақырым жерде орналасқан. Калинин ауылдық округінің жер көлемі 62940 гектарды құрайды. Шаруашылықтың негізгі бағыттары астықтық, сүт-ет мал шаруашылығы дамытылуда. Береговой мен Нагорный ауылдарда барлық әлеуметтік салалар жұмыс істейді. ТОО «Викторовское» ЖШС келешектегі жоспарында мал басын арттыру, округтың барлық инфрақұрылымдарын сақтау, комбайын – трактор паркін, мал шаруашылық фермаларының жабдықтарын үнемі жаңартып тұру.

Отызыншы жылдардың басында Аят өзенінің сол жағалауында Май ауылы құрылды. 1945 жылы «Тарановский» құс совхозы құрылды, Бұл Республикамыздағы ет пен жұмыртқа өндіруге бағытталған ең алғашқы совхоз болатын. Су құбыры, газ құбыры, кәріз, пошта, ауылдық дәрігерлік амбулатория, балабақша, наубайхана, кафе, дүкендер желісі, дәріхана бар. Май ауылы жақсы көгалдандырылған ауылдардың бірі болып табылады, Рудный қаласы және аудан орталығымен асфальттанған жол арқылы қатынас бар. Ауыл үшін «Север –Птица» АҚ маңызы зор, өйткені ол негізгі жұмыс беруші болып табылады. Бүгінгі күні Май ауылы әрі қарай да табысты дами беру үшін барлық жағдай бар.

2013 жылы ауданда 42 елді мекен бар, оның ішінде 9 ауылдық округте 38 ауылдық елді мекен бар, 3 бөлек ауыл және 1 кент бар. Аудан орталығы – Таран ауылы, тірек ауылдар - Асенкритовка және Новоильиновка. Әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі бойынша 10 ауыл дамудың жоғарғы потенциалына, 19 – орта және 13 ауыл төменгі потенциалына жатады.

Ауылдың тұрмысын көтеруге жақсы жағдайлар жасау үшін ауыл тұрғындарын әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз ету шаралары іске асырылуда.

2.2.5. Мемлекеттік жергілікті басқару және өзін – өзі басқару жұйесін талдау

Ауданда 4 мемлекеттік мекемеде ХҚКО интергилдаған жүйесі енгізілген, ХҚКО арқылы ұсынылатын мемлекеттік қызметді көрсету мониторингін өткізуге жол береді. ЕСЭДО және ИИС жұмыс үшін IP – VPN технологиясы негізінде байланыс каналы ХҚКО ұйымдастырылды.

ЕСДЭО енгізгеніне байланысты серверлық жабдықтауды орнатуды қажеттіліг тұр. Лицензиялық бағдарламалық қамтамасыз етуді сатып алу үшін ақшалай қаражатты бөлу қажет.

Өңірде ақпараттандыру процессін әрі қарай дамыту көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыруды, әкімшілік кедергілерді қысқартуды және ақпараттық ресурстарды қорғауды көздейді.