19
Түрлі – түсті металдардың сымдары үшін (μ = 1) 50 Гц өндірістік
жиілікте (4.2) формуласы болады:
х
о
= 0,144∙ lg (D
ор
/r
п
) + 0,016 . (4.3)
Біртізбекті үшфазалық желінің сымдары арасындағы ортагеометриялық
қашықтық
,
мұнда D
12
, D
13
, D
23
- бөлек фазалардың сымдары арасындағы қашықтық.
Сымдардың теңқабырғалы үшбұрыш нұсқасы бойынша орналасқанда
барлық сымдар бір-бірінен бірдей қашықтықта орналасады және
ортагеометриялық қашықтық тең D
ор
= D (3.2 сурет).
Сымдардың жатық орналасқанында (3.3 сурет).
.
4.2 сурет
4.3 сурет
330 кВ және жоғары желілерінде ыдыратылған сымдар қолданылады.
Мұндай желілерде әр фазада бір емес, бірнеше сым болады. Бұл өрнекпен
анықталатын фаза радиусының көбейуіне алып келеді:
,
(4.4)
мұнда
- r
n
желінің ыдыраған фазасына кіретін бөлек сымдардың
радиусы;
n – бір фазадағы сымдардың саны;
а - фазадағы сымдар арасындағы қашықтық.
Сымдары ыдыраған желінің индуктивтік кедергісі:
20
.
Ұзындығы l желінің индуктивтік кедергісі:
.
Желілердің активтік өткізгіштіктігі оқшаулама арқылы өтетін ақыба
токтардың және сымдардағы электр тәжден болатын активтік қуаттың
шығындарымен байланысты.
Оқшаулама арқылы өтетін ақыба токтардан болатын электрэнергия
шығындары электрберіліс желісін кернеуге қосқанда пайда болады. Бұл
шығындар кабельдерде мәнді емес және ауа желілерінде өте аз, олай болса
активтік өткізгіштікте аз.
Тәждің шығындары одан зор. Олар сымдардың жанындағы ауаның
иондалуымен байланысты және сымның бетіндегі электр өрісінің кернеулігі
ауаның электр беріктілігінен артық болғанда пайда болады. Мұнда сымның
бетінде электр разрядтары пайда болады. Көпсымды өткізгіштердің иірілуіне
байланысты бетінің тегіс еместігінен, ластанудан және қылтанақтардан
басында тек сымның кейбір нүктелерінде разрядтар пайда болады. Бұл
сымның жергілікті деп аталатын тәжі. Кернеу өскен сайын тәж сымның үлкен
бетіне таралады және ақырында сымды барлық ұзындығы бойынша қамтиды,
яғни жалпы тәж пайда болады.
Электрэнергия
шығындарынан
басқа
тәж
сымдарын,
оқшаулағыштардың гирлянда арматураларын даттайды, электрберіліс
желілерінің жоғарыжиілікті арналарының жұмысына теріс әсерін тигізеді
және байланыстың өткізгіш желілерінде жоғарыжиілікті бөгеуілдер мен
радиобөгеуілдер жасайды.
Егер желілердегі ақыбаны ескермесе, онда тәжге байланысты активтік
өткізгіштік анықталады:
,
(4.5)
мұнда
ΔР
кор
- қуаттың тәжге кететін шығындары, кВт/км;
U
ном
- номиналды кернеу.
Қуаттың тәжге кететін шығындарын төмендетудің негізгі шараларына
сымдардың қималарын көбейту, ыдырату немесе іші қуыс сымдарды қолдану
жатады.
Реактивтік өткізгіштік сымдар мен жердің арасында сыйымдылық
болуымен байланысты және оның сыйымдылық сипаты бар. Ол белгілі
өрнекпен анықталады:
21
b
ο
= ω·С
ο
,
мұнда С - желінің жұмыс сыйымдылығы, Ф/км.
Желінің жұмыс сыйымдылығы сымдардың диаметріне, олардың өзара
жайғасуына, олардың арақашықтықтығына және ортаның диэлектрлік
өтімділігіне тәуелді.
Электр тораптарының іс жүзіндегі есептерінде фазада бір сымы бар
үшфазалық ауа желісінің жұмыс сыйымдылығын анықтайды:
.
(4.6)
Айнымалы токтың 50 Гц жиілігінде:
.
(4.7)
Барлық желінің сыйымдылық өткізгіштігі:
B = b
о
·l.
Желінің зарядтық тогы. Желіге берілген айнымалы кернеудің әсерінен
желінің сыйымдылығында айнымалы электр өрісі және реактивтік ток пайда
болады. Бұл ток желінің сыйымдылық немесе зарядтық тогы деп аталады:
I·b
о
= U
ф
·b
о
=
·b
о
. (4.8)
Желінің сыйымдылық тогын біле отыра, желінің сыйымдылық немесе
зарядтық қуатын анықтау жеңіл:
Q
b
=
·U·I·b
о
=
·U· ·b
о
= U
2
·b
о,
(4.9)
мұнда U – жұмыстық желілік кернеуі, кВ.
Электрберілістің кабель желілері ауа желілері сияқты П – тәрізді орын
ауыстыру сұлбасымен көрсетіледі. Ұзындыққа шағылған активтік және
реактивтік кедергілері r
о
және x
о
ауа желілеріндегідей анықтамалық кестелер
бойынша анықталады. (4.3) және (4.7) өрнектерінен белгілі, фаза сымдары
жақындағанда х
о
азаяды, b
о
өседі. Кабель желілері үшін ауа желілеріне
қарағанда фазалар арасындағы қашықтық едәуір аз және х
о
өте аз. Кернеуі 10
кВ және төмен кабель тораптарының режимдері үшін тек активтік кедергіні
