16
мәндері аз;
- күрделі трассаларда төсеу;
- арнайы жабдықты пайдаланбай монтаждау;
- төсеудің өзіндік құнының едәуір төмендеуі.
Тігілген полиэтиленнен жасалған оқшауламасы бар кабельдердің
осындай ерекше қасиеттері қолданылатын оқшаулама материалына
байланысты. Полиэтилен осы кезде кабельдерді өндіргенде ең көп
қолданылатын оқшаулама материалы болып табылып тұр. Бірақ басында
термопластикалық полиэтиленнің едәуір кемшіліктері болды, олардың
бастысы балқу температурасына жақын температураларда оның механикалық
қасиеттерінің күрт нашарлап кетуі. Бұл мәселенің шешілуі тігілген
полиэтиленді пайдалану болды.
1 – алюминий ток өткізетін талсымдар; 2 – маймен қаныққан қағаз (фазалық
оқшаулама); 3- кендір толтырғыштар; 4 – маймен қаныққан қағаз (белдік оқшаулама); 5 –
қорғасын немесе алюминий қаптама; 6 – кендір қабатша; 7 – болат таспа сауыт; 8 - кендір
қабат.
3.1 сурет – Талсымдары секторлы кернеуі 1-10 кВ үшталсымды
кабельдің құрылысы
17
1 – ток өткізетін талсым; 2 – тігілген полиэтиленнен жасалған оқшаулама; 3 – белдік
оқшаулама; 4 – тоқылмаған матадан жасалған бекітетін таспа; 5 –полиэтиленнен жасалған
белдік оқшаулама; 6 – екі болат таспадан жасалған сауыт; 7 – битум; 8 –
полиэтилентерефталатты үлпектен жасалған орам; 9 –полиэтиленнен жасалған қаптама.
3.2 сурет – Оқшауламасы тігілген полиэтиленнен жасалған кабельдің
қиыстырмасы
4 Дәріс №4. Электр торабы элементтерінің сипаттамалары және
параметрлері
Жұмыс мақсаты: электр торабы элементтерінің сипаттамаларын және
параметрлерін оқып үйрену
4.1 Ауа және кабель желілерінің орын ауыстыру сұлбалары,
параметрлері
Көп жағдайларда электрберіліс желісінің параметрлері (активтік және
реактивтік кедергі, активтік және сыйымдылық өткізгіштіктер) оның
ұзындығы бойынша бірқалыпты таралған деп есептеуге болады. Ұзындығы
салыстырмалы үлкен емес желілер үшін параметрлердің таралғанын ескермей
шоғырланған параметрлерді қарастырады: желінің активтік және реактивтік
кедергісін R
л
және Х
л
, және реактивтік өткізгіштіктер G
л
және В
л
.
Кернеуі 110 кВ және жоғары ұзындығы 300 - 400 км дейінгі
электрберілістің ауа желілері әдетте П – тәрізді орын ауыстыру сұлбасымен
беріледі.
4.1 сурет
18
Сымдар мен кабельдердің активтік кедергісі ток өткізетін
талсымдардың материалымен және олардың қималарымен анықталады.
Ұзындыққа шағылған активтік кедергі (1 км ұзындыққа) жалаңаш
сымдар мен кабельдер үшін +20
о
С температурасында анықталады:
r
о
= ρ/F, (4.1)
мұнда ρ - өткізгіш материалының меншікті кедергісі (Ом ּмм
2
/км);
F – сымның қимасы, мм
2
.
Ұзындығы
l желінің активтік кедергісі анықталады:
R
л
= r
о
·l .
Сымдар мен кабельдердің активтік кедергісі 50 Гц жиілікте шамамен
омдық кедергіге тең. Мұнда беттік құбылыстың әсері ескерілмейді. Өткізгіш
температурасы тербелістерінің активтік кедергінің шамасына әсерін
ескермейді және есептерде орта температуралардағы (+20
ο
С) осы
кедергілердің шамаларын пайдаланады.
Реактивтік кедергі. Желіден өткенде айнымалы ток өткізгіштердің
айналасында айнымалы магнит өрісін тудырады, ол өткізгіште кері бағыттағы
электрқозғаушы күшті – өзіндік индукция ЭҚК жасайды. Бұл токта сымда
онда активтік кедергі болмағандықтан өзіндік индукция ЭҚК толық келіп
тұрған кернеуге теңеседі:
I·ω·L = U
ф
,
мұнда L – сымның өзіндік индукция коэффициенті.
Өзіндік индукция ЭҚК арқылы токқа қарсы пайда болатын кедергі
индуктивтік кедергі деп аталады. Қарастырылып отырған сымның тогы үшін
кері сымдар болатын үшфазалық желінің көрші сымдары өз кезегінде онда
бағыттың негізгі тогына сәйкес ЭҚК тудырады, ол өзіндік индукция ЭҚК
және соған сәйкес реактивтік кедергіні азайтады. Сондықтан, желінің фазалық
сымдары неғұрлым бір - бірінен қашық орналасса, соншама көрші сымдардың
әсері аз болады, ал сымдар арасындағы сейілу ағыны және сонымен бірге
желінің индуктивтік кедергісі көбейеді.
Индуктивтік кедергіге өзінің әсерін сымның диаметрі, сымның магнит
өтімділігі және айнымалы токтың жиілігі жасайды.
Желінің ұзындыққа шағылған индуктивтік кедергісінің шамасы
анықталады:
х
о
= ω·[4,6·lg(D
ор
/r
п
) + 0,5μ]·10
-4
, (4.2)
мұнда ω = 314 - 50 Гц бұрыштық жиілік;
D
ор
- сымдырдың арасындағы ортагеометриялық қашықтық;
r
п
- сымның радиусы.
