Кодекс Қоғамның корпоративтік басқаруының Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының тиісті стандарттарына (бұдан әрі эыдұ) сәйкес келуін қамтамасыз ету мақсатында әзірленді

Ұлттық экономика министрінің

бұйрығына

қосымша

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрінің 2017 жылғы 17 мамырдағы № 86

1. Мемлекет қатысатын акционерлік қоғамдар үшін корпоративтік басқарудың үлгі кодексі (бұдан әрі – Кодекс) мемлекет қатысатын акционерлік қоғам (бұдан әрі – Қоғам) ішіндегі және басқа мүдделі тараптармен қатынастарда тиімділікті, транспаренттілікті, есеп берушілікті, іскерлік этиканың жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін Қоғам өз қызметі процесінде басшылыққа алатын ережелер мен ұсынымдардың жиынтығы болып табылады.

Кодекс Қоғамның корпоративтік басқаруының Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының тиісті стандарттарына (бұдан әрі – ЭЫДҰ) сәйкес келуін қамтамасыз ету мақсатында әзірленді.

Осы Кодексті акционерлердің (жалғыз акционердің) жалпы жиналысында бекіту ұсынылады. Холдингтік компаниялар осы Кодексті дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) елу пайызынан астамы тікелей немесе жанама түрде Қоғамға тиесілі ұйымдарда (бұдан әрі – ұйымдар) енгізуді қамтамасыз етуі қажет.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ұйымдық-құқықтық нысанындағы заңды тұлғалар осы Кодекстің «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қайшы келмейтін бөлігіндегі ережелерді басшылыққа алу ұсынылады.

2. Осы Кодекстің мақсаттары Қоғамда және ұйымдарда корпоративтік басқаруды жетілдіру, басқарудың ашықтығы мен тиімділігін қамтамасыз ету, тиісті корпоративтік басқарудың стандарттарын басшылыққа алуға Қоғамның және ұйымдардың жол ұстаушылығын растау болып табылады.

Атап айтқанда:

1) Қоғамды және ұйымдарды басқару Қоғамның құндылығын және акционерлер үшін басқа да пайданы күшейтетін заңдылық қағидатын сақтаумен және жауапкершіліктің тиісті деңгейімен, өкілеттіктерді, есептілікті және тиімділікті нақты бөлумен жүзеге асырылады;

2) ақпаратты ашып көрсетуді, ашықтықты, оның ішінде мұқият бағалау мен ашып көрсетуді және Қоғамдағы мемлекеттің қатысуын ақтайтын мақсаттарды мерзімдік қайта қарауды қамтамасыз ету;

3) тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйелері тиісті түрде қамтамасыз етіледі;

4) кәсіпорынның және жалпы қоғамдастықтың үздік мүдделеріне негізделген шешімдерінен өзгеше шешімдерге алып келуі мүмкін мүдделер қақтығысын жою.

3. Осы Кодекс Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес Қазақстанда және әлемде дамып келе жатқан корпоративтік басқару практикасын ескере отырып әзірленді¹.

4. Қоғам және ұйымдар өз қызметінде Кодекстің ережелерін қатаң сақтауы тиіс (сәйкес келмеген жағдайда жылдық есепте ережелердің әрқайсысының сақталмауы себептері туралы түсініктерді көрсету), корпоративтік басқаруды мерзімді (кемінде 2 жылда бір рет) бағалауды жүргізу (қажет болған жағдайда тәуелсіз бағалауды) және тиісті нәтижелерді Қоғамның және/немесе ұйымның интернет-ресурсында орналастыру.

Осы тармақтың қолданысы «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес құрылған мемлекеттік қатысуы бар коммерциялық емес акционерлік қоғамдарға қолданылмайды.

5. Қоғамның лауазымды тұлғалары мен жұмыскерлері, оның ішінде Қоғаммен тиісті шарттар негізінде осы Кодексте көзделген міндеттемелерді өзіне қабылдайды және оның ережелерінің Қоғамда және оның еншілес және тәуелді ұйымдармен өзара қарым-қатынастарда сақталуына мiндеттенедi.

6. Қоғамның және ұйымдардың осы Кодексті орындауын бақылау тиісінше Қордың және ұйымдардың директорлар кеңестеріне жүктеледі. Корпоративтік хатшылар мониторинг жүргізеді және Қордың және ұйымдардың директорлар кеңестері мен атқарушы органына осы Кодекстің тиісінше сақталуы мәселелері бойынша консультация береді, сондай-ақ жыл сайынғы негізде оның қағидаттары мен ережелерінің сақталуы/сақталмауы туралы есеп дайындайды. Кейіннен осы есеп Директорлар кеңесінің тиісті комитеттерінің қарауына шығарылады, директорлар кеңесі бекітеді және Қоғамның немесе ұйымның осындай есебі болған жағдайда жылдық есебінің құрамына енгізіледі.

7. Осы Кодекс ережелерінің сақталмауы жағдайлары Қоғамда және ұйымдарда корпоративтік басқаруды одан әрі жетілдіруге бағытталған тиісті шешімдер қабылдана отырып, тиісті комитеттер мен директорлар кеңестерінің отырыстарында мұқият қаралады.

8. Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар:

1) акционер (қатысушы) – Қоғамның немесе ұйымның жарғылық капиталындағы акцияларының (қатысу үлесінің) иесі болып табылатын тұлға;

2) акционерлер ретінде мемлекеттік органдар – Қоғамның мемлекеттік акциялар пакетін иеленуге және/немесе пайдалануға құқық берілген орталық атқарушы органдар, жергілікті атқарушы органдар немесе олардың ведомстволары, сондай-ақ «Мемлекеттік мүлік туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес оған қатысты акционердің функцияларын жүзеге асыратын Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті немесе оның ведомствосы;

3) лауазымды тұлға – директорлар кеңесінің (бақылаушы кеңестің), атқарушы органның мүшесі немесе атқарушы органның функцияларын жеке-дара жүзеге асыратын тұлға;

4) еншілес ұйым – жарғылық капиталының көп бөлігін басқа заңды тұлға қалыптастырған заңды тұлға (бұдан әрі – бас компания), немесе егер олардың арасында жасалған шартқа сәйкес (не өзгеше түрде) бас компания осы ұйыммен қабылдайтын шешімдерді айқындауға мүмкіндігі бар;

5) тәуелді ұйым – егер басқа заңды тұлға (қатысатын, басым) оның дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) жиырмадан астам пайызына ие болса заңды тұлға тәуелді болып саналады;

6) мүдделі тараптар – заңнаманың нормаларына, жасалған шарттарға (келісімшарттарға) байланысты немесе жанама (қосалқы) түрде Қоғамның және/немесе ұйымның қызметіне, олардың өнімдеріне немесе қызметтеріне және осымен байланысты әрекеттерге ықпал ететін немесе олардың ықпалын бастан кешіруі мүмкін жеке тұлғалар, заңды тұлғалар, жеке немесе заңды тұлғалардың топтары; акционерлер, жұмыскерлер, клиенттер, өнім берушілер, мемлекеттік органдар, еншілес және тәуелді ұйымдар, облигацияларды ұстаушылар, кредиторлар, инвесторлар, қоғамдық ұйымдар, Қоғамның және/немесе ұйымның қызметі жүзеге асырылатын өңірлердің халқы мүдделі тараптардың негізгі өкілдері болып табылады;

7) институционалдық инвестор – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тартылған ақшаны бағалы қағаздар мен өзге де қаржы құралдарына инвестициялайтын заңды тұлға;

8) корпоративтік оқиғалар – «Акционерлік қоғамдар туралы», «Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы» және «Бағалы қағаздар рыногы туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарында, сондай-ақ Қоғамның жарғысында айқындалған Қоғамның қызметіне елеулі ықпал ететін, Қоғамның акционерлері мен инвесторларының мүдделерін қозғайтын оқиғалар;

9) корпоративтік қақтығыс – мыналардың: акционерлер мен Қоғам немесе ұйым органдарының; Қоғам немесе ұйым органдарының; директорлар кеңесі мен атқарушы орган мүшелерінің, Ішкі аудит қызметі басшысының, корпоративтік хатшының арасындағы келіспеушіліктер немесе дау;

10) қызметтің негізгі көрсеткіштері (индикаторлары) (бұдан әрі – ҚНК) – Қоғамның, ұйымның, Қоғам немесе ұйымның лауазымды тұлғаларының, Қоғам немесе ұйымның жұмыскерлерінің қызметінің тиімділігін бағалауға мүмкіндік беретін олардың қызметнінің тиімділігінің деңгейін сипаттайтын көрсеткіштер. ҚНК-нің Қоғамның немесе ұйымның даму стратегиясының және/немесе даму жоспарының құрамында Қоғам немесе ұйым үшін бекітілетін не Қоғам немесе ұйымның әрбір жұмыскерлері үшін сараланып бекітілетін және олардың жоспарлы және есепті кезеңдегі қызметінің нәтижелеріне сәйкес келетін сандық мәні болады;

11) тәуелсіз директор – аталған Қоғамның аффилиирленген тұлғасы болып табылмайтын және өзі директорлар кеңесіне сайланар алдындағы үш жыл ішінде ондай тұлға болмаған (оның осы акционерлік қоғамның тәуелсіз директоры қызметінде болған жағдайды қоспағанда), осы Қоғамның аффилиирленген тұлғаларына қатысты аффилиирленген тұлға болып табылмайтын; аталған Қоғамның немесе ұйымның аффилиирленген тұлғаларының лауазымды тұлғаларына бағынышты емес және директорлар кеңесіне сайланар алдындағы үш жыл ішінде сол тұлғаларға бағынышты болмаған; мемлекеттік қызметші болып табылмайтын; осы Қоғам органдарының отырысында акционердің өкілі болып табылмайтын және өзі директорлар кеңесіне сайланар алдындағы үш жыл ішінде болмаған; аудиторлық ұйым құрамында жұмыс істейтін аудитор ретінде осы Қоғамның аудитіне қатыспаған және өзі директорлар кеңесіне сайланар алдындағы үш жыл ішінде мұндай аудитке қатыспаған директорлар кеңесінің мүшесі;

12) акционерлердің (қатысушылардың) жалпы жиналысы – Қоғамның не ұйымның жоғарғы органы. Акционерлердің жалпы жиналысын өткізу тәртібі «Акционерлік қоғамдар туралы», «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасының заңдарында, Қоғамның немесе ұйымның жарғысында айқындалады;

13) омбудсмен – Қоғамның немесе ұйымның директорлар кеңесі тағайындайтын, рөлі өзіне өтініш жасаған Қоғамның және ұйымдардың жұмыскерлеріне консультация беру және еңбек дауларын, қақтығыстарды, әлеуметтік-еңбек сипатындағы проблемалық мәселелерді шешуге, сондай-ақ Қоғам және ұйымдар жұмыскерлерінің іскерлік әдеп қағидаттарын сақтауына жәрдемдесу болып табылатын тұлға;

14) ұйымдар – дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) елу пайызынан астамы тікелей немесе жанама түрде меншік немесе сенімгерлікпен басқару құқығында Қоғамға тиесілі заңды тұлғалар;

15) әріптестер – өнім берушілер және мердігерлер, бірлескен жобалардағы әріптестер;

16) даму жоспары – Қоғам немесе ұйым қызметінің негізгі бағыттарын, қаржылық-шаруашылық қызметінің көрсеткіштерін және олардың қызметінің бес жылдық кезеңге арналған негізгі көрсеткіштерін айқындайтын, директорлар кеңесі бекітетін құжат;

17) басқарма – алқалы шығатын Қоғамның және/немесе ұйымның атқарушы органы немесе атқарушы органның функцияларын жеке-дара жүзеге асыратын тұлға;

18) директорлар кеңесі – Қоғам акционерлерінің жалпы жиналысында (жалғыз акционер) оның мүшелерін сайлау арқылы қалыптасатын, Қоғам және басқарма қызметін жалпы басқаруға және бақылауға жауап беретін Қоғамның басқару органы;

19) даму стратегиясы – Қоғамның он жылдық кезеңге арналған миссиясын, пайымдауын, стратегиялық мақсаттарын, міндеттерін және қызметінің негізгі көрсеткіштерін айқындайтын және негіздейтін құжат, ол «Мемлекеттік мүлік туралы» Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес даму стратегиясын бекітуді Қазақстан Республикасының Үкіметі жүзеге асыратын немесе оның әзірлеуі талап етілмейтін жағдайларды қоспағанда акционерлердің жалпы жиналысында (жалғыз акционер) бекітіледі;

20) орнықты даму – бұл Қоғам және ұйым өз қызметінің қоршаған ортаға, экономикаға, қоғамға әсерін басқаратын және мүдделі тараптардың мүдделерін сақтауды ескере отырып шешім қабылдайтын даму. Орнықты даму болашақ ұрпақтың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру мүмкіндігінен айырмастан, қазіргі ұрпақтың қажеттіліктеріне жауап беруге тиіс.

21) фидуциарлық міндеттер – өз кәсіби қызметін басқа тұлғаның пайдасына жүзеге асыратын кез келген тұлғамен өзіне қабылдайтын міндеттер. Екі негізгі фидуциарлық міндеттер бар – адалдық және ақылдылық. Адалдықтың міндеті мүдделер қақтығысы туындаған жағдайда осы міндеттің субъектісі тек қана Қоғамның мүддесінде әрекет жасағанда көрінеді. Өз кезегінде, ақылдылықтың міндеті әдеттегі жағдайда талап етілетін дағдыларды, білімді және ептілікті қолданғанда көрінеді.

Қоғамға қатысты фидуциарлық міндеттермен байланысқан субъектілерге Қоғамның басқару органдарының мүшелері, оның жұмыскерлері, мажоритарлы және минориталы акционерлер, сондай-ақ басқа мүдделі тараптар жатады. Мысалы, Қоғамның басқару органдарының мүшелері, оның жұмыскерлері, сондай-ақ бақылаушы акционер Қоғамның бизнес-мүмкіндіктерін тек қана өз мүддесіне қолдана алмайды. Керісі Қоғамға қатысты адалдық міндетті бұзуын білдіреді.

22) холдингтік компания – басқа ұйымдардағы акциялар (қатысу үлестері) оған тікелей немесе жанама түрде тиесілі болатын және осы ұйымдар қабылдайтын шешімдерге ықпал ету мүмкіндігі бар компания.

9. Осы Кодексте айқындалмаған, бірақ қолданылатын терминдер Заңнамада, Жарғыда пайдаланылатын мағынада қолданылады.

11. Қоғам корпоративтік басқаруды Қоғамның және ұйымның қызметінің тиімділігін арттыру, транспаренттілікті және есептілікті қамтамасыз ету, оның беделін күшейту және оларға капитал тартуға шығындарды төмендету құралы ретінде қарайды. Қоғам Қазақстан Республикасында заңнаманың үстемдігін қамтамасыз етуге өзінің салымы және қазіргі заманғы экономикада және тұтастай алғанда, қоғамда өзінің орнын анықтайтын фактор ретінде корпоративтік басқарудың тиісті жүйесін қарастырады. Корпоративтік басқару жүйесі Қоғамның органдары, лауазымды тұлғалары және жұмыскерлері арасында өкілеттіктерді және жауапкершілікті нақты бөлуді көздейді.

12. Қоғамды корпоративтік басқару әділеттілік, жауапкершілік, ашықтық, кәсіпқойлық және құзыреттілік негіздерінде құрылады. Корпоративтік басқарудың тиімді құрылымы Қоғамның қызметінде барлық мүдделі тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін құрметтеуді болжайды және Қоғамның табысты қызметіне, оның ішінде бағасының өсуіне, қаржылық тұрақтылық пен пайдалылығын қолдауға мүмкіндік береді. Корпоративтік басқаруды Қоғам өз қызметін жүзеге асыратын нарықта негізсіз артықшылықтарды құру және бәсекелестікті бұрмалау мақсатында қолданбаған жөн .

13. Осы Кодекстің негізін қалаушы қағидаттар:

өкілеттіктер аражігін ажырату қағидаты;

акционерлердің құқықтары мен мүдделерін қорғау қағидаты;

Қоғамның директорлар кеңесі мен басқарманы тиімді басқару қағидаты;

тұрақты даму қағидаты;

тәуекелдерді басқару қағидаты, ішкі бақылау және аудит;

корпоративтік қақтығыстар мен мүдделер қақтығыстарын реттеу саясаты;

Қоғамның қызметі туралы ақпараттың ашық болу және оны ашып көрсету объективтілігінің қағидаты.

14. Қоғамның корпоративтік басқару құрылымы шеңберінде Қоғамның органдары арасында міндеттерді бөлуді нақты айқындау, корпоративтік басқару процестерінің жүйелілігі мен дәйектілігін қамтамасыз ету ұсынылады.

15. Кодексте айтылған корпоративтік басқару қағидаттарын басшылыққа алу Қоғамның қызметіне объективті талдау жүргізу және талдаушылардан, консультанттардан және қажет болған жағдайда рейтингтік агенттіктерден тиісті ұсынымдар алу үшін тиімді тәсіл құруға жәрдемдесуге арналады.

3-бөлім. Өкілеттіктердің аражігін ажырату қағидаты
16. Акционерлердің (жалғыз акционердің), директорлар кеңесінің және атқарушы органның құқықтары, міндеттемелері және құзыреттері Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына, құрылтайшы құжаттарға сәйкес айқындалады және онда бекітіледі.

Ұйымда миноритарлық акционерлерді (қатысушыларды) қоса алғанда, бірнеше акционер (қатысушы) болған жағдайда, корпоративтік басқару жүйесі барлық акционерлерге (қатысушыларға) әділ қарым-қатынасты қамтамасыз етуді және олардың құқықтарын іске асыруды қамтамасыз етеді, бұл Қоғамның және ұйымның Жарғысында бекітілуі тиіс.

17. Мемлекеттік орган Қоғамның және акционердің (акционерлердің) мүдделеріне ықпал етпейтін мүдделер қақтығысын болдырмау мақсатында Қоғам акционер ретіндегі өз өкілеттіктерінің және мемлекеттік функцияларды² орындаумен байланысты өкілеттіктерінің аражігін ажыратады. Мемлекеттік орган Қоғам акционерінің функциясын тиісті саланың және/немесе өңірдің дамуын ынталандыруды ескере отырып Қоғамның және ұйымдардың ұзақ мерзімді құнын (құндылығын) ұлғайту мақсатында жүзеге асырады.

18. Қоғам және ұйымдар өз қызметін өзінің негізгі (бейіндік) қызметінің шеңберінде жүзеге асырады. Қызметтің жаңа түрлерін жүзеге асыруға осы нарықта бәсекелестіктің болмауы немесе Қоғамның және ұйымдардың қатысуы шағын және орта бизнестің дамуына ықпал етуі және/немесе осы саладағы мемлекеттік саясаттың мақсаттарына сәйкес болуы шартымен жол беріледі.

Бұл ретте Қоғамның акционері ретіндегі мемлекеттік орган нарықта мемлекеттік орган тарапынан жеке реттеушілік жеңілдіктер, немесе жеке Қоғамдарға және ұйымдарға артықшылықтар құру мақсатымен мемлекеттік саясаттың міндеттерімен үйлеспейтін реттеушілік тосқауылдарды құру жолымен бәсекелестіктің негізсіз бұрмалануын болдырмауы тиіс.

19. Қоғамда және ұйымдарда активтердің оңтайлы құрылымын құрған жөн, олар өз активтерінің және олардың ұйымдық-құқықтық нысандарының құрылымын барынша оңайлатуға ұмтылуы тиіс.

Холдингтік компанияда негізгі компания акционерлік қоғам нысанында құрылуы мүмкін. Қалған ұйымдарды жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер нысанында құру ұсынылады. Акционерлік қоғам нысанында құрылып қойған ұйымдарды экономикалық, құқықтық және өзге де аспектілерді және Қор тобы мүдделерінің қамтамасыз етілуін ескере отырып, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер нысанына қайта ұйымдастыру мүмкіндігін қарастыру ұсынылады.

Жаңа ұйымдарды құру кезінде ең қолайлы ұйымдық-құқықтық нысан жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып табылады. Жаңа ұйымдарды акционерлік қоғам нысанында құруға ұйымның акцияларын кейіннен қор нарығында сатудың жоспарланатыны сияқты ерекше жағдайларда жол беріледі.

Ұйымды жауапкершілігі шектеулі серіктестік нысанында құру кезінде қатысушы (қатысушылар) қадағалау кеңестерін құрудың қажеттілігі және құрылатын ұйымның ауқымына және қызметінің ерекшелігіне қарай оның құрамына тәуелсіз мүшелерді сайлаудың орындылығы туралы шешімді өз бетінше қабылдайды.

20. Мемлекеттік орган акционер ретінде Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде және Қоғамның жарғысында көзделген Қордың акционерінің және Қоғамның директорлар кеңесіндегі өкілдіктің өкілеттіктерін іске асыру арқылы ғана Қоғамды басқаруға қатысады.

21. Мемлекеттік орган Қоғамның акционері ретінде Қоғамға толық операциялық дербестік береді және Қазақстан Республикасының заңнамаларында, Қазақстан Республикасы Президентінің актілері мен тапсырмаларында көзделген жағдайларды қоспағанда, Қоғамның жедел (ағымдағы) және инвестициялық қызметіне араласуға жол бермейді.

22. Қоғам, акционерлер және мүдделі тұлғалар арасындағы мәмілелер мен қатынастар Қоғам мен ұйымның негізгі міндеттерінің бірі Қазақстан Республикасының қандай да бір саласын дамыту бойынша мемлекеттік саясатты іске асыру немесе іске асыруға жәрдемдесу болып табылатын жағдайларды қоспағанда, қарапайым коммерциялық негізде Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасы шеңберінде жүзеге асырылады.

Қоғам және ұйымдар Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделмеген жағдайларды қоспағанда жалпы заңдар, салықтық нормалар мен ережелерді қолданудан босатылмайды.

23. Қоғамның және ұйымдардың экономикалық қызметі қарыздық және үлестік қаржыға қатысты нарықтың талаптарына жауап беруі қажет, атап айтқанда:

1) Қоғам және ұйымдардың қатынастары нарықтың барлық қатысушыларымен (оның ішінде қаржылық және қаржылық емес ұйымдармен), Қоғам және ұйымдардың негізгі міндеттерінің бірі Қазақстан Республикасының қандай да бір саласын дамытудың мемлекеттік саясатын іске асыру немесе іске асыруға жәрдемдесу болып табылатын жағдайларды қоспағанда, тек коммерциялық негізде негізделген болуы қажет;

2) Қоғам және ұйымдардың шаруашылық қызметі қандайда бір жанама қаржылық қолдаудан пайда алмауы қажет, бұл жеке бәсекелестер алдында артықшылықтар береді, мысалы: кепілді қаржыландыру; басқа мемлекеттік ұйымдардан салықтар немесе жеңілдікті тауарлы кредиттер бойынша берешектер; Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке бәсекелестер үшін қол жетімдіге қарағанда бағалары немесе шарттары бойынша өте тиімді тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді алу;

3) Қоғамның шаруашылық қызметінен жұмыс істеу шартын назарға ала отырып, бәсекелес жеке кәсіпорындардан алынған нәтижелерге сәйкес келетін пайда нормасы талап етіледі.

24. Қоғам мемлекеттік сатып алуларға тапсырыс беруші ретінде қатысқан кезде қолданатын рәсімдер бәсекеге қабілетті, айқын (құпиялы қағидаты есебімен) және кемсітпеушілік сипатқа ие болуы қажет.

25. Мемлекеттік орган мен Қоғамның, ұйымдардың арасындағы өзара қарым-қатынастар (өзара іс-қимыл) тиісті корпоративтік басқару қағидаттарына сәйкес Қоғамның директорлар кеңесі және/немесе атқарушы органы арқылы жүзеге асырылады. Қоғамның директорлар кеңесі төрағасының және басқарма төрағасының рөлі мен функцияларының аражігін нақты ажырату және Қоғамның құжаттарында бекіту қажет.

Сонымен бірге, Қоғам Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне және Қоғамның жарғысына сәйкес акционер ретінде мемлекеттік органға және Қоғамның директорлар кеңесіне Қоғамның қызметі туралы барлық қажетті ақпаратты ашады және барлық мүдделі тұлғалар алдында Қоғам мен ұйымдар қызметінің ашықтығын қамтамасыз етеді.

26. Корпоративтік басқару жүйесі мыналардың:

1) акционерлердің (қатысушылардың);

2) директорлар кеңесінің (қадағалау кеңесінің);

3) атқарушы органның;

4) мүдделі тараптардың;

5) Жарғыға сәйкес айқындалатын өзге де органдардың арасындағы өзара қарым-қатынастарды көздейді.

Корпоративтік басқару жүйесі, оның ішінде:

1) мәселелерді қарау және шешімдер қабылдау тәртібі иерархиясының сақталуын;

2) органдардың, лауазымды тұлғалардың және жұмыскерлердің арасындағы өкілеттіктер мен жауапкершіліктің аражігін нақты ажыратуды;

3) Қоғам және ұйымдар органдарының шешімдерді уақтылы және сапалы қабылдауын;

4) Қоғамның және ұйымдардың қызметіндегі процестердің тиімділігін;

5) заңнамаға, осы Кодекске және Қоғам мен ұйымдардың ішкі құжаттарына сәйкестікті қамтамасыз етеді.

Қоғам және ұйымдар органдар және құрылымдық бөлімшелер туралы ережелерді (егер осындай ережелер Қоғамның жарғысында көзделмесе), сондай-ақ тиісті позицияларға арналған лауазымдық нұсқаулықтарды бекітеді. Осы құжаттардың ережелерінің сақталуы корпоративтік басқару процестерінің жүйелілігі мен дәйектілігін қамтамасыз етеді.

27. Қоғам акционердің (қатысушының) функцияларын іске асыру арқылы, сондай-ақ директорлар кеңесі арқылы ұйымдардың жарғыларында және осы Кодексте белгіленген тәртіппен ұйымдарды басқаруға қатысады.

Қоғам жыл сайын ұйымның директорлар кеңесінің төрағасына және директорлар кеңесіндегі (қадағалау кеңесінің) Қоғамның өкілдеріне алдағы қаржы жылына акционердің күтетіндерін жолдайды.

Қоғам акционерлердің жалпы жиналысы форматында барлық дауыс беретін акциялары Қоғамға тиесілі ұйымдардың директорлар кеңесінің мүшелерімен (қадағалау кеңесінің) отырыстар өткізеді.

Ұйымдардың директорлар кеңестері (қадағалау кеңесі) ұйымдардың жарғысында белгіленген өз құзыретінің шеңберінде шешім қабылдауда толық дербестікке ие болады.

28. Қоғамға ұйымдарды тұрақты дамыту мақсатында ұйымдар үшін бірыңғай саясат, әдістемелік ұсынымдар мен корпоративтік стандарттарды қалыптастыру және бекіту ұсынылады.

Ұйымда Қоғам бекіткен ішкі аудит саласындағы корпоративтік стандарттарды және ішкі бақылау жүйесін қолдану туралы шешімді көрсетілген стандарттардың ұйым қызметінің ерекшелігіне сәйкестігінің қамтамасыз етілуін ескере отырып, ұйымның директорлар кеңесі қабылдайды.

29. Қоғамның және ұйымдардың атқарушы органдары ұйымдардың директорлар кеңестеріне бекіту үшін жіберілетін компаниялардың даму жоспарларының жеткілікті мақсаттылығын және шынайылығын, сондай-ақ олардың Қоғамның стратегиясына және/немесе даму жоспарына сәйкестігін қамтамасыз ету үшін ынтымақтастық рухында өзара іс-қимыл жасау ұсынылады.

Қоғамның атқарушы органына ұйымның атқарушы органымен стратегия және орнықты даму мәселелері бойынша тұрақты диалог жүргізу ұсынылады. Бұл ретте, Қоғам ұйымның атқарушы органы жауапты болатын ұйымның жедел (ағымдағы) қызметіне араласуға жол бермейді.

Қоғам, ұйымдар және олардың лауазымды тұлғалары Қоғамның және ұйымдардың ұзақ мерзімді құнының өсуіне және олардың орнықты дамуына және тиісінше қабылданатын шешімдерге және әрекет/әрекетсіздікке Қазақстан Республикасының заңнамасында және ішкі құжаттарда белгіленген тәртіппен жауапкершілікте болады.

30. Қоғамның және ұйымдардың негізгі стратегиялық міндеттерінің бірі - бұл Қоғамның және ұйымдардың ұзақ мерзімді құнының өсуі және орнықты дамуы, бұл олардың даму стратегиясында және/немесе даму жоспарларында көрініс табады. Барлық қабылданатын шешімдер мен іс-қимылдар даму стратегиясына және/немесе даму жоспарына сәйкес келуге тиіс.

Қоғамның және оның атқарушы органының қызметінің тиімділігін бағалаудың негізгі элементі ҚНК болып табылады. Акционерлер (жалғыз акционер) директорлар кеңесіндегі өз өкілдері арқылы (немесе жазбаша хабарламаларды жолымен) стратегиялық бағдарлар мен ҚНК бойынша өз күтілімдерін жібереді.

ҚНК қол жеткізу мақсатында Қоғам Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес даму стратегиясын және/немесе даму жоспарын әзірлейді.

Жыл сайынғы негізде Қоғамның ҚНК-ге қол жеткізуіне бағалау жүзеге асырылады. Аталған бағалау атқарушы органдардың басшылары және мүшелеріне сыйақы беруге ықпал етеді, оларды қайта сайлау кезінде назарға алынады, сондай-ақ оларды мерзімінен бұрын атқарып отырған лауазымынан шеттетуге негіздеме бола алады.

Даму стратегиясында және/немесе даму жоспарында белгіленген мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуді бағалау мақсатында ұйымдарға мынадай процестер арқылы ҚНК белгіленеді:

1) Қоғам директорлар кеңестеріндегі өзінің өкілдеріне ұйымдардың жоспарлы кезеңге арналған нысаналы ҚНК бойынша өз күтімдерін жолдайды, олар ұйымдардың директорлар кеңестерінің қарауына шығарылады;

2) ұйымның директорлар кеңесінің қарауы мен талқылауының қорытындылары бойынша ҚНК тізбесі және нысаналы мәндері бекітіледі, олар тиісті он жылдық кезеңге даму стратегиясын және/немесе бес жылдық кезеңге даму жоспарларын әзірлеу үшін ұйымның атқарушы органына жеткізіледі.

3) компанияның даму жоспарын ұйымның директорлар кеңесі бекітеді.

Қоғамға акцияларының бақылау пакеті қоғамға тиесілі ұйымдардың (қатысу үлестері) даму стратегияларын және/немесе даму жоспараларын әзірлеу, бекітудің, сондай-ақ олардың іске асырылуын мониторингілеу және бағалаудың бірыңғай ережелерін бекіту ұсынылады.

Қоғамның атқарушы органы ұймның даму стратегиясының және/немесе даму жоспарының және ҚНК орындалуына мониторинг жүргізеді, мониторинг нәтижелері және даму жоспарының орындалуы туралы есептер Қоғамның тиісті құжаттарында айқындалған тәртіппен Қоғамның қызметті жоспарлау, мониторингілеу және бағалау жөніндегі ақпараттық жүйесіне енгізіледі.

31. Холдингтік компанияның директорлар кеңесі өзінің тобына кіретін барлық заңды тұлғалардағы басқару тиімділігін, ұзақ мерзімді құнның өсуін және орнықты дамуын қамтамасыз етеді. Операциялық тиімділікті арттыру, есептіліктің сапасын жақсарту, корпоративтік мәдениет пен этиканың жақсартылған стандарттары, жан-жақты ашықтық және айқындық, тәуекелдердің азаюы, ішкі бақылаудың тиісті жүйесі холдингтік компанияның тобындағы тиімді басқару нәтижелеріне айналады.

Холдингтік компанияның директорлар кеңесі барлық топты тиімді басқару және оның жұмыс істеуі үшін акционерлердің алдында жауапты орган болып табылады және топты басқарумен байланысты шешімдер қабылдайды.

Холдингтік компаниядағы корпоративтік басқару жүйесі:

1) топта нақты басқару жүйесінің, аражігі ажыратылған өкілеттіліктердің және шешімдер қабылдау процесінің болуы, функциялар мен процестердің қайталануының болмауын;

2) бірыңғай стандарттарды, саясат пен процестерді, оның ішінде жоспарлауға, мониторингілеуге және бақылауға, нәтижелілікті бағалауға және түзету іс-әрекеттерін қолдануға бірыңғай тәсілдерді айқындау бөлігінде;

3) топтың қызметіне қатысты сапалы ақпаратқа қолжетімділікті;

4) топ тәуекелдерін тиімді басқаруды қамтамасыз етеді.

Холдингтік компанияларға кейбір функцияларды орталықтандыруды қамтитын топты басқарудың басқа да ықтимал тетіктерін (мысалы: жоспарлау, қазынашылық, бухгалтерлік есеп, ақпараттық технологиялар, құқықтық қамтамасыз ету, ішкі аудит және басқалары) қабылдау ұсынылады.

Холдингтік компаниядағы корпоративтік басқару жүйесі және шешімдер қабылдау процесі холдингтік компанияның да, сондай-ақ оның тобына кіретін ұйымдардың да Жарғысында және құжаттарында регламенттеледі.