сойд құрастыруыштар, стандарт құрастыруыштар туралы

сойд құрастыруыштар, стандарт құрастыруыштар туралы 
мысалдарымен түсіндіріп жазыңыз.
16. Араб графикасына негізделген қазақ жазуындағы 
дау-ысты фонемалар қалай топтастырылып, таңбаланды?
a) фонемалардың ашық, қысаң,  дифтонг белгілеріне қарап
топтастырылды
b) фонемалардың ашық, қысаң белгілеріне қарап топтасты-
рылды
c) фонемалардың   ашық,   қысаң,   еріндік   белгілеріне   қарап
топтастырылды
d) фонемалардың жуан, жіңішке белгілеріне қарап топтасты-
рылды
17.   қн,   қр,   жлм,   қрн,   яғни  ы,  і   әріптерін  “жазбағанда
оқуымызға кемшілігі болмаса, оны жазуға да қажет жоқ”
деген пікірді айтқан кім?
a) А.Байтұрсынұлы
b) Қ.Жұбанов
c) М.Балақаев
d) Т.Шонанұлы
18. 1940ж. емлемен жазылған қатарды көрсетіңіз.
a) асықжілік,   ататек,   атышулы,   атқора,   ауажайылу,
ауылшаруашылық,   бақайқулық,   бейпілауыз,   боссөз,   біркүні,
бірнәрсе, жетіата
b) асық жілік, ата тек, аты шулы, ат қора, ауа жайылу,
ауыл шаруашылық, бақай қулық, бейпіл ауыз, бос сөз, бір күні,
бір нәрсе, жеті ата
c) асық жілік, ата-тек, аты шулы, ат қора, ауа жайылу,
ауыл- шаруашылық, бақай-қулық, бейпіл ауыз, бос сөз, бір күні,
бір-нәрсе, жеті ата
d) асық жілік, ататек, аты шулы, атқора, ауа жайылу,
ауылшаруашылық, бақай қулық, бейпіл ауыз, боссөз, бір күні,
бірнәрсе,жетіата
19. 1940ж. емлемен жазылған қатарды көрсетіңіз.
a) мұғаллім, тәбиғат, тәбиғи, хажет, хата, хатер, хауіп,
хиял, хиянат, хұдды, хұрмет
b) мұғалім, табиғат, табиғи, қажет, қата, қатер, хауіп,
хиял, хиянат, хұдды, хұрмет
c) мұғалім, тәбійғат, тәбійғій, хажет, хата, хатер, хауүп,
хыйял, хыйанат, хұды, хүрмет
d) мұғалім, табиғат,  табиғи, қажет, қате, қатер, қауіп,
қиял, қиянат, құдды, құрмет
20. ы, і әріптеріне қатысты бір буындыда жазып, екі 
буындыға жазбауды ұсынған ғалым кім, мысалы: біл – блек,
қыр – қрау, ыс- стау.
a) А.Байтұрсынұлы
b) Қ.Жұбанов
c) Ильминский
d) Ы.Алтынсарин
21. Ш. Сарыбаев қ, к әріптеріне байланысты қандай ор-
фограмма ұсынды?
a) къ, гъ арқылы белгілеуді ұсынды.
b) 4 дыбысты к , г 2 әріппен белгілеп, іргелес дауыстының
жуан-жіңішкелігіне   орай   <қ>,   <ғ>,   <к>,   <г>   екенін   айыруды
ұсынды.
c) қ, ғ әріптерімен жазуды ұсынды.
d) бұл туралы пікірі болған жоқ.
22. 1940 жылы қабылданған қазақ әліпби тәртібінде 
қазақ тілінің төл дыбыстары қалай берілді?
a) Орыс   әліпбиінің   соңына   тіркеліп,   жұмсалу   жиілігіне
сәйкес, і, қ, ң, ғ, у, ө, ә, ћ болып орналастырылды
b) Берілген жоқ.
c) Қазіргі әліпбидегі тәртіппен берілді.
d) Орыс   әліпбиінің   соңына   тіркеліп,   жуан-жіңішкелігіне
сәйкес қ, ң, ғ, у, ө, ә, ћ, і болып орналастырылды
23. 1940 жылғы орфографияда и әрпі я әрпімен қатар 
кел-генде қалай жазылды?
a) кірме сөздерде я әрпінің алдынан и (пияла, пияз, зияш), ал
қазақ сөздерінде ы жазылды: қыялы, сыяқты, тыянақты.
b) барлық жағдайда и жазылды.
c) барлық жағдайда йа, йә болып жазылды.
d) кірме сөздерде я әрпінің алдынан ы (пыяла, пыяз, зыяш),
ал қазақ сөздерінде и жазылды: қиялы, сияқты, тиянақты.
328

329

24.  1940ж.  емле  ережесіне  сай  жазылған  қатарды
b) жадид жазуында
c) 1929ж латын жазуында.
көрсетіңіз.
d) тек ұсыныс ретінде болмаса, ешқандай жазуда болған
a) бытра, бытраңқы, жапрақ, жыйлыс, мағна
жоқ.
b) бытыра, бытыраңқы, жапырақ, жыйылыс, мағына
31. Қызымет, ыру, ірет, ылас, ақірет деген орфограмма-
c) бтра, бтраңқы, жапұрақ, жйлс, мағұна
d) бытра, бытраңқы, жапрақ, жиылыс, мағна
лар қай жазуда болды?
25. э таңбасы ұ таңбасына ресми түрде ауыстырылған
a) төте жазуда
b) 1938ж. реформадан кейін.
жылды көрсетіңіз.
c) 1940ж. орыс жазуын қабылдағанда.
a) 1951ж. 15 тамызында
d) 1963ж. емле сөздігінен кейін.
b) 1940. 15 тамызында
32. Һ әрпі қай жылғы жазуда одағайларда ғана жазыл-
c) 1941ж. 15 тамызында
d) 1957ж. 15 тамызында
ды?
26. Ұластыруыштар дегеніміз не?
a) төте жазуда
b) 1929ж латын жазуында
a) Біріккен сөз сыңарларының бірге жазылуына түрткі бола-
c) қазіргі қазақ жазуында
тын, тіркес соңына жалғанатын жұрнақтар.
d) ондай ереже болған емес.
b) Біріккен сөз сыңарларының бірге жазылуына түрткі бола-
33. жыйлыс, құрлыс, бұйрық, ұрлық, топрақ, жапрақ,
тын, тіркес соңына жалғанатын қосымша.
c) Аффисксойдтар
көкрек, ұйқтау, өкмет, қаблет, ғібрат деген орфограммалар
d) Біріккен сөз сыңарларының бірге жазылуына түрткі бола-
қай жазуда болды?
тын, тіркес соңына қосылатын көмекші сөздер.
a) 1940ж. жазуда
27. Мына біріккен сөздердің бірге жазылу себебін дено-
b) қадим жазуында
c) 1953ж. ережеде
тат-коннотат теориясы бойынша көрсетіңіз.
d) 1929ж. латын жазуында
Келісап, өнеркәсіп, баспасөз,ақсаусақ
34. алааяқ, алакөлеңке, антатқан, антұрған, асықжілік,
28. Аффиксойд қатарды көрсет.
ататек, атсалысу, атшаптырым, атышулы, атқора, ауа-
a) гүл, шөп, жапырақ, тікен, тамыр, хат
жайылу, ауылшаруашылық деген орфограммалар қай жазу-
b) тану, құмар, жай, хана, аралық, жанды
да болды?
c) қор, кой, паз, кер, пан
a) 1940ж. емле сөздінде
d) –лық, -ар, -лар, -ым, -ма
b) қадим жазуында
29. Орыс графикасына негізделген қазақ жазуының 1940
c) 1953ж. ережеде
d) 1929ж. латын жазуында
ж. емлесіне сипаттама беріңіз.
35. 1929ж. латын жазуының ережелері қай қаладағы кон-
30. қн, қр, қрн, жлм, жлтр, қаны, жаны, малы, пшақ деген
ференцияда қабылданды?
орфограммалар қай жазуда болды?
a) Баку
a) төте жазуда
b) Қызылорда.
330
331