Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	211/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 207 208 209 210 211 212 213 214 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

ұ,
ү
еріндіктері жазылмайды
деген ережені алып тастағанда үндесім турасында шекараны
қалай айқындап аламыз?
Осы сауалдарды әбден ойланып шешкеніміз жөн. Әрине,
біздер тілшілер қауымы жаңа графикада қазақ сөздерінде
у,
и
әріптерінің дыбыстық құрамын ажыратып, ал халықаралық
терминдерді, ел, халық атауларын жазуда «ұзын и», «ұзын у»
әріптеріне
і
және
u
таңбасын алғанның негізі бар деп көреміз:
Ukraina, Belorus, ministir, universitet, institut.
Сонымен, қазақ тілі дауыссыздар жүйесі латын
графикасының мына таңбаларымен берілгені жөн деп
ойлаймыз:
в
(б), d (д), g
(г), р (ғ), j (ж), к (к), q (қ), l (л), m (м),
n (н), ŋ (ң), p (п), r (р), s (с), ş (ш), t (т),
w (у)
, y(й).
Біздің ойымызша, компьютер мүмкіндігі дәйекше қолдануға
жетсе, онда жаңа қазақ әліпбиі А.Байтұрсынұлының дәйекше
арқылы жазу дәстүрін қайта жаңғыртуы керек. Дәйекшені
қолдану тек АБайтұрсынұлының әліпбиінде емес,
Х.Досмұхамедұлының (1925), Қ.Жұбановтың (1934),
Н.Төреқұловтың (1925), Ж.Аймауытовтың, Ә.Жүнісбектің
(2002) әліпбилерінде ұсынылды. Сонда
а-ә,
ы-і,
о-ө,
ұ-ү,
е
әріптері үшін латын әліпбиінің
a, y, o, e,
ь
таңбалары алынады.
<
ғ>, <г>, <қ>, <к>
дауыссыздарының фонемалық мәртебесі
айқындалғанмен, төрт дыбысты екі әріппен беріп, жуан-
жіңішкелігін дәйекше арқылы ажыртуға болады.
Дәйекше қолданылған жаңа әліпбиінде 27 әріп бар (11-кес-
те).
11 кесте – Дәйекшелі жаңа әліпби жобасы
№
әріп фон №
әріп фон №
әріп Фон №
әріп фон
1
a
а-ә
8
р
ғ
15
m
м
22
t
т
2
b
б
9
h
һ-х 16
n
н
23
v
в
3
ş
ш
10
і
ы-і 17
ŋ
ң
24
ŭ
ұ-ү
4
d
д
11
j
ж
18
o
о-ө 25
w
у
5
e
е
12
k
к
19
р
п
26
у
и-й
6
f
ф
13
q
қ
20
r
р
27
z
з
7
g
г
14
l
л
21
s
с
Сөйтіп, “Тем более что с точки зрения теории письма латинс-
кий алфавит, в том виде, в каком он применяется в странах запа-
да, не имеет никаких преимуществ по сравнению, скажем с араб-
ским, греческим или русским алфавитами” деген И.Е.Гельбтің
304
305

сөзіне сәйкес латын графикасын тілдің дыбыстық құрамына
қарай бейімдеп алуға болады деп ойлаймыз.

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 207 208 209 210 211 212 213 214 ... 236