Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы



жүктеу 1,76 Mb.
Pdf просмотр
бет161/236
Дата03.10.2022
өлшемі1,76 Mb.
#39472
1   ...   157   158   159   160   161   162   163   164   ...   236
8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

<ц>-
ны
-[ш]
етіп игеру, себебі
шіркеу-
церковь
болып игерілген, 
<в>-
ны дауысты аралығында 
[у],
сөз
басында
[б],
тұйық буында
[п]
етіп игеру,
 
ер адам
фамилиясының соңын
[п],
әйел адам фамилиясының соңын
[уа]
етіп жазу
 
(Е.Омаров).
 
“А это значит, что мы от
иностранных слов берем основу, име-ющую материальное
значение, с подчинением всех морфологи-ческих и других
наращений этой основы свойствам казъязыка” (Т.Шонанұлы);
-
өзге тіл фамилиясын түпнұсқада жазу (К.Юдахин),
-
өзге тіл фамилияларын икемдеп жазу (Е.Омаров);
-
орыс тіліндегі <
г>
-ны
ж
әрпімен беру дұрыс емес
(К.Юдахин);
-
орыс тілінің айтылуын шет тіл сөздерінде сақтау
(Юдахин);
-
кірме сөздерді өзгертпей жазу, бұрынғы игеріліп жазылған
сөздерді түпнұсқа тұрпатымен жазу (Байділдин).
-
сөз басында
г,
ғ,
ч,
у,
й
әріптерін таңбаламау, кірме
сөздерде не түсіріп жазу, не қатаңдатып беру (Е.Омаров);
-
шет сөздерді қазақ тілінің фонетикалық заңына сәйкес иге-
ру, мысалы, 
космос-коспыс,
газ-ғаз,
смола-спала
(Е.Омаров);
-
жазуға дейінгі кірме сөздер мен жазу қалыптасқаннан кейінгі
кірме сөздерді екі түрлі принциппен жазу, мысалы, 
жағырапия,
бірақ 
география,
геология
(К.Юдахин);
-
шет сөздерді орыс тілі арқылы алмау,
европа-evropь
(еуропы)деп жазу (Е.Омаров); - шет сөздері халық тілінде
қалай игеріліп жатқанын зерттеу
үшін материал жинау (К.Юдахин).
Сөйтіп, конференцияда көтерілген мәселелердің ішінде
кірме сөздердің емлесі үлкен қиындық тудырды. Комиссия
мүшелері ортақ пікірге келе алмай екіге бөлінді. Е.Омаров,
Қ.Кемеңгеров, Т.Шонанов бастаған топ терминдерді игеріп
жазуды ұсынды, екінші топ (Қ.Жұбанов, Байділдин, Әлібаев)
терминдерді орыс тілі емлесіне жақындатып жазуды жақтады.
Қабылданған емле ережелерінің ескертуінде мынадай өзгеріс
болды: “Применяя фонетический и морфологические принципы
казахском языке в правописание иностранных слов, нужно избе-
гать искажения основы иностранных слов, имеющее материаль-
ное значение без особой на то надобности” (Т.Шонанов). Бірақ
Е.Омаров ережеге мынадай пунктің енуін қалайды: “для выяс-
нения характерного применения вышеизложенных принципов к
орфографии иностранных слов ориентироваться на европейские
слова, непосредственно воспринятые живым народным языком с
русским, а потом на слова перешедшие с арабского и персидс-
кого”. Комиссия мүшелерінің көбі бұл пікірді құптамайды.
Міне, конференцияда сөз болған мәселелер мен
ұсыныстардың ұзын-ырғасы осындай.
Бұл ұсыныс-пікірлерден қазақ графикасы мен орфогра-
фиясының негізгі ережелерінің алғашқы нұсқасы сөз болып
отырған емле конференциясында (1929ж) жасалғанын көреміз.
Конференция мына мәселелерді айқындап берді:
-
қазақ жазуының негізгі ұстанымы (фонематикалық);
-
халықаралық сөздердің қазақ тілі дыбыстық заңдылығына
сай игеріліп, әліпбидегі әріп шегінде таңбалануы: атап
айтқанда, <ф >→ [п] / 
panar
, <г >→ [г’], [ғ] 
ěaz, ěybirne,
еуро-
па жазуларындағы

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   157   158   159   160   161   162   163   164   ...   236




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау