Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы


ң/н дыбысының дүдәмалдығы басым. Мұнда позиция түрленімі таңбаланып кет-кен деген күмән бар. Ң



жүктеу 1,76 Mb.
Pdf просмотр
бет60/236
Дата03.10.2022
өлшемі1,76 Mb.
#39472
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   236
8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

ң/н
дыбысының
дүдәмалдығы басым. Мұнда позиция түрленімі таңбаланып
кет-кен деген күмән бар.
Ң
әрпін қазір
оңай,
теңеу,
лаң,
шеңбер,
жаңбыр 
сияқты позициядан табамыз.
Сондай-ақ қазақ тілінде 
ы,
і
қысаң езуліктердің нөлмен оп-
позиция құрайтын тұсы бар. Кез келген тілде белгілі бір дауыс-
ты тірек сипат алады, оның дыбыстық реңкі де күшті болады,
әрі түсірілу мүмкіндігі де басым болады. Мысалы, орыс тілін-
де
о,
а,
е
ашық фонемалары редукцияға жиі ұшыраса, қазақ
тілінде 
ы,
і,
ұ,
ү
дыбыстары жиі ұшырайды. Орыс тілінде 
а,
о
фонемаларының құлаққа шалынымды 7 реңкі, 
е
фонемасының
6 реңкі болса, қазақ тілінде 
ы,
і
фонемаларының 4 реңкі бар.
Фонема ұғымының пайда болуы жазу теориясының
қалыптасуына әсер етті. Біз қазіргі қазақ графикасы мен
орфографиясының теориялық негіздерін ашу үшін, алдымен жа-
зуды дербес құрылымдық жүйе деп танимыз. Ол құрылымның
негізгі деңгейі – графикалық деңгейді түсіндіру үшін графика,
орфография, әліпби категорияларын анықтауда ауызша тілді жазба
тілге көшіретін фонологиялық сүзекі (тетік) – фонема-ны – жазба
тілдің шығу нүктесі ретінде пайдаландық. Графема
– жазба тілдің ең кіші абстракті бірлігі – ауызша тілдің ең кіші
абстракті бірлігі – фонемаға сәйкестендіріліп кодталуына бай-
ланысты ауызша тіл жазба тілге, жазба тілауызша тілге айнала
алады.
86


87
Тақырып бойынша оқуға болатын әдебиеттер:
20. Панов Е.Н. Знаки.Символы. Знаки. М., 1983. – 248 с.
1. Аванесов Р.И. Сидоров В.Н. Реформа орфографии в связи с про-
21. Реформатский А.А. Из истории отечественной фонологии. М.:
Наука, 1970. – 575 с.
блемой письменного языка// Из историй отечественной фонологии.
22.
Реформатский А.А. Проблемы фонемы в американской лин-
М.:Наука, 1970. – 575 с.
гвистике // Из истории отечественной фонологии. М.:Наука, 1970. –
2. Аванесов Р.И., Сидоров В.Н. Система фонем русского языка// Из
575 с.
истории отечественной фонологии, М.Наука, 1970. – 575 с.
23. Селезнева Л.Б. Современное русское письмо. Томск, 1981.- 211 с.
3. Ахманова О.С., Девятникова Г.И. Чем же еn fin de comte опреде-
24.
Соссюр Фердинанд де. Труды по языкознанию. М.:Прогресс,
ляется восприятие речи // Исследование языка и речи. М.,1961 т.60
1977-693 с.
4. Базарбаева З. Фонема теориясы туралы бірер сөз // ҚР ҰҒА-ның
25. Стенографический отчет научно-орфографической комиссии со-
Хабаршысы. Тіл, әдебиет сер. 2004. №3.
званной 2-4.06. 1929 г. научно-методическим советом НКП и ЦКИКА.
5. Ветвицкий В.Г., Иванова В.М., Моисеев А.И. Современное рус-
Кзылорда, 1930. – 482с.
ское письмо. М., 1974.– 144 с.
26.
Топоров В.Н. И.А.Бодуэн де Куртенэ и развитие фонологии//
6. Григорьев А.А. О передаче звуков киргизского языка буквами
И.А.Бодуэн де Куртенэ (1845-1929). М.:Изд.АН СССР, 1960. – 118 с.
русской азбуки // Қазақ тілі туралы революциядан бұрынғы зерттеулер.
27.
Трубецкой Н.С. Основы фонологии. М.: Иност. Лит., 1960. –
Алматы, 1993, 232 б.
372 с.
7. Джусупов М. Фонемография А.Байтурсынова и фонология син-
28.
Фердинанд де Соссюр. Заметки по общей лингвистики. М.:
горманизма, Ташкент, 1995.–176 с.
Прогресс, 2000. – 280 с.
8. Досмұхамедұлы Х. Қазақ қырғыз тілініндегі сингармонизм заңы.
29.
Хусаинов К.Ш. В.В.Радлов и казахский язык. Алматы: Наука,
Таңдамалы. Алматы:Ана тілі, 1998.-384 б.
1984. – 171 с.
9. Жұбаева О. Қ.Кемеңгерұлының тілтанымдық мұрасы мен
30. Щерба Л.В. Теория русского письма. Л.: Наука, 1983. –134 с.
лингвистикалық тұжырымдамалары: фил.ғыл.канд.дисс. Алматы,
31. Яковлев Н.Ф. Математическая формула построения алфавита //
2002-171 б.
Реформатский А.А. Из истории отечественной фонологии, М.:Наука,
10.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. Алматы: Ғылым,
1970. – 575 с.
1999. – 581 б.
32. Янакиев М. Теория орфографии и речь // Вопросы языкознания.
11. Зиндер Л.Р. Обшая фонетика. М.: Высшая школа, 1979. – 312 с.
1964. № 1.
12.
Зиндер Л.Р., Маслов Ю.С. Л.В.Щерба – лингвист, теоретик и

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   236




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау