қалған жоқ. Аджарияның дамуына маңызды үлесін
қосқаны үшін біздің бизнесмендерге ризашылығын
білдіріп, олардың бизнес жүргізу тәртібі басқа инве-
сторлар үшін үлгі болуы тиіс деп есептейді. Порт пен
терминалдың жұмысы тек республикалық бюджет-
ке айтарлықтай аударымдар түсіріп қана қоймайды,
сонымен қатар, Леван Варшаломидзенің ойын-
ша, ең бастысы – шамамен екі мыңдай отбасын
жақсы өмір жағдайларымен қамтамасыз етеді. «Ба-
туми мұнай терминалы мен теңіз порты қаланың
құрылысына қатысты қала кәсіпорны болып табы-
лады, олардың жұмысы әрқашан да көзіміздің ал-
дында болды – Аджария үкіметінің төрағасы деп
белгілейді, - қазақстандық компанияның келуімен
соңғы екі жыл ішінде оның даму стратегиясының
оң жаққа қарай өзгеруін көру үшін ешқандай
аналитикалық зерттеулер жүргізіп керек емес».
Компания-инвестор туралы жақсы сын-пікірден
кейін, Аджарияның басшысы басқа қазақстандық
компанияларды «Қара теңіздің ең қарқынды дамып
келе жатқан аймағына» көңіл бөлуге шақырды...
Сапардың соңына қарай, көрген мен естігеннен
кейін, мен шынымды айтайын, Батуми портының
флагштоктағы грузиялық және Еурокеңестік жалау-
ларымен қатарласып желбіреген Қазақстанның ту-
ына басқа көзқараспен қарайтын болдым. Лепірмелі
естілсін, алайда Отанымыздан мыңдаған шақырым
жерде атқарған жұмысы үшін құрмет пен қадірге ие
болған өз елім мен халқым үшін мақтаныш сезіміне
бөлендім.
сапардың соңына
қарай, көрген Мен
естігеннен кейін,
Мен шыныМды
айтайын, батуМи
портының
флагштоктағы
грузиялық Және
еурокеңестік
ЖалауларыМен
қатарласып
Желбіреген
қазақстанның
туына басқа
көзқараспен
қарайтын болдыМ.
141
KAZENERGY
иколай Петрович, «КазТранс-
Ойл» АҚ және «АК Транс-
нефть» ААҚ-ны бұрыннан
келе жатқан берік серіктес-
тік қатынастар байланыстырады.
Көп
жағдайда
бұл
Қазақстан
мен Ресейдің көптеген қызмет
салаларындағы, әсіресе энергетика-
лық саладағы өзара тығыз қарым-
қатынастарымен ескертіледі. Екі ірі
мұнай тасымалдау компанияларының
тұрақты
және
өзара
тиімді
ынтымақтастығын қазіргі күнде
Қазақстанның экспортқа шығатын
мұнайдың 70%-дан астамы Ресей тер-
риториясы арқылы тасымалдану-
ынан көруге болады. «КазТрансОйл»
және «Транснефть» компаниялары
арасындағы қатынастардың деңгейін
қандай деп бағалайсыз? Табысты
ынтымақтастықтың қандай мысал-
дарын келтіре аласыз?
біздің компанияларды шын мәнінде мықты
серіктестік қатынастар байланыстырады. ре-
сей – қазақстан үкіметаралық 2002 жылғы
7 мауысымдағы Мұнай тасымалдау туралы
келісімге қосымша болып келетін протоколға
үкіметаралық деңгейде 2009 жылдың қараша ай-
ында қол қойылған. протоколға сәйкес, екі жақ
мұнай тасымалдаудың көлемі мен бағыттары
жөнінде келісті. нәтижесінде 2020 жылға
дейінгі кезеңде ресей территориясы арқылы
қазақстандық мұнайдың транзиті жылына 69 млн.
тоннадан кем емес көлемде болуы тиіс (2009
жылғы 45 млн. тоннамен салыстырғанда). осыған
қатысты инвестициялық жобалар бойынша және
құбыр жүргізудің толтырылуын қамтамасыз ету
мақсатындағы екі жақтың ниеттерін нығайту үшін
мұндай уағдаластықтар өте қажет.
табысты ынтымақтастықтың тағы бір мысалы
ретінде қазақстандық мұнай жер қонауларын қара
теңіз порттарымен байланыстыратын құбырды
басқаруды жүзеге асыратын каспий құбыр кон-
сорциумы (кқк) шеңберіндегі өзара әрекет етуді
атап өтуге болады. ынтымақтастықтың жоғары
деңгейінің арқасында кқк-ды кеңейту бойын-
ша негізгі келісушіліктерге қол жеткізілді, бұл
келісушіліктер 2008 жылғы желтоқсан айын-
да сәйкес меморандумда бекітілді. кқк-дың
кеңейтілуі нәтижесінде жүйе арқылы мұнай
Н
тасымалдаудың көлемі 67 млн. тоннаны құрайды
(антифрикциялық орнатуларды есепке алмағанда).
қазіргі кезде кқк кеңейту жобасын жүзеге асыру
белсенді түрде жүріп отыр.
қазақстан әріптестерімен ынтымақтастық қара
теңіз бассейнінен мұнай тасымалдау желілерін
әртараптандыру/диверсификация жобалары бой-
ынша ақпаратпен алмасу түрінде де жүзеге асы-
рылып отыр, біздің қазақстандық әріптестер қара
теңіз бассейнінен мұнай тасымалдау желілерінде
қатысуға деген өздерінің ниеттерін білдірген бола-
тын. бұл – босфор және дарданелла бұғаздарының
жүктелуін төмендетуге бағытталған «самсун-
джейхан» және «бургас-александруполис» мұнай
құбырлары жобалары.
Таяудағы келешекте Қазақстан қолда-
ныстағы және Каспий теңізіндегі
Қазақстан секторының перспектива-
лық мұнай қойнауларында мұнай өнді-
руді едәуір ұлғайтуды жоспарлап отыр.
Бұл мұнайды әлемнің энергетикалық
рыноктарына
жеткізу
көмірсутек
шикіза-тын тасымалдау қолданыстағы
желілерін әртараптандыруды/дивер-
сификациялауды қажет етеді. Бүгінгі
күнде Қазақстан бірнеше вариант-
ты қарастырып отыр, оның ішінде:
Баку – Қара теңіз Оңтүстік коридо-
рын құру бойынша жобаға қатысу,
Қазақстан – Қытай құбырының қуат-
тылығын жоғарылату және т.б. Ре-
сей территориясы арқылы тран-
зит үшін қазақстандық мұнайдың
перспективалық көлемін келтіруге де-
ген Транснефть жағынан мүдделілік
бар ма? Егер бар болса, осы мақсатта
компания қандай іс-шаралар жүргізуде?
Болашақ қазақстандық жеңіл мұнайдың
Ресей территориясы арқылы тран-
зитінің басқа бағыттар алдында қан-
дай артықшылықтары бар?
«ак транснефть» аақ ресей территориясы
арқылы тасымалданатын қазақстандық мұнай
көлемін арттыруға деген қызығушылығы бары
сөзсіз. осыған байланысты қазақстанның премьер-
министрі к. Мәсімовтың жақында ғана ресейлік
баспасөзінде аталып өткен сөзін белгілегім келеді,
оның мәлімдеуінше, «ресей қанша шикізатты
өңдей алатынына байланысты, қазақстан сонша
шикізатты ресей территориясы арқылы экспорт-
тайды». екі мемлекеттің өзара қызығушылық та-
нытуы уақыт өте ресей территориясы арқылы та-
сымалданатын қазақстандық мұнай көлемінің
іс-жүзіндегі елеулі арттырылуына айналады деп
сенімдемін. аталған сұрақ бойынша оң динамика-
ны қамтамасыз етуге арналған бірқатар шарттар
жасалған.
Жоғарыда атап өткен протокол бойынша келісілетін
жақтардың уәделесуіне байланысты, ресей және
қазақстан территориялары арқылы (көбінесе
бұл «ак транснефть» аақ қатысты) транзит
режимі түрінде жеткізілетін мұнай тасымалдау
қызметтерінің төлемдері 2009 жылғы 1 қараша
күнгі тарифтер арқылы жүргізіледі. іс жүзінде
бұл тарифтердің мұздатылуын білдіреді, өйткені
оның өлшемі жыл сайын инфляцияның ғана
деңгейіне байланысты индекстеленуі мүмкін. со-
нымен қатар, транзиттік тарифтер транзиттік емес
143
KAZENERGY
