мерейтойы қарсаңында «ҚазТрансОйл»
АҚ-ның ұжымына не айтқыңыз келеді?
- алдағы келе жатқан мерейтой – бұл біздің компани-
ямыз үшін ірі қуантарлық жайт. барлық өткен жылда-
рын қто сәтті өткізді, көбінесе өндірістік жоспарла-
рын асыра орындап отырды. Мерейтойлық 2010 жыл
да бұдан қалыспайды. өндірісшілер үшін жоспар-
лар мен міндеттерді орындау табыстың маңызды
көрсеткіші болып табылады. компаниямыздың ба-
сты мақсаты – казақстандық мұнайды сенімді тасы-
малдау. Міндеттің күрделілігі мен жауапкершілігін
сезініп отырған ұжым да қойылған міндеттерін
уақытынан ерте орындайды. «қазтрансойл» ком-
паниясы қызметінің табысы осыған негізделген.
сондықтан бүгін компанияның бүкіл көп мыңдық
ұжымына, жұмыс орнында, объектілерде, ауысым-
да отырғандардың барлығына кәсібі табыс, зор
денсаулық және отбасылық саулық тілеймін!
Ең АлдыМЕн, ҚыМБАТ
ТұрАТын ЭлЕКТр
ЖәнЕ Жылу ЭнЕр-
гияСын пАйдАлА-
нуды ТөМЕндЕТЕТін
ЖОБАлАрды Енгізу
КөздЕлгЕн. Оның
ҚАТАрындА – ЭБЕАЖ
(ЭлЕКТр ЭнЕргияСын
БАҚылАу ЖәнЕ ЕСЕп-
КЕ Алу АвТОМАТТы
ЖүйЕСі).
133
KAZENERGY
транзит
«қазтрансойл» ақ –
Мұнай тасыМалдаушы
озық коМпания
2010 жыл – қазақстанның құбыр көлігі үшін ерекше жыл. осыдан тура 75 жыл бұрын ми далада
ең алғашқы қазақстандық мұнай құбыры – каспий-орск телімі іске қосылды. еліміздің басты
қазынасы болып табылатын мұнай қазақстанның барлық салаларының гүлденуі мен тұрақты
түрде дамуының көзіне айналды. республикада мұнай өндірісімен бірге, қазір қазақстандық
экономиканың қуатты секторына айналған құбыр саласы да қалыптасып, кеңейтіле бастады.
Мұнайды өндіру мен тасымалдау - екеуі қатарынан дамыған жағдайда синергетикалық әсерді
қамтамасыз ететін екі сала. әсіресе, әлемдегі негізгі мұнайды өткізу нарықтарынан алшақ
орналасқан қазақстан үшін мұнайды тасымалдау мәселесінің маңызы әрдайым зор болған.
134 № 3-4 (39-40) 2010 СПЕЦИАЛЬНЫЙ ВЫПУСК
азақстандағы
магистралдық
мұнай
құбырлары
жүйесінің негізгі салынган күн болып 1935 жылдың
7 желтоқсаны саналады. бұл күні ембі мұнайы ка-
спий – орск мұнай құбыры арқылы қосшағыл кен ор-
нынан орск қаласындағы зауыттың резервуарларына
жеткізілді. алғашқы магистралдық желінің құрылысы қан мен тердің
көмегімен күрделі тарихи жағдайда салынды. қазақ даласы ол кез-
де аштыққа ұшырап, техниканың, көліктің және материалдардың
жеткіліксіздігімен жүргізілді. ор жолдардың құрылысы көбінесе
қолмен жасалып, жұмысшылар жақын маңдағы ауылдардан жинал-
ды. қолайсыз климаттық жағдай да әсер етпей қоймады: белсенді
орта металды 3-4 жылдың ішінде «жеп қойып отырды». азық-түлік
және өнеркәсіп тауарларымен қамтамасыз етуінің тиімді жүргізілмеуі
жұмыс күшінің тұрақсыздығына алып келді. Мұнай құбырының
құрылысына қатысуы жайлы контрактқа қол қойып, бірақ жұмысқа
кіріспей-ақ бірден 300 адамның шығып қалған жағдайлары болды.
осылайша, 1932 жылы басталып, 1933 жылы аяқталуы тиіс құрылыс
1935 жылдың соңында ғана тәмамдалды.
қазақстанда құбыр көлігінің жеке сала ретінде дамуы 50-ші
жылдардың соңында, яғни, жаңа ауыр өнеркәсіп орындарының,
әсіресе, қаратүсті металлургия мен машина жасау кешендерінің
құрылуы жоспарланғанының әсерінен республиканың мұнай
өнімдеріне деген сұранысы артқаннан кейін басталды. осы кезеңде
қазақ кср мен ксро мұнай өндірісі Министрлігі бірнеше бес
жылдыққа республиканың құбыр көлігінің даму ауқымын анықтау
мақсатын қояды. 1963 жылы өзен және Жетібай кен орындарынан
шыққан мұнайдың шевченко қаласына тасымалдануы үшін өзен-
Жетібай-шевченко мұнай құбырының құрылысы басталды. 1969
жылы өзен-көлсары-гурьев мұнай құбыры іске қосылды. 70-ші жыл-
дары омбы-павлодар және павлодар-шымкент мұнай құбырлары,
80-ші жылдары теңіз-гурьев-астрахань-грозный магистралдық
мұнай құбырының жобасы жоспарланды. құмкөл кен орнының
игерілуіне байланысты 1990 жылы мұнайды павлодар-шымкент
мұнай құбырына дейін тасымалдау үшін құмкөл-қарақойын мұнай
құбыры салынды. 1991 жылы доссор-Мақат мұнай құбыры іске
қосылды.
тәуелсіздікке дейін қазақстанда құбыр көлігін басқарудың өзіндік
тәртібі мен басқару құрылымы болған жоқ. Мұнай құбырларын
басқарудың «главтранснефть» басқаратын кеңестік біртұтас жүйенің
орнына жаңа мемлекеттердің жеке құбыр кәсіпорындарының пай-
да болуы да жағдайды одан сайын қиындатты. ол бұрынғы ксро
елдерінің мұнай құбыр кәсіпорындарының арасында мұнайды тасы-
малдау, транзиттеу және өзара жеткізу мәселелері бойынша жаңа
өзара қатынас жүйесінің құрылуын талап етті.
осылайша, саланы реформалаудың негізгі мақсаттары келесідей
болды: мұнай құбыр көлігін басқарудың мемлекеттік жүйесін жа-
сау; мұнайды тасымалдау және өзара жеткізуді ұйымдастыру
мәселелері бойынша мемлекетаралық қатынастар жүйесін жасау;
жекешелендіру мен шетел инвестицияларының тартылуына бай-
ланысты салада жаңа ара қатынас жүйесін жасап шығару; экспорт
пен отандық мұнай өңдеу зауыттарына мұнайдың қажетті көлемде
жеткізілуін қамтамасыз ету; ксро кезіндегі мұнайды тасымалдау
мен бөлісудің біртұтас жүйесінің құлдырауының зардаптарымен
күресу.
Мұнай құбыр көлігін басқарудың мемлекеттік жүйесін жасау
мақсатымен 1992 жылы Энергетика мен табиғи ресурстар министрлігі,
«Мұнайгаз», «Южнефтепровод» және «қазақстан мен орта азияның
магистралды мұнай құбырлары» өндірістік ұйымдары ашылды.
1997 жылы қазақстан республикасының өкіметінің шешімімен
мұнай тасымалдаушы «қазтрансойл» ұлттық компаниясы ашыл-
ды. оған барлық магистралдық мұнай құбырлары мен батыс
қазақстандағы магистралдық су таратқыштар берілді. бірнеше
қайта ұйымдастырулардан кейін «қазМұнайгаз» ұк ақ-ң еншілес
кәсіпорны болып табылатын «қазтрансойл» ақ-ң қазіргі заманғы та-
рихы осылай басталған.
қазіргі уақытта компанияның келесідей активтері бар: жал-
пы ұзындығы 5 309,7 шақырым мұнай құбырлары жүйесі; жал-
пы ұзындығы 2 154,8 шақырым су таратқыштар жүйесі; жалпы
сыйымдылығы 1 353, 9 тыс. куб. м резервуарлық парк; 34 мұнай та-
сымалдау станциясы және тағы да басқа нысандар.
1997 жылы «қазтрансойл» Жақ құрылғаннан бастап қазіргі уақытқа
дейін бар мұнай құбырларының бәсекелестікке қабілеттілігі мен
сенімділігін арттыру мен мұнай тасымалдау үшін жаңа құбырлардың
құрылысына, сондай-ақ транзиттік мемлекеттердің жерімен мұнай
транзитін қамтамасыз ету үшін келісім базасын әзірлеуге бағытталған
орасан зор жұмыс мөлшері атқарылды.
кеңқияқ-атырау,
әлібекмола-кеңқияқ,
солтүстік
бузачи-
қаражамбас, атасу-алашанькоу секілді жаңа мұнай құбырлары іске
қосылып, кеңқияқ-құмкөл құбыры салынды. атырау-самара мұнай
Қ
135
KAZENERGY
