Картографияның мәні Картография (гр chartes – папирус қағазы + grapho – жазамын, сызамын) – географиялық карта, оны құрастырудың, басып шығарудың және қолданудың әдістері мен процестері (тәсілдері) жөніндегі ғылыми пән. Картография

жүктеу 131,69 Kb.

бет	28/62
Дата	25.10.2023
өлшемі	131,69 Kb.
	#44016

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 62

Картография емтихан ответтері КД-21

Нүктелік әдіс. Нүктелік тәсіл.

Қозғалыс белгілері әдісі

Қозғалыс тәсіл - нысандардың қозғалысын табиғи және саяси-әлеуметтік (құстардың ұшуы, халықтардың миграциясы, жүк тасымалдау, ағыстар) жағдайларын көрсетеді. Қозғалыс белгілерінің екі түрі бар:
Қозғалыс векторы
Қозғалыс жолағы (лента)

Нүктелік әдіс.

Нүктелік тәсіл. Географиялық карталарда егін мен мал шаруашылығын көрсеткенде нүктелік беріледі. Ол нүкте егер егін шаруашылығы болса, 1 га - да жер қаншаға тең екенін көрсетеді. Нүктелік тəсіл. белгілі бір құбылыстардың географиялық орналасуын ғана емес, сандық сипатын да көрсететін нүктелік тəсіл көбінесе əлеуметтік-экономикалық карталарда кеңінен қолданылады. Қандай да бір құбылыстардың орналасуы мен мөлшері нүктелермен белгіленеді. Мысалы, ауылшаруашылық карталарындағы əрбір нүкте ірі қара малының орналасқан аймағымен белгілі бір сандық көрсеткішін анықтайды. Бір нүктедегі малдың санын нүктенің жалпы санына көбейтсек барлық масштабының саны шығады. Нүктелерді əртүрлі түспен бояп кескіндеу бір картада бірнеше құбылыстарды көрсетуге мүмкіндік береді. Мысалы, егіншілік картасында əртүрлі дақылдардың орналасуы, халықтар картасында ұлттық құрамына қарай қоныстану ерекшеліктерін анықтауға болады. Құбылыс саны нүктелердің жиынтығын көрсетеді (кіші өлшемді геометриялық пішіндерді), олар халық саны, мал басының саны жəне тағы басқа құбылыс белгілерінің санына (салмағына) сəйкес келеді.Нүктелік тəсілдің белгілеуден түпкілікті айырмашылығы құбылыстардың таралу аудандарын кескіндеуінде (географиялық ареалдарда немесе сол аумақ ұяшықтарының шектерінде яғни əкімшілік, ауылшаруашылық, шартты геометриялық жəне т.б.). Егер картада аудан масштабы көрсетілген болса, сирек жағдайда ғана бұл тəсіл елдімекендерге сипаттама беруге қолданылады. Нүктелердің картада орналасуы кескінделетін құбылыстың шынайы таралуына сəйкес келетін географиялық жəне нүктелер аумақтағы ұяшықтар шегінде тең орналасып, солар арқылыақпарат берілетін сызбалық немесе статистикалық түрлері белгілі болады. Осы екі түрдің біреуін таңдау сəйкес келетін статистикалық мəліметтердің жағдайына байланысты болады.
Ғылыми-анықтамалық картаға түсіруде көбінесе географиялық түрлері қолданылады. Əлеуметтік-экономикалық карталарға түсіруде нүктелік тəсілдің кеңінен қолданылуы көбінесе құбылыстың сандық сапасының көрсетуімен тығыз байланысты. Оны пайдаланғанда картаға түсірілетін нысандардың сипаттамасы да əсер етеді. Нүктелік тəсілдің алуан түрлілігі мен көлемі карта масштабындағы нүкте өлшемімен бірдей «эквиваленттік» деп аталатын нүктелерді қолданғанда өседі. Мұндай нүктелер көбіне ауылшаруашылық жерлеріне сипаттама беру үшін қолданылады
Эквивалентті нүктелерді ғылыми-анықтамалық картаға түсіру барысында қолдану өте тиімді. Мұнда олар құбылыстың географиялық таралуын сақтай отырып, сандық сипаттарын қамтамасыз етеді. Нүктелік тəсілдің басқа түрі – бөлшектік жəне пайыздық нүктелер, олар құбылыстың сандық көрсеткіштері мен белгілі бір аумақтағы пайыздық қатынасты біріктіреді.Нүктелік тәсіл.Бұл тәсілде құбылыстың жайғасуы сандық мәнімен қоса сипатталады. Жайғасу жағдайы нүктеленген орынның мөлшерлігіне сай келеді де, әрбір нүкте өзіне тән сандық мәнге – «салмаққа» ие.Мысалы, жер пайдалану картасындағы жеке дақылдар мен егістіктердің жайғастырылуы немесе тұрғындар картасындағы тұрғындар санының ұлттық нәсілі бойынша таралуы.

жүктеу 131,69 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 62