К. И. Сэтбаев атындагы Қаз¥ту-нің доценті, техника ғылымдарының кандидаты

8.2 Бу қазаиын үнлестіру
Қазанды  үйлестіру  дегеніміз,  газ  жоддарының  өзара  орнапасуы 
жэне  оларды  қыздыру  беттерінің  жайластырылуы.  Қайраттық 
(энергетикалық)  қондыргыларда  үйлестірудің  төрт  түрі  ең  жиі 
кездеседі.  П,  Т,  N  —  тәрізді  және  мүнаралық  (8.2-сурет)  Ең  көп 
тараған  П-тэрізді  үйлестіру.  Оның  артықшылыгы:  отын  беру  және 
түтін газдардьщ шыгуы төменде орналасқан және бір агындық шахта 
бар.  Қазанның  бүл  үйлестіруі  тас  және  қоңыр  көмірлерді  қуаты 
орташа  жэне  жогары  қазандарды  жаққанда  ьщгайлы.Агындық 
шахтадағы  жылдамдықты төмендету  қажет болса 
Т- тәрізді
үйлестіру  қолданылады.  Осындай  үйлестіру  300  МВт  —  тық 
қүраманың  (блок)  ПК-39  қазаныңда  бар,  ол  Екібастұз  көмірімен 
істейді.  Бүл  көмірдің  күлі  жогары  түрпілі  болгандықган  газ 
жолдарында  жылдамдықтар  6-7  м/с  — ге  дейін  төмендетілген.  П-5 7 
жэне  П-67  қазандарында  Т  тәрізді  үйлестіру  бар.  Мүнаралық 
үйлестіруі  бар  қазандар  Германияда,  АҚШ  -та  қондыргы  түратын 
ауданды  үнемдеу  үшін  қолданады.  Бірақ  бүндай  үйлестіру 
қоңдыргының  биіктігін  130  м-  ге  дейін  үлкейтеді.  Мұнаралық 
үйлестірудің  басқа  кемшілігі  бос  үлкен  төмендету  газжолыньщ 
болуы.
8.2. Сурет. Қазандардын негізгі үйлестірулерінің сұлбапары: а -  П-тәрізді; 
б - 
Т-тәрізді; в - N-тәрізді; г - мұнаралық; д - U- тэрізді.
Жану өнімдерінің қажыры (энтальпнясы)
Қазандық  қондыргысын  есептегенде  ыстықытық  пен  қажыр 
арасындагы  тэуелділік  пайдаланылады.  Жалпы  жагдайда  жану
95

өнімдерінің  қажыры  газдар  мен  әкетшді  күл  қажырларының 
қосындысы болады
Н= Н2 +Нк, (МДж/м3) 
(8.8)
Қатгы және сұйық отынның 1  кг; газ отынның 1м  есептелген.
Газ тәрізді жану өнімдерінің қажыры
Н2=Н°2 + (а-
1
)Н°. 
(
8
.
9
)
мұнда
н:
 =rWj(Coc<% +*£(»)*, 
(81°)
Н °.=  V^Ct)* 
(8.11)
{Ct)COi,(Ct)^,(Ct)Hi0  жэне (Ct)a  -  1  м
3
  көмір қьппқылы, азот, су буы жэне 
ылғалды ауа қажырлары.
Н«= а* (Аж / lOOXCt). 
(8.12)
аж — газдар әкететін күл үлесі (Ct) К-1  кг күл қажыры.
Егер  а^  A*  /Q*  төм  >  1,43%  кг/МДж  болса  күл  қажыры  есепке 
алынады.
Жылу с ыйымдылық  С 
мэңцері 
ыстықгыққа  t  тәуедді,  олар 
анықгамалықгардан (справочник) алъшады.
Бақылау сүрақтары:
1. Құрьитмалық, тексерулік есептердің мақсаты.
2. Ошақгың қүтысын есептеу.
3. Бу қазанын үйлестіру мақсаты.
4. Жану өнімдерінің қажырын ( энтальпия) есептеу.
8.3 Қазандықтыц жылулық есебі. Бу қазанының жылу балансы.
Қазан  қондыргысының  жылулық  теңгерілуіне  қарап,  жылу 
тасымалдағышқа  қанша  жылу  беріліп,  қанша  жылу  жогалганын 
көруге болады.
Жылу  теңгерілу  теңдеуі,  қазан  қондыргысының  жұмысына 
қажет  барлық  сипаттамаларды  көрсетеді.  Жылу  теңгерілу  теңдеуіне 
қарап,  қазан  қондыргысының  жұмысын  реттеуге  болады.  Бұл 
теңгерілу теңдеуі, 
1
  кг қатты, сұйық әлде 
1
м  газ тектес отындар үшін 
құралган:

Q * 
т~ Qi+Qj+Qi+Qt+Qs+Qe
(8.13)
мұндағы Q* т -отынның төменгі жану жылулығы;
Qi  -отынның пайдалы жылуы;
Q
2
 -түтінмен жогалатын жылу;
Оз-химиялық толық жанбаудан жоғалатын жылу;
Q4 -механикалық  толық жанбаудан жоғалатын жылу;
Q5 -қоршаған ортаға жоғалған жылу;
Q6 -күлдің физикапық жылуымен жогалатын жылу;
Жылу 
теңгерілу 
теңдеуі 
кей 
жағдайларда 
процентгік 
салыстырмалы мөлшерінде жазуга болады:
ЯI +Я2+Яэ+Ч4+Я5+Яб = 100% 
(8.14)
Су  қыздыратын  қазандар  үшін  пайдалы  жылу  төмендегі  өрнек 
арқылы аныктауга болады:
>00% 
(8.15)
Qm  в,
мұндағы Gcy-қазаннан кейінгі су шыгыны, (кг/сағ);
Вр- отынның шыгыны,(кг/саг);
Q* е -  отынның есептік жану жылулығы; 
і „и ар  - қазаннан кейінгі судың энтальпиясы; 
і каз ал - қазан алдындагы  судың энтальпиясы.
Ал  бу  өндіретін  қазан  үшін,  пайдалы  жылуды  төмендегі  өрнек 
арқылы анықтаймыз:
Я.= 
100% 
(816>
К
мұндагы 
D-қазанның өнімділігі,(кг/саг);
ібУ -қазаннан шығатын судың энтальпиясы; 
ік Су -қазан суының энтальпиясы.
2 
Түтінмен 
жогалатын 
жылу, 
қазан 
қондырғысының 
қыздырылатын  жерлерінен  шыққан  түтін  энталытясымен  ошаққа 
берілетін ауа энтальпиялар айырмашылықгарына тең:
/  - а  
/° 
гл._
Я2= 
~   ^
100%. 
(8.17)
97

мұндағы  Iкет  -  сыртқа  шығатын  түтін  энтальпиясы,  (кДж/кг  элде 
кДж/м  ...);
а кет  -  қазанның  соңғы  беттерінен  шығардағы  ауаның 
артықгық коэффициент!;
1
°  аУа  -  жануга  қажетті  ауаның  теориялық  көлемінің 
энтальпиясы (кДж/кг әлде кДж/м  ).
3  Түтіннің толық жанбаган құрамын құрайтын  химиялық толық 
жанбау төмендегі өрнек арқылы анықгалады:
q3= 
Я ^--іооу0.
 
(8.18)
мұндагы Q т к -түтін құрамдарындағы толық жанбаган заттардың жану 
жылулыгы, (кДж/кг элде кДж/м3);
һ-нақгы жэне теориялық жангыштық газдардьщ көлемдері; 
QcajI  -жангьшггық  затгардың  толық  жануына  бөлінген  1  м 
теориялық көлеміңцегі салыстырмалы жылу, кДж/м3.
4  Қатты  отынның  механикалық  толық  жанбауына  жогалган 
жылу.  Яғни (q 
4
ЧЛ %) күлмен толық жанбаған, (q4TYC %) тордан түскен 
және. (q
4
ICCT %)  түтінмен  кеткен,  жогалатьга  жылулар  жиынтыгынан 
тұрады:
+ 
+
 
(8.19)
Ал  газбен  мазут  жагылган  кезде  механикапық  толық  жанбау 
(q
4
=
0
) болады.
5  Қоршаган  ортага  жогалган  жылу,  қазаңдардың  өлшемдеріне, 
жылу  оқшаулағыш  түрлеріне  жіне  сапасына  байланысты  болады. 
Есепгеу жолы төмендегі өрнек арқылы табылады:
Ч5=Ч5нои_Г  
(8 20)
мұндагы  q
5
 ном -қоршаган ортага жогалган номинапды жылу, %;
DHOM
 - қазанның номиналды өнімдіпігі т/саг.
Күлмен жогапатын жылу келесі өрнекпен анықгалады:
Ц(,=а‘аж
'('С^ “' А 
100
% 
(
8
.
21
)
мұндагы  акож- күлдің қожга айналу мөлшері;
(Сг))кож)-ошақтан шыгатын қождың энтальпиясы, кДж/кг;
98