К. И. Сэтбаев атындагы Қаз¥ту-нің доценті, техника ғылымдарының кандидаты

6 2 1 .1 8
У57
УНАСПЕКОВ Б.Ә.
ЖЫЛУ ӨНДІРГІШ
 
ҚОҢДЫРҒЫЛАР
: 
. 
М
ОКУ КҮРІЯЫ
шГі

т
м
У 5*һ
Б.Ә. УНАСПЕКОВ
ЖЫЛУ ӨНДІРГІШ
 
ҚОНДЫРҒЫЛАР
Э В Е Р О  
Астана 2015

ш
,   и &
Х р ю
. я һ
УДК 621.1(075.8)
ББК  3 0 6 Я 7 3  
У 57
Пікір жазгандар:
К.И.Сэтбаев атындагы Қаз¥ТУ-нің доценті, техника ғылымдарының кандидаты 
Алимова К.К.
Академик  Ш.Ш.Чокин  атындагы  «ҚазҒЗЭинституты»  акционерлік  қоғамының 
Басқарма  төрағасының 
оынбасары,  техника 
ғылымдарының  докторы, 
Көшімбаев М.Б.
Казак  Бас Сэулет Құрылыс Академиясының академиялық профессоры, 
техника гылымдарыньщ докторы  Бесимбаев Е.Т.
У 57  Унаспеков Б.А. Ж ылу өндіргіш кондырғылар: Оқулық. Л.Н.Гумилев 
атындагы Е¥У. Алматы: Издательство «Эверо»,  2015. -166 б.
ISBN  978-601-240-450-0
Оқулықта бу  қазандары  туралы  жалпы  мэліметтер  берілген.  Энергетикалық 
отынның  техникапық  сипаттамалары  жэне  жану  кұбылысының  теориялык 
негіздері.  Ошақ  кұрылымдарының  бөлінуі  сонымен  қатар  қатты  отынды  жагу 
ерекшеліктері  және  жанудың  химиялык  тектесулерінің  кинетикасы.  Жылыту, 
өндірісті к-жылыту,  табиғи  айналмалы  барабанды  жэне  су  кыздырғыш 
қазандықтар карастырылган. Қазандық қондырғыларды пайдаланудың негіздері 
және жылу өндіргіш қондырғылардың отын дайындау шаруашылығы
Оқулық  072900  «Құрылыс»  (мамандандьфу  «Жылугазбен  жабдыктау  жэне 
желдету»)  жэне  071700  «Жылуэнергетика» 
м амандықтарында  оқитын 
студенттерге арналган.
Сурет -61  . Кесге -7 . Әдебиеггер тізімі  9 .
Қазақстан  Республикасы  Білім  және  гылым  министрлігінің  2014  жоспары 
бойынша дайындалған
УДК 621.1.(075.8) 
ББК 31.36Я73
ISBN 978-601-24: -450-б;  :
агы н д ағы  
ПМУ-дН 
а к а д е м и к   С .Б ейсем С  
а т ы н д ағы   ғы лы м и
©  Унаспеков Б.Ә., 2015 
©  Эверо, 2015

Кіріспе
Оқулықтың бірінші тарауында бу  қазандары туралы  жалпы  мәлімет 
берілген.  Екіяші  тарауьгада  энергетикалық  отын  жэне  оның  техникалық 
сипаттамалары.  Үшінші  тарауьгада 
қатты  отынның  жануы  және 
көміртозаң  жапынында  отын  бөлшектерінің  жануы.  Отынның  жану 
кұбылысының теориялык негіздері. Қатты отынның жануы және жанудың 
химиялық тектесулерінің кинетикасы төртінші тарауда қарастырылган.
Ошақ кұрылымдарының бөлінуі және  жалпы сипаттамалары.  Қатты 
отынды жағу ерекшеліктері бесінші тарауда келтірілген.
Жылыту,  жыльггу-өндірістік,  табиғи  айналмалы  барабанды  және  су 
кыздырғыш қазандықгар алтыншы тарауда қарастырылған.
Оқулыктың  сегізінші,  тоғызыншы  тарауларында  бағдарламаға 
байланысты  бу  қазандыктарының  жылулық  есептеулері  және  жану 
өндіргіш 
қондырғының 
көмекші 
жабдықтары, 
тарту, 
үрлеу 
қондырғылары, 
қазандық  қондырғының  жұмысын  автомаггтандыру 
қорганыс  кұрылғылары  және  аэродинамикалык  есептің  негізі  толығымен 
жазылган.  Жылу  өндіргіш  кондырғыларда  бу  жэнв  судьщ  теңгеруі,  бу 
қазандардың су тәртібі.  Жылу  өндіргіш  қондырғылардың  отын дайындау 
шаруашылыгы  10,  11,12,  13 тараулар.
Қазандық  қондырғыларды  пайдаланудың  негіздері.  Тозаңдайындау 
кұрылгыларын пайдалану  14 тарауда жазылған.
Оқулықгың  1,  4,  13,  14  тарауларын  техника  ғылымының  докторы, 
профессор  Есеибек  Нұрекен,  3-9;  11-12  тарауларды техника  ғылымының 
кандидаты, доцент М.Ә.Әділбеков, кіріспе және 2,  10 тарауларын техника 
ғылымының докторы, профессор. Б.Ә.Унаспеков дайындаған.
Оқулықтың  жалпы  редакциялық  жұмыстарын  атқарған  техника 
гылымыньщ  докторы,  профессор.  Б.Ә.  Унаспеков  және  оқулықтың 
басылып 
шығуына  үлесін 
қосқан 
Л.Н. Гумилев 
атындағы 
ЕҮУ 
магистранты Г.Б. Раманкулова.
Оқулықты дайындау барысында ТМД жэне Қазақстан Республикасы 
ғылыми  зертгеу,  жобалау мекемелерінің жэне  жоғаргы  оқу орындарының 
материалдары пайдаланылды
Окулықтың  бірінші  рет  басылып  шыгуына  байланысты 
және 
болашақга осы окулық заманауи  материалдармен  қайта басылып  шыгады 
деген ниетпен  оқулық авторлары сіздерден ұсыныстар мен  кемшіліктерді 
дұрыс ниетпен қабылдайды.
3

Мазмұны
Kipicne 
3
1-та pay 
Бу қазандарымен жалпы таныстыру 
7
1.1 
Бу қазандары туралы жалпы мәлімет 
7
1.2 
Электр станса жүйесіндегі бу қазандарыньщ орны 
9 
жэне маңызы
1.3 
Бу қазандарын жіктеу 
13
1.4 
Бу өңдірудің тэсілдемелік сұлбасы. 
18
1.5 
Бу қазандарының негізгі сипаттамалары 
26
1
.6
 
Жылу өндіргіш қондырғылар туралы жаппы мәлімет 
28
2-тарау 
Энергетикалық отын және оның техникалық 
32 
сипаттамалары
2.1 
Огын. Жалпы мэліметтер 
32
2.2 
Қатгы отынның құрамы жэне сипаттамалары 
36
2.3 
Сұйық, газ тэрізді отындардың құрамы жэне негізгі 
39 
сипаттамалары
3-тарау 
Қатты отьшның жануы 
41
3.1 
Көміртозаң жалынында отын бөл шектердің жануы 
41
3.2 
Жануға қажетті ауа мөлшері, ауаньщ артық мөлшері 
43
4-тарау 
Отынның жану құбылысының теориялық негіздері 
47
4.1 
Жанудың химиялық тектесулерінің 
47 
(реакцияларының) кинетикасы
4.2 
Тектесу жылдамдыгының ыстыққа тэуелділігі 
49
4.3 
Қысым  мен  шоғырдың  тектесу  жылдамдығына 
51 
ықпалы
4.4 
Тізбекгі текгесулер 
53
4.5 
Химиялық теңдесу (равновесие) 
54
4.6 
Су буы мен көмірқьппқыл газының ыдырауы және 
57 
жану ыстықтыгы
4.7 
Жылулық өзіндік түгану теориясы 
58
4.8 
Жылулық  өзіндік  тұтанудың  қалыптаспағандық 
61 
теориясы
4.9 
Газ жэне сұйық отын жануы 
63
4.10 
Газдардың жану түрлері 
65
4

5-тарау 
Ошақ  құрылымдарының  бөлінуі  жэне  жалпы 
70 
сипагггамалары. Қатгы отынды жағу ерекшеліктері
5.1 
Қабатгы ошақгар 
70
5.2 
Жалынды ошақтар 
74
5.3 
Циклоиды және қайнау қабаггты ошақтар 
76
6-тарау
 
Жыльпу, жылыту-өндірістік қазандықтар 
80
6.1 
Табиги айналмалы барабанды қазандар 
80
6.2 
Су қыздырғыш қазандар 
81
7-тарау
 
Жылу өндіргіш қоңдырғылардың қыздыру бетгері 
86
7.1 
Булану беттері 
86
7.2 
Рекуперативті ауа қыздырғыш 
88
8-тарау
 
Қазандықтың жылулық есебі. Жалпы мэліметтер 
92
8.1 
Бу қазандықтардың жылулық есептеулері 
92
8.2 
Бу қазанын үйлестіру 
95
8.3 
Қазандықгың  жылулық  есебі.  Бу  қазанның  жылу 
96 
балансы
9-тарау 
Жану өндіргіш қондыргьшьщ көмекші жабдықтары 
100
9.1 
Тарту жэне үрлеу қондырғылары 
100
9.2 
Қазандық қондырғының жұмысын автоматтандыру 
101 
жэне қорганыс  құрьитғылары
9.3 
Аэродинамикалық есептің негізі 
103
10-тарау  Жьшу  өңдіргіш  қондыргыларда  бу  жэне  судың  107 
теңгеруі
10.1 
Қоспапар 
107
10.2 
Су өңдеу технологиясы 
110
10.3 
Бу қазандарының қорек сулары мен жылумен қамту 
112 
желілерінің толықтыргыш суларының сапасына 
қойылатын тапаптар
11-тарау  Бу қазандарының су тэртібі 
116
11.1 
Үрлеу 
116
11.2 
Бу қазаныңца судың айналымы 
122
11.3 
Бу қазанының жылулық сұлбасы 
126
11.4 
Су қыздыратын қазандықтың сұлбасы 
130
5

135
135
139
144
144
145
146
147
150
154
155
157
159
161
161
162
164
Жылу өндіргіш қоңцырғылардың отын дайындау 
шаруашылығы
Қазан қондыргылардың пайдалану ерекшеліктері 
Қазан  агрегатының  зияңды  шығаруынан  қоршаған 
ортаны қорғау
Қазандық қондырғыларды пайдаланудың негіздері 
Қазандардың жұмыс тәртіптері. Тэртіптік карта 
Пайдалану көрсеткіштері 
Пайдалану даты қазан күйлері 
Қазандарды пайдаланудың қалыптасқан тәртіптері. 
Теңдесулік (статикалық) снпаттамалар 
Қазандардағы 
қалыптаспаған 
құбылыстар. 
Қозғалымдық (динамикалық) сипаттамалар 
Ауа артықгығын пайдаланулық бақылау эдістері 
Сұйық қож шыгаруы бар қазаңдарды пайдалану 
ерекшелікгері
Аса қызған бу ыстықгығьш ретгеу 
Бу қазандарын пайдалану жэне оларды дайындау 
кезінде қауіпсіздік шаралары
Тозаңцайындау құрылғыларын пайдалану 
Тозаңцайындау 
жүйелерін 
жіктеу. 
Бапгалы 
(шахталық) 
диірмендері 
бар 
тозаңдайындау 
жүйелерін пайдалану
Шарлы 
дағыралы 
диірмендері 
(ІІІДД) 
бар 
тозаңдайындау жүйелерін пайдалану 
Әдебиетгер тізімі
6