Жұмыс бағдарламасы пән: «Дәрілік ресурстану» Пән коды: Мамандық: 051103 «Фармация» Оқу сағатының көлемі (кредиттің) 90

	ҚРДСМ «Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы» ШЖҚ РМК ФГЗ және химия кафедрасы	044 -52/15-(7 ) 10 беттің -беті
	«Дәрілік ресурстану» пәні бойынша жұмыс бағдарламасы

«БЕКІТЕМІН»

Оқу-әдістемелік және тәрбие жұмыстар жөніндегі проректор
________Анартаева М.У. « » 2013 ж

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

(кредиттің) 90

Семестрі 9

2013 ж
«Дәрілік ресурстану» пәні бойынша жұмыс бағдарламасы ФГЗ және химия кафедрасында 051103 «Фармация» мамандығына құрастырылған

Жұмыс бағдарламасы ФГЗ және химия кафедрасының мәжілісінде қайта талқыланды
Хаттама № 2013 ж.

Кафедра меңгерушісі х.ғ.д., проф. Патсаев Ә.Қ.

Теориялық пәндердің желілік әдістемелік комиссиясында қаралды

Хаттама № ____ «____»_________2013 ж.

Әдістемелік Кеңесте мақұлданды

Хаттама № ____ «____»_________2013ж.


2. Бағдарлама

2.1 Кіріспе

Дәрілік өсімдіктер ресурстануы - өсімдіктердің жабайы өсетін түрлерінің қорын, олардың таралуын, дайындауды ұйымдастыру сұрақтарын, олардың тиімділігі мен нақты бір дәрілік өсімдіктерді қорғауды зерттеуге арналған ботаника және фармакогнозия ғылымының бөлімі

Дәрілік өсімдіктер ресурстануын оқуда студенттерді медицинаға қажетті өсімдіктер әлемінің қорын жанжақты мобилизациялау, Қазақстан Республикасында шикізат алуға қолданылатын жаңа дәрілік өсімдік түрін оқып білуді қалыптастыру.

1. 
   Студенттерді жабайы өсетін флора арасынан, тек препараттары терапевтік эффект және айқын фармакологиялық әсер көрсететін түрлерін анықтауға үйрету;
   
2. 
   Медициналық тәжірибеге енгізу үшін ең перспективті дәрілік өсімдіктерді оқу және бірқатар мәселелерді шешу (өсімдіктің химиялық құрамын, ең маңызды биологиялық белсенді заттардың жинақталу динамикасын, сапалық және сандық құрамының орналасқан жері мен орта факторларына байланыстығын зерттеу);
   
3. 
   Әрбір регион үшін дәрілік өсімдік қорын сандық бағалау, сонымен қатар кең таралған түрлерінің ірі массивін және дайындау нәтижесінде түрлерінің сиректеуі мен сирек түрлерін анықтау;
   
4. 
   Студенттерді дәрілік өсімдіктерді тауарлық – ресурстық зерттеуге үйрету;
   
5. 
   Дәрілік өсімдік шикізаттарды нормалау мен стандарттауды оқып білу;
   
6. 
   Ең жоғары әсер етуші заттар құрамының популяциясын анықтау мақсатында химиялық таксация жүргізу;
   
7. 
   Дәрілік өсімдіктерді дайындаудан кейін қайта қалпына келтіру жылдамдығын оқу, сонымен қатар өндірістік дамыған региондарда дәрілік өсімдіктердің таза экологиялық қорын анықтау.
   

• 
  Пәнді, мақсатын, міндетін және оның провизордың болашақтағы кәсіби іс әрекетіне маңызын;
  
• 
  Ресурстанудағы негізгі түсініктерді, жабайы өсетін флора арасынан, тек препараттары терапевтік эффект және айқын фармакологиялық әсер көрсететін түрлерін анықтауды;
  
• 
  Ресурстанудың негізгі этаптарын. Дәрілік өсімдіктерді зерттеу барысындағы қазіргі таңдағы ғылыми бағыттарын;
  
• 
  Дәрілік өсімдіктердің шикізат базасының сипаттамасын;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын дайындауды ұйымдастыруды, дайындау ұйымдары мен олардың қызметін;
  
• 
  Дәрілік өсімдіктерді қорғау мен тиімді қолданудың мемлекеттік шаралар жүйесін;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарының табиғи қорын анықтаудың ресурстық зерттеу әдістерін;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын тиімді дайындаудың жалпы принциптерін және дәрілік өсімдіктердің табиғи, эксплуатациялық қорын қорғау іс шараларын;
  
• 
  Мәдени өсірілетін дәрілік өсімдік номенклатурасын, оларды өсірудің негізгі тәсілдерін;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарының жіктелу жүйесін (химиялық, фармакологиялық, ботаникалық, морфологиялық);
  
• 
  Ғылыми медицинада қолданылатын дәрілік өсімдіктердің таралуы мен өсетін жерлерін;
  
• 
  Биологиялық белсенді заттардың жинақталуы мен дәрілік өсімдіктердің шикізаттық массасының дамуына экологиялық факторлардың әсерін;
  
• 
  Медициналық тәжірибеде қолдануға рұқсат етілген дәрілік өсімдік шикізаттарының морфолого-анатомиялық белгілерін, кездесетін қоспаларды;
  
• 
  Табиғи биологиялық белсенді заттардың негізгі топтарын, олдардың физика-химиялық қасиеттерін, негізгі биологиялық белсенді заттардың биосинтез жолдарын;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарынан негізгі биологиялық белсенді заттарды бөліп алу әдісі мен тазалауды;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын биологиялық стандарттаудың негізгі әдістерін;
  
• 
  Шикізаттың сапа көрсеткіштерін және оларды анықтау әдістерін;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын стандарттау, сертификаттау облысында жұмыс жасайтын мамандардың міндеттері мен құқықтарын;
  
• 
  Зауыттық өндірісте және фармацевтикалық тәжірибеде дәрілік өсімдік шикізаттарын қолдану формалары мен негізгі жолдарын;
  
• 
  Дәрілік өсімдіктер мен дәрілік өсімдік шикізаттарымен жұмыс жасауда техника қауіпсіздік ережесін.
  

• 
  Дәрілік өсімдіктерді морфологиялық белгілері бойынша тірі және гербарииленген түрлерінен анықтауды;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарының бүтін түрлерін сәйкес анықтауыш көмегімен анықтауды, оффиционалды жинақтардың құрамын анықтауды;
  
• 
  Шикізатты жинау, қабылдау, талдау кезінде бөгде өсімдіктердің қоспасын тани білуді, сонымен қатар кесілген, бүтін түрінде оны анықтауды;
  
• 
  МФ ХІ сәйкес дәрілік өсімдік шикізаттарын қабылдауды, талдауға қажетті сынама алуды;
  
• 
  Жабайы өсетін флора арасынан, препараттары терапевтік эффект және айқын фармакологиялық әсер көрсететін түрлерін анықтауды;
  
• 
  Медициналық тәжірибеге енгізу үшін ең перспективті дәрілік өсімдіктерді танып білуді;
  
• 
  Өсімдіктің химиялық құрамын анықтауды;
  
• 
  Маңызды биологиялық белсенді заттардың жинақталу динамикасын, олардың сандық және сапалық құрамының өсу жеріне және орта факторына байланыстылығын зерттеуді жүргізуді;
  
• 
  Әрбір регион үшін дәрілік өсімдік қорын сандық бағалауды, сонымен қатар кең таралған түрлерінің ірі массивін және дайындау нәтижесінде түрлерінің сиректеуі мен сирек түрлерін анықтауды жүргізуді;
  
• 
  Дәрілік өсімдіктерді дайындаудан кейін қайта қалпына келтіру жылдамдығын, шикізаттың сапасына антропогендік және географиялық факторлардың әсерін анықтауды;
  
• 
  Өндірістік дамыған региондарда дәрілік өсімдіктердің таза экологиялық қорын анықтауды.
  

• 
  Әртүрлі өсу жерлері мен қоғамдастықтағы дәрілік өсімдіктерді сыртқы белгілеріне қарай анықтау. Анықтауышты пайдалану арқылы;
  
• 
  Дәрілік өқсімдіктерді мүмкін болатын қоспаларды ажырату;
  
• 
  Бұталы, ағаш, шөптесін өсімдіктер мысалында белгілі региондардағы жабайы өсетін дәрілік өсімдіктер ресурсын анықтау әдістерін білу;
  
• 
  Дәрілік өсімдіктерді өсірудің негізгі әдістерін және оларды тәжірибеде қолдану;
  
• 
  Дәрілік өсімдіктердің табиғи ресурсын тиімді пайдалану жүйесін және оларды қорғау;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын дайындау;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын кешенді-ресурстік зерттеу жүйесін;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын және өсімдік текті дәрілік заттарды стандарттау жүйесін;
  
• 
  Ресурстік зерттеудің мәліметтерін статистикалық өңдеу жүргізуді, эксплуатациялық қорды анықтауды, жылдағы мүмкін болатын дайындау көлемін;
  
• 
  Дәрілік өсімдік шикізаттарын және өсімдік текті дәрілік заттарды қабылдау жүргізуді, стандартты жағдайға келтіруді, талдауды, қайта өңдеуі, сақтауды, босатуды;
  
• 
  Ареалы шектеулі, Қызыл кітабқа енгізілген, сонымен қатар шикізат көзі дефицитті дәрілік өсімдіктерді зерттеу жүргізуді;
  
• 
  Бұта және ағаш, шөптесін, ТМД елдерінде интродуцияланған немесе кең және дәстүрлі мәденилендірілген шетелдік өсімдіктер флорасының шикізат қорын оқуды;
  
• 
  Экспортталатын дәрілік өсімдіктер немесе тағамдық, витаминдік, жабайы өсімдік жемістерін және техникалық өсімдіктер қорын оқуды жүргізуді;
  
• 
  Көптонналы және дефицитті дәрілік өсімдік шикізат түрлерін дайындауды ұйымдастыу үшін перспективті аудандарды анықтауды, іздеу барлық ареал бойынша жүргізіледі;
  
• 
  Аудан, облыс, аймақ немесе республика территориясында өсетін дәрілік өсімдіктердің барлық негізгі түрлерінің қорын немесе тек дайындау жүргізуге тиісті түрлерін есепке алуды;
  
• 
  Ірі өндіретін массивтерді таксация жасау үшін үлгілерін жинау және шикізат қорын анықтауды;
  
• 
  Әрекеттегі НТҚ бойынша сәйкес шикізаттарға химиялық таксацияны жүргізуді.
  

7. 
   Тақырыптық жоспар: әрбір сабақтың тақырыптары, формасы және ұзақтығы (дәрістер, тәжірибелік, оқытушының жетекшілігімен өз бетінше атқаратын, студенттердің өзіндік жұмысының тапсырмалары)
   

• 
  Оқытушының жетекшілігімен студенттің өзіндік жұмысы: туындаған сұрақтарға кеңес беру, жоспарда белгіленген тақырыптарды өз бетінше меңгеру, реферат және презентация дайындау, ситуациялық есептерді шығару, кестелермен, оқулықтармен жұмыс жасау, тесттік тапсырмаларды орындау, интерактивті оқыту бағдарламаларымен, шағын топтарда жұмыс жасау, ағымдық бақылау жүргізіледі
  
• 
  Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ) - әдебиеттермен жұмыс жасау, жаттығулар мен есептерді шығару, тақырыптық рефераттарды дайындау және қорғау
  

• 
  Ағымдағы бақылау: тестілеу, ауызша сұрау, тәжірибелік жаттығуларды, ситуациялық есептерді орындауын тексеру
  
• 
  Аралық бақылау – дәрістер, тәжірибелік сабақтар, СӨЖ тақырыптары бойынша коллоквиум
  
• 
  Қорытынды бақылау – емтихан, тестілеу түрінде жүргізіледі
  

1. 
   Государственная Фармакопея СССР, Х1 изд., вып 1. – М.: Медицина, 1988,1990, ( т.1, стр.252-265)
   
2. 
   М.Қ.Кукенов. Ресурсы лекарственных растений Казахстанского Тянь-Шаня. 1989
   
3. 
   М.Қ.Кукенов.Флавоноидосодержащие растения Юго-Востока Казахстана. 1984
   
4. 
   Муравьева Д.А. Фармакогнозия. М.: Медицина, 2002.
   
5. 
   Қазақстан биоресурстары. Оқу құралы. Н. Мұхитдинов, Алматы, Қазақ университеті, 2009 ж
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии. Учебное пособие. Под ред.И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. М., МИА, 2007
   
2. 
   Атлас ареалов и ресурсов лекарственных растений СССР. Под ред. Шуран .1976.
   

фарм.ғ.к., доцент Тоқсанбаева Ж.С.