Жұмыс бағдарламасы курс 5 Семестр IX, X тәжірибелік (семинарлық) сабақтар 15 сағат
жүктеу 1,29 Mb.
|
1 2
«Бекітемін» Оқу-тәрбие жұмысы бойынша проректор м.ғ.д., профессор Қ.А.Тулебаев _______________________ «____» ___________ 2012 ж.
Тиімді және толыққұнды тамақтану адамның жасына, жынысына, дене салмағына, еңбек түріне қарай, тағам рационында белоктар, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералдық заттектердің өз-ара оңтайлы ара-қатынасын қарастыратын тамақтану. Асқазан – ішек ауруларында тағаммен емдеу науқастың толық ауруынан жазылуына немесе ремиссия кезеңіне жетуіне мүмкіндік жасайды. Емдәммен емдеудің негізгі көрсетілімі бұл ауру ағзаны аялау болып табылады. Асқазан – ішек жолдарының ауруларын емдәммен емдеудің негізгі ұстындары - толыққұнды тағаммен қамтамасыз етіп, асқыну процестерін баяулату, тамақтану тәртібін аз - аздан бөлу арқылы тағамдық заттектердің қорытылу және сіңірілуі үрдістерін жақсарту. 2.2 Пәннің мақсаты: Дұрыс тамақтану ұстындарына сүйене отырып, асқазан – ішек ауруларын заманауи тағаммен емдеу әдістерін және алдын алу шараларын студенттерге таныстыру. 2.3 Оқыту міндеттері: 1. Дұрыс, тиімді және үйлесімді тамақтану туралы білім дағдыларын толықтыру 2. Тамақтану концепциясы және асқазан – ішек жолдарын тағаммен емдеудің мақсатын таныстыру. 4. «Асқазан ішек жолдары ауруларын тағаммен емдеу» туралы нутрициология ғылымындағы жаңа жетістіктермен таныстыру. . Оқытудың ақырғы нәтижесі: Білімді қалыптастыру: Тиімді және үйлесімді тамақтану туралы білімін қалыптастыру Негізгі тамақтану концепциялары туралы білімін қалыптастыру Негізгі тағамдық заттектер және минералдық заттектер мен витаминдер туралы білімін қалыптастыру Асқазан – ішек жолдарының аурулары туралы жалпы мәліметті білу Денсаулық кодексінің ауруларға қолданылатын баптарын талдау Диетология туралы жалпы түсінікті қалыптастыру Дағдыларды қалыптастыру: Тағам рационында негізігі тағамдық заттектерге сипаттама беру дағдыларын игеру Тағам құрамында жетіспеушіліктерде тағамдық коррекция жүргізу дағдыларын талдау Асқазан - ішек ауруларының жеке түрлерінде тағамдық коррекция жүргізу дағдыларын талдау Асқазан мен ұлтабар ойық жараларында және дисбактериоз ауруларында тағамдық коррекция жүргізу дағдыларын талдау. Пререквизиттер: ішкі аурулар 2.6 Постреквизиттер: интернатура пәндері Тақырыптық жоспар
Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары
Оқытушының студенттерімен өзіндік жұмысы (ОСӨЖ)
Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптық жоспары
2.8 Оқыту және сабақ беру әдістері: ауызша сұрау, пікірталас, дөңгелек үстел, конференциялар, ролдік ойындар т.б. Тәжірибелік сабақтар: оқытушымен бірге теориялық материалды талдау; оқу әдебиеттермен жұмыс істеу, тапсырмаларды орындау (сұрақтарға жазбаша жауап беру, кестелерді толтыру және т.б.); тест жүргізу; ауызша сұрау. Студенттердің өзбетінше жұмысы - әдебиеттермен, интернет-ресурстармен, электронды тасымалдаушылардағы оқу және ғылыми материалдармен жұмыс істеу, тақырыптық рефераттар мен презентациялар дайындау. 2.9 Білім мен дағдыларды бағалау әдістері
Күнделікті бақылау t –компетенция бойынша бағалау деңгейі t =(Z+N+K+P+S)/n мұндағы n –берілген тапсырмаға компетенция Z: z1+z2+…+zn – білімі үшін баға N: n1+n2+…+nn – дағдылар үшін баға K: k1+k2+…kn –коммуникативті компетенция үшін баға P: p1+p2+…+pn – құқықтық компетенция үшін баға S: s1+s2+…sn – СӨЖ бағасы Барлық компетенция 100 баллмен есептеледі
Аралық бақылау –r жалпы саны –өткізілу түрі политикалық тәртіп бойынша анықталады . Жіберілу рейтингі бойынша студенттің қорытынды бағасы 60 % кем болмау керек, мына формуламен анықталады : R1= (t+r1+r2)/*0.6 мұндағы , t – Күнделікті бақылау мұндағы r1 – бірінші рейтинг r2 – екінші рейтинг Қорытынды бақылау – емтихан,екі этап бойынша тест тапсырмасы ауызша сұрау (билет сұрақтары, практикалық дағдылар ) Е = (Е1+Е2)/2*0,4 мұндағы , Е1 – емтиханның 1 этап бойынша балл Е2 –емтиханның 2 этапы бойынша балл Қорытында баға жіберілу рейтингі бойынша жиналады және қорытынды бақылау бойынша I= Rx0.6 + Ex0.4, мұндағы , I –қорытынды баға R –жіберілу рейтингі бойынша баға Е –қорытынды бақылау бойынша баға (емтихан қорытындысы) Қорытынды рейтинг бағасының 60% жіберілу рейтингіден 40% қорытынды бақылау бағасынан тұрады. 2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу әдістемелі құрал.3-178б Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. нутрициология КафедраСЫ 051301 - «Жалпы медицина» мамандығы үшін «АСҚАЗАН – ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫН ТАҒАММЕН ЕМДЕУ» электив циклы бойынша СИЛЛАБУС Курс - 5 Семестр – IX, X Тәжірибелік (семинарлық) сабақтар 15 сағат Оқытушымен студенттің өзіндік жұмысы (ОСӨЖ) 15 сағат Студенттердің өзбетінше жұмысы (СӨЖ) 15 сағат Емтихан: – IX,X семестр Барлығы__45__ сағат (1 кредит) Алматы, 2012 1. ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР ЖОО аталуы: С.Д. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медициналық университеті Кафедра: нутрициология Мамандығы: 051301 - «Жалпы медицина» Оқу сағатының саны – 45 сағат (1 кредит) Курс және оқыту семестрі - 5 курс, IX,X семестр Оқытушылар туралы мәліметтер:
Байланысу ақпараттары: мекен-жайы: Клочков көшесі, 66 үй, Қазақ тағамтану академиясы, Нутрициология кафедрасы, тел: 3752313. 1.1. Пәннің саясаты Студенттер міндетті: Оқу үрдісінде белсенді қатысу Аудиториялық сабақтардың барлық түріне қатысу (дәріс, тәжірибелік сабақ) Студент сабаққа әрқашан дайындалып келуі керек. Бекітілген уақытта сабақ кестесіне сәйкес сабаққа қатысу Студенттің 3 рет сабаққа кешігіп келуі 1 рет сабақ жібергенмен тең. Сабаққа кеш қалмай келу Сабақ барысында басқа жұмыспен айналыспау Оқытушыларды құрметтей білуі керек СӨЖ белгіленген мерзімде тапсыру, тапсырмаған жағдайда жалпы бағасы 25 пайызға төмендетіледі. Мерзімдік бақылауды уақытында тапсырылмаса, қорытынды бақылауға жіберілмейді Ұялы телефондарды сабақ кезінде міндетті түрде сөндіріп қою. Кафедраның бағалы заттарына ұқыпты қарау Таза ақ халатта сабаққа қатысу. Жұмыс бөлімдерін орындамағанда айыптау шаралары: Студент жоғарыда атап көрсетілген міндеттерін орындамаған жағдайда, тәртіп кеңесі мен тәрбиелеу шаралары қолданылуы мүмкін. 2. БАҒДАРЛАМА 2.1 Кіріспе Тиімді және толыққұнды тамақтану адамның жасына, жынысына, дене салмағына, еңбек түріне қарай, тағам рационында белоктар, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералдық заттектердің өз-ара оңтайлы ара-қатынасын қарастыратын тамақтану. Асқазан – ішек ауруларында тағаммен емдеу науқастың толық ауруынан жазылуына немесе ремиссия кезеңіне жетуіне мүмкіндік жасайды. Емдәммен емдеудің негізгі көрсетілімі бұл ауру ағзаны аялау болып табылады. Асқазан – ішек жолдарының ауруларын емдәммен емдеудің негізгі ұстындары - толыққұнды тағаммен қамтамасыз етіп, асқыну процестерін баяулату, тамақтану тәртібін аз - аздан бөлу арқылы тағамдық заттектердің қорытылу және сіңірілуі үрдістерін жақсарту. 2.2 Пәннің мақсаты: Дұрыс тамақтану ұстындарына сүйене отырып, асқазан – ішек ауруларын заманауи тағаммен емдеу әдістерін және алдын алу шараларын студенттерге таныстыру. 2.3 Оқыту міндеттері: 1. Дұрыс, тиімді және үйлесімді тамақтану туралы білім дағдыларын толықтыру 2. Тамақтану концепциясы және асқазан – ішек жолдарын тағаммен емдеудің мақсатын таныстыру. 4. «Асқазан ішек жолдары ауруларын тағаммен емдеу» туралы нутрициология ғылымындағы жаңа жетістіктермен таныстыру. 2.4. Оқытудың ақырғы нәтижесі: Білімді қалыптастыру: Тиімді және үйлесімді тамақтану туралы білімін қалыптастыру Негізгі тамақтану концепциялары туралы білімін қалыптастыру Негізгі тағамдық заттектер және минералдық заттектер мен витаминдер туралы білімін қалыптастыру Асқазан – ішек жолдарының аурулары туралы жалпы мәліметті білу Денсаулық кодексінің ауруларға қолданылатын баптарын талдау Диетология туралы жалпы түсінікті қалыптастыру Дағдыларды қалыптастыру: Тағам рационында негізігі тағамдық заттектерге сипаттама беру дағдыларын игеру Тағам құрамында жетіспеушіліктерде тағамдық коррекция жүргізу дағдыларын талдау Асқазан - ішек ауруларының жеке түрлерінде тағамдық коррекция жүргізу дағдыларын талдау Асқазан мен ұлтабар ойық жараларында және дисбактериоз ауруларында тағамдық коррекция жүргізу дағдыларын талдау. 2.5 Пререквизиттер: ішкі аурулар Постреквизиттер: интернатура пәндері Тақырыптық жоспар
Тәжірибелік сабақтардың тақырыптық жоспары
Оқытушының студенттерімен өзіндік жұмысы (ОСӨЖ)
Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптық жоспары
2.8 Оқыту және сабақ беру әдістері: ауызша сұрау, пікірталас, дөңгелек үстел, конференциялар, ролдік ойындар т.б. Тәжірибелік сабақтар: оқытушымен бірге теориялық материалды талдау; оқу әдебиеттермен жұмыс істеу, тапсырмаларды орындау (сұрақтарға жазбаша жауап беру, кестелерді толтыру және т.б.); тест жүргізу; ауызша сұрау. Студенттердің өзбетінше жұмысы - әдебиеттермен, интернет-ресурстармен, электронды тасымалдаушылардағы оқу және ғылыми материалдармен жұмыс істеу, тақырыптық рефераттар мен презентациялар дайындау. 2.9 Білім мен дағдыларды бағалау әдістері
Күнделікті бақылау t –компетенция бойынша бағалау деңгейі t =(Z+N+K+P+S)/n мұндағы n –берілген тапсырмаға компетенция Z: z1+z2+…+zn – білімі үшін баға N: n1+n2+…+nn – дағдылар үшін баға K: k1+k2+…kn –коммуникативті компетенция үшін баға P: p1+p2+…+pn – құқықтық компетенция үшін баға S: s1+s2+…sn – СӨЖ бағасы Барлық компетенция 100 баллмен есептеледі
Аралық бақылау –r жалпы саны –өткізілу түрі политикалық тәртіп бойынша анықталады . Жіберілу рейтингі бойынша студенттің қорытынды бағасы 60 % кем болмау керек, мына формуламен анықталады : R1= (t+r1+r2)/*0.6 мұндағы , t – Күнделікті бақылау мұндағы r1 – бірінші рейтинг r2 – екінші рейтинг Қорытынды бақылау – емтихан,екі этап бойынша тест тапсырмасы ауызша сұрау (билет сұрақтары, практикалық дағдылар ) Е = (Е1+Е2)/2*0,4 мұндағы , Е1 – емтиханның 1 этап бойынша балл Е2 –емтиханның 2 этапы бойынша балл Қорытында баға жіберілу рейтингі бойынша жиналады және қорытынды бақылау бойынша I= Rx0.6 + Ex0.4, мұндағы , I –қорытынды баға R –жіберілу рейтингі бойынша баға Е –қорытынды бақылау бойынша баға (емтихан қорытындысы) Қорытынды рейтинг бағасының 60% жіберілу рейтингіден 40% қорытынды бақылау бағасынан тұрады.
Қорытынды бақылаудың ең жоғарғы пайыздық мөлшері 100 %-ға сәйкес келеді. Қорытынды бақылауда емтихан алушы студенттің білімін өлшеу құралдары арқылы бағалап, қорытынды бақылаудың (Е) бағасын емтихан ведомостына қояды. Ауызша сұрау арқылы қорытынды бақылауды өлшеу құралы (билет бойынша емтиханда, билетте 3 сұрақ)
Тестілеу түрінде қорытынды бақылауды өлшеу құралдары Емтиханда студентке 50 тест тапсырмалары беріледі, яғни әрбір тапсырма 2 балға немесе пайызға сәйкес келеді.
2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу әдістемелі құрал.3-178б Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. нутрициология кафедрасы ПӘН «АСҚАЗАН – ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫН ТАҒАММЕН ЕМДЕУ» электив циклы бойынша ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР Курс: 5 Алматы, 2012 1 Тақырып. Тиімді және тағаммен емдеу негіздері. Асқазан – ішек жолдарын тағаммен емдеу туралы заманауи ұғым. Мақсаты: тиімді тамақтану, негізгі тағамдық заттектердің үйлесімділігінің ұстанымдары, негізгі тағамдық заттектерге деген организмнің физиологиялық қажеттілігін есептеу және теориялық тұрғыдан АІЖ ауруларының тағами себептері мен алиментарлық факторларын, алдын алу шараларын үйрету. Оқыту міндеттері: тиімді және үйлесімді тамақтану туралы білімін бекіту, адам эволюциясындағы тамақтану тарихын және әр түрлі тамақтану концепциясын таныстыру, нутрициология саласындағы қазіргі кездегі жетістіктермен таныстыру. Тақырып бойынша негізгі сұрақтар: 1. Тамақтану - денсаулық факторы. 2. Элективтің мақсаты мен міндеттері. 3. Нутрициология міндеттері туралы түсінік. 4. Тиімді тамақтану туралы түсінік. 5. Тиімді тамақтану ұстанымдары. 6. Тамақтану туралы негізгі концепциялар. 7. Негізгі алмасуы. 8. Организмнің энергия шығыны. 9. Адамның тәуліктік энергия шығыны мен оның құрамдас бөлігі. 10. Тағамдық заттектермен энергияны тұтынудың физиологиялық нормалары 11. Асқазан – ішек жолдары ауруларының ҚР таралуының көрсеткіштері мен себептері Оқыту және сабақ беру әдістері: кіші топшалар ситуациялық есептер ауызша сұрау, презентация дискуссия, конференция, ролікті ойындар және т.б. Әдебиеттер: 2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу – әдістемелік құралы. 3-178бет. Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау тестері, есептері: 1. Заттек алмасуы қандай қарама – қарсы және бір мезгілде жүретін үрдістен тұрады? 1. Қалдық заттардың организмнен шығарылуы және тоттығуы 2. Қажетті заттардың синтез және оның сіңірілуі 3. Энергияның бөлінуі және заттардың ыдырауы + 4. Ассимиляция және диссимиляция 5. Жаңа қәтерлі ісіктердің пайда болуы және оның биосинтезі 2. Қайсы жүйеге заттек алмасу үрдісін басқару жүктелген? 1. Қан айналу 2. Тыныс алу 3. Ас қорыту 4. Зәр шығару + 5.Орталық жүйке жүйесі 3. Қандай факторлар заттек алмасу бұзылысының ауыр түріне әкеледі? + 1. Тамақтануда сандық арақатынастың жетіспеушілігі 2. Физикалық жүктемесі 3. Жасы
4. Жынысы 5. Дене салмағы 4. Теріс энергетикалық баланс неге алып келеді? + 1. Белоктың жетіспеушілігіне 2. Майдың жетіспеушілігіне 3. Көмірсулардың жетіспеушілігіне 4. Минералдардың жетіспеушілігіне 5. Витаминдердің жетіспеушілігіне 5. Ұзақ уақыт теріс энергетикалық баланс нәтижесінде қандай ауру дамиды? 1. Семіздік + 2. Маразм 3. Атеросклероз 4. Гипертониялық ауру 5. Қант диабеті 6. Ұзақ уақыт оң энергетикалық баланс нәтижесінде қандай ауру дамиды? 1. Алиментарлық дистрофия 2. Маразм 3. Квашиоркор 4. Пеллагра + 5. Гипертониялық ауру 7. Қандай энергия негізгі алмасуға жұмсалады? 1. Организмде тағамдық заттардың алмасуына жұмсалатын 2. Еңбек ету процесіне жұмсалатын +3.Өмірді қамтамасыз ететін барлық жүйелердің қызметін бірқалыпта сақтауға жұмсалатын 4. Заттек алмасуы процесін аяқтауға жұмсалатын 5. Физикалық жүктемеге жұмсалатын 8. Қайсы энергия реттелінетін энергия шығынына жатады? 1. Ішкі ағзалардың жұмысына шығындалған 2. Организмде тағамдық заттардың алмасуына шығындалған 3. Организмнен қалдық өнімдерді шығаруға және тоттығуға шығындалған 4. Организмге қажетті заттектердің синтезіне шығындалған + 5. Ақыл-ой және физикалық жұмысқа шығындалған энергияның орнын толтыру 9. Организмде қандай тағам өзінің арнайы-динамикалық әсері арқылы энергияның ең аз мөлшерін жұмсайды? 1. Белоктарға бай тағам + 2. Көмірсуларға бай тағам 3. Майларға бай тағам 4. Витаминдерге бай тағам 5. Минералдық заттарға бай тағам 10. Энергия шығынын есептеу әдістерінің ең көп тараған түрі қандай? 1. Тіккелей калориметрия 2. Тіккелей емес калориметрия 3. Алиментарлық энергометрия 4. Салмақ- сауал жауап + 5. Кестелі-хронометражды 11. Энергия шығынының қайсы түрі реттелінбейтін энергия шығынына жатады? 1. Еңбек етуге шығындалатын 2. Спортпен айналысуға шығындалатын 3. Ойлануға шығындалатын 4. Белсенді демалысқа шығындалатын + 5. Негізгі заттек алмасуға шығындалатын 12. Адамның тағамдық заттармен энергия қажеттілігін қандай факторларды ескеріп құрастырылады? + 1. Жынысы, жасы және еңбек ету түрін 2. Мамандық патологияны 3. Сыртқы орта факторларының әсерін 4. Заттек алмасудың белсенділігін 5.Тек ғана еңбекпен айналысатын түрін 13. Неге байланысты әйелдердің энергияға қажеттілігі ер адамдардікіне салыстырғанда аз болады? 1. Еңбек физикалық және жүйке-психикалық жүктеме ретінде сипатталуына 2. Физикалық дамуының ерекшелігіне 3. Ақыл-ойының ерекшелігіне 4. Жасының ерекшелігіне + 5. Заттек алмасу процестерінің белсенді жүруіне және дене салмағының аз болуына байланысты 14. Еңбекке жарамды ересек адамның тағам рационындағы белоктың, майдың, көмірсулардың оңтайлы ара қатынасы қандай? 1. Б:М:К - 1: 0,8: 4 + 2. Б:М:К 1: 1,2: 4,6 3. Б:М:К 1:1:3 4. Б:М:К 1: 2: 5 5. Б:М:К 1:3:7 15. Ересек адамның тәуліктік энергия шығынының қанша пайызын белок есебінен қамтамасыз ету керек? 1. 5-8%
+ 2.12-14% 3.18-20%
4. 25-30% 5. 40-45% 16. Ересек еңбекке жарамды адамның тәуліктік энергия шығынының қанша пайызын майлар есебінен қамтамасыз ету керек? 1. 6-10%
2. 18-20% + 3. 30%
4. 40-45% 5. 55-60% 17. Ересек еңбекке жарамды адамның тәуліктік энергия шығынының қанша пайызын көмірсулар есебінен қамтамасыз ету керек? 1. 12-14% 2. 30-33% + 3. 56-58% 4. 60-65% 5. 70-75% 18. Ересек еңбекке жарамды адамның жалпы белоктың қанша пайызын өсімдік белогы құрайды? 1. 25%
+ 2. 45% 3. 55%
4. 65% 5. 70%
1. 25% 2. 45%
+ 3. 55% 4. 65%
5. 70% Есептер № 3 есеп Ересек адам тәулігіне орташа есеппен 3700 ккал тағам қабылдады. Осы тағам құрамында: белок – 180 гр, май – 210 гр, көмірсу – 250 гр болды. Көрсетілген тағамдардың энергия құндылығын есептеңіз. Бір тәуліктегі тағам құндылығының неше пайызын белок пен май қамтиды? Көрсетілген тағам рационының кемшілігін анықтаңыз. № 1 есеп Ересек адам тәулігіне 250 гр белок, 350 гр май, 450 гр көмірсу қабылдады. Осы қабылданған тағамның тәуліктік энергия құндылығын есептеп шығыңыз. Бір тәуліктегі тағам құндылығының неше пайызын белок пен май қамтиды? Қалыпты жағдайда белок, май, көмірсудың ара қатынасы қандай болуы тиіс? Осы тағамның дұрыс еместігін түсіндіріңіз. № 2 есеп Ересек адам тәулігіне 180 гр белок, 250 гр май, 550 гр көмірсу қабылдады. Осы қабылданған тағамның тәуліктік энергия құндылығын есептеп шығыңыз. Бір тәуліктегі тағам құндылығының неше пайызын белок пен май қамтиды? Қалыпты жағдайда белок, май, көмірсудың ара қатынасы қандай болуы тиіс? Осы тағамның дұрыс еместігін түсіндіріңіз. № 4 есеп Төмендегі берілген көрсеткіштер арқылы бір тәуліктегі тағам калориясын есептеңіз. Бір тәулікте қабылданған белок – 120 гр, май – 110 гр, көмірсу – 450 гр. Осы тағамдардың қанша энергия құндылығы барлығын есептеңіз. Аталған көрсеткіштер бойынша тәуліктік энергияның неше пайызын белок, май, көмірсумен қамтылған? № 5 есеп 40-50 жастағы адам бір тәулікте 2500 ккал тағам қабылдады. Қалыпты жағдайда осы тағамның неше пайызын белок, май, көмірсу қамтиды? Табылған пайыз бойынша белок, май, көмірсулары неше грамм болуы тиіс? Рациондағы белок, май, көмірсудың ара қатынасын көрсетіңіз. № 7 есеп Ересек адамдар үшін төмендегі берілген көрсеткіштер арқылы бір тәулікте шығындалған жалпы энергия мөлшерін есептеңіз: - организмдегі негізгі алмасу – 1230 ккал; - әртүрлі тіршілік әрекеттеріне жұмсалғаны – 1650 ккал. Организмдегі негізгі алмасу дегеніміз не? Организмнің тіршілік әрекетіне жұмсалатын энергия мөлшері қалай есептелінеді? № 6 есеп Төмендегі берілген көрсеткіштер арқылы бір тәулікте шығындалған жалпы энергия мөлшерін есептеп шығыңыз: - организмдегі негізгі алмасу – 1050 ккал; - әртүрлі тіршілік әрекеттеріне жұмсалғаны – 1860 ккал. Тамақтың өзіне тән динамикалық әрекеті дегеніміз не? Қалай есептеледі? Тәуліктік энергия шығынын анықтау әдістерін атаңыз. № 8 есеп 40-45 жастағы адам бір тәулікте 2900 ккал тағам қабылдады. Қалыпты жағдайда осы тағамның неше пайызын белок, май, көмірсу қамтиды? Табылған пайыз бойынша белок, май, көмірсулары неше грамм болуы тиіс? Рациондағы белок, май, көмірсудың ара қатынасын көрсетіңіз. Есептердің жауабы № 1 есеп белок 250 х 4 =1000 ккал май 350 х 9 = 3150 ккал к-су 450 х 4 = 1800 ккал
2) 5950 ккал – 100% 1000 ккал – х х = 100000/5950 =16,8% белок
3150 ккал – х х = 315000/5950 =52,9 % май 3) Б:М:К 1:1:4
белок 180 х 4 =720 ккал май 250 х 9 = 2250 ккал к-су 550 х 4 = 2200 ккал 1) 720+2250+2200 = 5170 ккал 2) 5170 ккал – 100% 720 ккал – х х = 72000/5170 =13,9% белок
2250 ккал – х х = 225000/5170 = 43,5 % май 3) Б:М:К 1:1:4
белок 180 х 4 =720 ккал май 210 х 9 = 1890 ккал к-су 250 х 4 = 1000 ккал 1) 720+1890+1000 = 3610 ккал 2) 3610 ккал – 100% 720 ккал – х х = 72000/3610 = 19,4 % белок
1890 ккал – х х = 189000/3610 = 52,3 % май 3) Б:М:К 1:1,2:1,4 № 4 есеп белок 120 х 4 = 480 ккал май 110 х 9 = 990 ккал к-су 450 х 4 = 1800 ккал
2) 3270 ккал – 100% 480 ккал – х х = 48000/3270 = 13,9% белок
990 ккал – х х = 99000/3270 = 30,3 % май 3270 ккал – 100% 1800 ккал – х х = 180000/3270 = 55 % көмірсу № 5 есеп 2500 ккал – 100% х – 12 % белок х = 2500 х 12 / 100 = 300 ккал 300 / 4 = 75 гр белок 2500 ккал – 100% х – 30 % май х = 2500 х 30 / 100 = 750 ккал 750 / 9 = 83 гр май
х – 58 % көмірсу х = 2500 х 58 / 100 = 1450 ккал 1450 / 4 = 363 гр көмірсу
№ 6 есеп Wтәу = W реттелетін + W реттелмейтін W реттелмейтін = НАШ 10 % + Wреттелетін 10%=1860+105+186=2151 ккал 2 Тақырып. Асқазан, өңеш, ішек ауруларының жіті және созылмалы ауруларында емдәммен емдеу. Асқазан операциясынан кейінгі қолданылатын тағаммен емдеу ұстындары Мақсаты: Асқорыту ағзаларының функционалдық және иммундық жүйесінің, зат алмасу процесіне тағамның әсерін және әртүрлі патологиялық жағдайда емдәммен емдеуді қолдану. АІЖ ауруларында аялау әдістеріне, үйлесімділік концепциясының ұстанымдарына, дұрыс тамақтану ұстанымдарына сүйеніп, сипаттама беру, науқастарға ас мәзірін құрастыру мен есептеуді үйрету. Оқыту міндеттері: үйлесімді тамақтану туралы білімін қалыптастыру, қазіргі кездегі нутрициология саласындағы алынған нәтижелердің негізінде тағамдық заттектерге коррекция жасауды үйрету. Тақырып бойынша негізгі сұрақтар: Тағамдық заттектер мен энергияға физиологиялық қажеттілік АІЖ ауруларындағы белоктың организмдегі рөлі. АІЖ ауруларындағы майдың организмдегі рөлі АІЖ ауруларындағы көмірсулар мен витаминдердің организмдегі рөлі АІЖ ауруларындағы минералдардың организмдегі рөлі Ішектің созылмалы ауруларында, асқазан және өңеш ауруларында ұсынылатын тағамдық өнімдерге сипаттама Ішектің созылмалы ауруларында, асқазан және өңеш ауруларында тағаммен түзету енгізу Әрбір науқастың жеке тағамдық заттектерге қажеттілігін және аурудың ағымын ескеріп, негізгі қоректік заттектерге есептеп беру Оқыту және сабақ беру әдістері: кіші топшалар ситуациялық есептер ауызша сұрау, презентация дискуссия, конференция, ролікті ойындар және т.б. Әдебиеттер: 2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу – әдістемелік құралы. 3-178бет. Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау тестері: $$$ 1. Нутрициология ғылымы немен айналысады? A. азық түліктердің тағамдық және биологиялық құндылығын зерттеумен; B. аурулардың патогенезін зерттеумен; C. ауыр өнеркәсіп мекемелеріндегі жұмысшылардың жағдайын зерттеумен; D. жануарлар мен өсімдіктердің организмге әсерімен; E. дәрі-дәрмектердің әсерімен. $$$ 2. Азық-түліктің биологиялық құндылығы жөніндегі нақты мәліметті қайдан алуға болады? A. дастархан мәзірі бойынша; B. экспериментальды зерттеулер негізінде; C. белоктың биологиялық құндылығын анықтау арқылы; D. алмастырылмайтын амин қышқылдарының болуымен; E. салмақты өлшеу әдісімен; $$$ 3. Негізгі тағамдық заттектер тобына жататын толық құрамды көрсетіңіз: A. белоктар, майлар, көмірсулар, тағамдық үстемелер, КҚМҚ; B. белоктар, майлар, көмірсулар, витаминдер, минералдық элементтер; C. белоктар, майлар, көмірсулар, ферменттер, органикалық қышқылдар; D. амин қышқылдары, май қышқылдары, тағамдық үстемелер; E. көпқанықпаған май қышқылдары, көмірсу, витаминдер $$$ 4. Негізінен пластикалық қызмет атқаратын тағамдық заттекті атаңыз: A. майлар B. көмірсулар C. витаминдер D. белоктар E. минералдық элементтер $$$ 5. Теріс энергиялық баланс қандай жағдайда туындайды? A. негізгі алмасу жоғарылағанда; B. ұзаққа созылған физикалық жүктемеде; C. тәуліктік рацион қуаттылығы жұмсаған энергияны өтемегенде, яғни тұтынылатын азық-түліктің мөлшері шығатын энергиядан кем болғанда; D. тәуліктік рацион қуаттылығы жұмсаған энергия шығынынан артық болып, адекватты тамақтанбауда; E. дененің артық салмағында. $$$ 6. Үйлесімді тамақтану дегеніміз не? A. энергия шығынын толықтыратын тамақтану; B. ағзаны пластикалық материалдармен қамтамасыз ететін тамақтану; C. ағзаны витаминдермен қамтамасыз ететін тамақтану; D. организмге қажетті қоректік заттектермен толық қамтамасыз ететін тамақтану; E. ағзаны жоғарыда айтылған барлық нутриенттермен қамтамасыз ету; $$$ 7. Тәуліктік рационның энергиялық құндылығы шығындалатын энергиядан артық болуы ұзақ уақытқа созылса, қандай жағдайға әкеледі? A. теріс энергия балансына; B. белокты-калориялық жетіспеушілік; C. энергияның жетіспеіне; D. оң энергия балансына; E. алиментарлық дистрофияға; $$$ 8. Қарттар тамақтануында неліктен жеңіл сіңетін көмірсуларды шектеу қажет? A. алмасу процесі қарқынының төмендеуінен; B. ас қорыту жұмысының баяулауынан; C. көмісу алмасуының бұзылысынан; D. жеңіл сіңетін көмірсуларды шектеуге болмайды; E. зат алмасу процесі қарқынының жоғары болуымен; $$$ 9. Сүт пен сүт тағамдарында қай көмірсу кездеседі? A. лактоза B. крахмал C. глюкоза D. пектин E. клетчатка $$$ 10. Жануар текті көмірсуды көрсетіңіз: A. фруктоза B. сахароза C. мальтоза D. гликоген E. галактоза $$$ 11. Майда еритін витаминді көрсетіңіз: A. Е
B. С C. В1
D. В12 E. В2
A. стеринге B. қанықпаған май қышқылына C. қаныққан май қышқылына D. фосфолипидке E. белокқа
A. майлар B. көмірсулар C. витаминдер D. белоктар E. минералдық элементтер $$$ 14. Энергияның көзі болып табылатын тағамдық заттекті атаңыз. A. биомикроэлементтер B. көмірсулар C. витаминдер D. КҚМҚ E. минералдық элементтер $$$ 15. Организмде 1 грамм май ыдырағанда қанша энергия түзіледі? A. 2 ккал B. 4 ккал C. 6 ккал D. 8 ккал E. 9 ккал $$$ 16. Организмде 1 грамм көмірсу ыдырағанда қанша энергия түзіледі? A. 2 ккал B. 4 ккал C. 6 ккал D. 8 ккал E. 9 ккал $$$ 17. Организмде 1 грамм белок ыдырағанда қанша энергия түзіледі? A. 2 ккал B. 4 ккал C. 6 ккал D. 8 ккал E. 9 ккал $$$ 19. Ересек адамның тәуліктік рационындағы белоктың үлесін көрсетіңіз: A. 8-12 % B. 12-15 % C. 15-20% D. 20-25% C. 25-30 % $$$ 20. Ересек адамның тәуліктік рационындағы майдың үлесін көрсетіңіз: A. 20-25 % B. 30-35 % C. 35-40% D. 15-20% E. 25-30 % $$$ 21. Ересек адамның тәуліктік рационындағы көмірсудың үлесін көрсетіңіз: A. 30 %
B. 40 % C. 55-58% D. 60% E. 70 %
A. жынысы, жас мөлшері, еңбек қызметінің сипаты; B. мамандық патологиясы; C. сыртқы орта факторларының әсері; D. алмасу процестерінің қарқындылығы; E. еңбек қызметінің сипаты;
A. триптофан B. серин C. глютамин D. пролин E. цистеин $$$ 24. Көпқанықпаған май қышқылын атаңыз: A. арахидон қышқылы B. пальмитин C. стеарин D. миристин E. холестерин $$$ 25. Асқазан жолдарында ыдырамайтын және энергия көзі бола алмайтын көмірсу: A. клетчатка B. крахмал C. гликоген D. фруктоза E. сахароза $$$ 26. Қаныққан май қышқылына қайсысы жатады: A. пальмитин B. лецитин C. олеин
D. арахидон қышқылы E. линолен $$$ 27. Энергия шығыны қалай бөлінеді? A. оң және теріс; B. реттелінетін және реттелмейтін; C. негізгі және қосымша; D. алмасу процестеріне әсер етеін; E. қолайлы және қолайсыз; $$$ 28. Заттек алмасу – түсінігінің дұрыс анықтамасын беріңіз: A. Ассимиляция процесінің диссимиляция процесінен басым болуы; B. Организм үшін қажетті тағамдық заттектердің қолданылуын қамтамасыз ететін және пластикалық, энергетикалық қажеттілікті қанағаттандыратын биохимиялық процестер жиынтығы; C. Энергия түзілу процестерінің қарқындылығын арттыру; D. Организмнің өсіп дамуы мен тіршілігіне қолданылатын қажет заттектердің түзілуі мен сіңіріліп қорытуы; E. Организмнен ыдырау өнімдерінің тотығып шығарылу процесі; $$$ 29. Реттелінбейтін энергия шығынына қайсысы жатады? A. еңбекке жұмсалатын B. спортпен айналысқанда жұмсалатын C. ойлауға жұмсалатын D. белсенді дем алу барысында жұмсалатын E. негізгі алмасуға жұмсалатын $$$ 30. Қандай азық-түлік фруктозаның көзі болып табылады? A. сүт
B. балық C. ет
D. жарма E. жеміс-жидек $$$ 31. Зоостериндердің негізгі өкілі қайсы: A. глицерид B. холестерин C. лецитин D. ситостерин E. холин
A. энергияның көзі; B. су-тұз тепе-теңдігін ұстайды; C. витаминдердің сіңірілуін тежейді; D. қышқылдық ортаны ұстау; E. фермент, гормон, иммундық клеткалардың құрамына кіруі;
A. физикалық жүктеме B. лабораториялық зерттеулер C. тағамдық заттектердің сандық және сапалық тиімді ара қатынасы D. незгі алмасу E. тағамдық құндылығы $$$ 34. Қай заттек холестериннің артық мөлшерінің организмге жиналуына кедергі жасайды? A. лецитин B. қаныққан май қышқылдары C. белоктар D. май қышқылдары E. көмірсулар $$$ 34. Жай көмірсуды атаңыз: A. глюкоза B. гликоген C. пектин D. крахмал E. клетчатка $$$ 35. Күрделі көмірсуларды атаңыз: A. пектин B. глюкоза C. фруктоза D. сахароза E. галактоза 3 Тақырып. Асқазан мен ұлтабардың ойықжара ауруларында тағаммен емдеудің негізгі ұстындары. Операциядан кейін дамыған постгастрорезекциялық синдромы бар науқасты тамақтандыру ерекшелігі. Мақсаты: Асқазан мен 12-елі ішек ойықжара ауруында, оның клиникалық көрінісін ескере отырып, негізгі тағаммен емдеу принциптерін құрастыру. Гастритте және мальабсорбция, мальдегестия кезінде асқазанның секреторлық және моторлық – эвакуациялық жағдайын ескеріп, ойықжараға қарсы емдәмдер туралы сипаттама беру. Ішектің шіру және божу үрдістерін тағаммен коррекциялау Оқыту міндеттері: Асқазан мен 12-елі ішек ойықжара ауруында, ішектің сорылу қызметінің бұзылысын негіздеп, науқастарға тағаммен емдеу туралы білімін қалыптастыру Тақырып бойынша негізгі сұрақтар: Асқазан мен 12-елі ішек ойықжара ауруында патогенетикалық терапия ұстанымдан АІЖ ағзаларын аялау әдістері Науқастың қосымша ауруларын ескере отырып, аурудың патогенезі мен жасына байланысты емдәмдер нұсқалары түрлері Асқынған ойықжара аурулары кезіндегі тағаммен емдеу Емдәм берілген кезде дифференциалдық диагноз Ішектің моторлық – секреторлық қызметінің бұзылыстарында берілетін емдәмдерге сипаттама Асқазан мен 12-елі ішек ойықжара ауруында асшеберлік өңдеудің ерекшелігі мен қолдану мерзімі. Ішектің перистальтикасын ынталандыратын және тежейтін тағамдық өнімдер Оқыту және сабақ беру әдістері: кіші топшалар ситуациялық есептер ауызша сұрау, презентация дискуссия, конференция, ролікті ойындар және т.б. Әдебиеттер: 2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу – әдістемелік құралы. 3-178бет. Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау тестері: Ішектің созылмалы ауруларында тағайындалатын емдәмді көрсетіңіз: майлы тағамдар +уылжытып пісірілген жұмыртқа, буға пісірілген котлет ысталған тағамдар сүт өнімдері консервіленген тағамдар Қайсы тағамдарды ішектің созылмалы ауруларында тағайындауға болады: а) майлы тағамдар б) қуырылған жұмыртқа в) ысталған тағамдар г) +сүт өнімдері д) консервіленген тағамдар
Ішектің жіті ауруларында қандай тағамдарды шектейді? қайнатып пісірілген тіл +майлы сорпалар әр түрлі ботқалар буға пісірілген пудинг тандырға пісірілген пудинг Ішектің жіті ауруларында беруге болмайтын тағамдарды атаңыз? қайнатып пісірілген тіл майсыз сорпалар әр түрлі ботқалар +саңырауқұлақтар мен бұршақтардан тағайындалған сорпалар буға және тандырға пісірілген пудинг Асқазан мен ішектің шырышты қабатына қатты тітіркендіргіш әсер көрсететін тағамды көрсетіңіз: +ас қатығы және татымдықтар пісірілген балық етті суфле сүт өнімдері қайнатылған тағамдар Асқазанның шырышты қабатына қатты тітіркендіргіш әсер көрсететін тағамдарды атаңыз: а) айран б) пісірілген балық в) етті суфле г) сүт өнімдері +д) ысталған, ащы тағамдар
Іш қатудың алдын алуға арналған тағамдар: +өрік қағы, інжір күріш жаңғақтар алма анар Іш қатуда берілетін өнімдерді атаңыз: а) алма б) анар
в) күріш +г) қызылша, қырық қабат д) жаңғақтар
Асқазан сөлінің бөлінуін күшейтетін тағамдар: уылжытып пісірілген жұмыртқа +кофе, қуырылған тағамдар ақ нан пісірілген тағамдар сілтілі минералдық су Гипоацидті гастритте асқазан сөлін күшейтуге берілетін тағамдар: а) уылжытып пісірілген жұмыртқа б) +қара нан в) кептірілген нан г) пісірілген тағамдар д) сілтілі минералдық су
Өңештің қабынуы туберкулез ауыруы +қышқылдығы жоғары асқазанның қабынуы асқазанның жіті қабынуы семіздік 12. Қымыз беруге тиым салынатын ауруды атаңыз: +асқазан ойық жарасы Өкпе туберкулезі қышқылдығы төмен асқазанның қабынуы асқазанның жіті қабынуы семіздік 13. Асқазан сөлінің бөлінуін әлсіз тітіркендіретін тағамдарға: +сүт және сүт өнімдері қуырылған жұмыртқа кофе қара нан қуырылған тағам 14. Қайсы тағамдар асқазан сөлінің бөлінуіне әлсіз әсер ететінін көрсетінің: ашыған сүт өнімдері +қайнатылған жұмыртқа кофе қара нан қуырылған тағам 15. Қандай азық-түлік асқазан сөлінің бөлінуін күшейтеді? +ас қатығы, дәмдеуіштер өсімдік майы балық майы көкөніс сорпасы сүт өнімдері 16 . Асқазан сөлінің бөлінуін күшейтететін қайсы тағамдар? зәйтүн майы өсімдік майы балық майы +ет сорпасы сүт өнімдері 17. Тағамдық талшықтардың негізгі қасиетін көрсетіңіз: жеңіл қорытылады тез ериді в) стериндерді адсорбциялайды және олардың қайта сіңірілуіне кедергі жасайды+ д) тез ыдырау арқылы еритін қосыпалар пайда болады. ағзада маңызды рол атқармайды 18. Ағзада артық холестериннің жиналуына қай заттек кедергі жасайды? Лецитин+ қаныққан май қышқылы эссенциалды белок көмірсулар пролин 19. Емдәмде механикалық аялау қандай мақсатты көздейді? асқазан ішек жолдарының тітіркенуін болдырмау+ ұйқы безінің ферменттік белсенділігін төмендету өт бөлінуін төмендету А.І.Ж.-ң қызметін жақсарту ішек перистальтикасын күшейту 20. Емдәмде химиялық аялау қандай мақсатты көздейді? асқазанның сөл бөлу белсенділігін төмендету+ ұйқы безінің ферменттік белсенділігін күшейту өт бөлінуін күшейту А.І.Ж-ң қызметін күшейту Ішек перистальтикасын күшейту 21. Емдәмде термиялық аялау қандай мақсатты көздейді? асқазанның моторикасын күшейту асқазанның сөл бөлу белсенділігін жоғарлату асқазанның шырышты қабатына термиялық әсерін төмендету+ ішек перистальтикасын жоғарлату асқазанда тамақтың қорытылуын күшейту 4 Тақырып. Балалардағы асқазан – ішек жолдарының ауруларын тағаммен емдеу ерекшелігі. Мақсаты: Науқас балаларда аурудан жазылу кезеңін қысқартуға және қолданылған дәрілік заттардың кері әсерін азайту. Асқазан – ішек жолдарындағы қабыну үрдісінің белсенділігін ескеріп, емдәмдік рациондар мен жалпы талаптарға сәйкес емдәммен емдеу. Оқыту міндеттері: Балалар асқорыту жүйесінің және бала организмінің аномиялық – физиологиялық ерекшелігін ескеріп, тағаммен емдеу туралы білімін қалыптастыру Тақырып бойынша негізгі сұрақтар: Аялау ұстанымдары, түрлері, сипаттама Ұсынылатын тағамдар мен тағамдық өнімдер Созылмалы гастриттің секреторлық қызметі сақталған және секреторлық қызметі жеткіліксіз кезінде емдәммен емдеудің ерекшелігі Асқазанның секреторлық қызметін белсендіретін тағам өнімдері мен азық -түліктер. Асқазан мен 12-елі ішек ойықжарасы ауруларында, гастродуоденитте емдәммен емдеу Ойықжара ауруларында асқынбаған формаларында емдәммен емдеу Жіті және созылмалы пакреатитте емдәммен емдеу Оқыту және сабақ беру әдістері: кіші топшалар ситуациялық есептер ауызша сұрау, презентация дискуссия, конференция, ролікті ойындар және т.б. Әдебиеттер: 2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу – әдістемелік құралы. 3-178бет. Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. 5 Тақырып. Балалардағы ішек ауруларын тағаммен емдеу (дисбактериоз, сальмонеллез, стафиллококкты) энтероколиттерде тағаммен емдеу ерекшелігі. Мақсаты: Ішектің моторикалық және эвакуациялық қызметін қалпына келтіруге, АІЖ ауруларының қабыну процесін азайтуға және асқорытудың бұзылуына, ішектің сорылуына және қимыл әрекетін қалыптастыруға, асқорыту бездерінің секреторлық қызметін жақсартуға бағыталған тағаммен емдеу Оқыту міндеттері: Организмнің метаболикалық бұзылыстарын, элиминациялау әдістерін, асқорыту бездерінің секреторлық қызметін жақсарту, ішектің сорылуына және қимыл әрекетін қалыптастыруға сипаттама беру. Тақырып бойынша негізгі сұрақтар: Ішектің перистальтикасын физиологиялық белсендірушілер Ішектің қимылдық белсенділігін тежейтін тағамдар Тағам өнімдері мен азық-түліктер үйлесімділігі Балаларда іш қатуда ұсынылатын тағамдар (фукциональдық, органикалық, қабынудан) 1 жасқа дейінгі асқорыту ағзаларының аурулары бар балаларға мәзір ерекшелігі 1-3 жас аралығында асқорыту ағзаларының аурулары бар балаларға мәзір ерекшелігі Мектепке дейінгі жастағы балаларға мәзір мен емдәммен емдеу ерекшелігі АІЖ аурулары бар мектеп жасындағы балаларға мәзір мен емдәммен емдеу ерекшелігі АІЖ аурулары бар жасөспірімдерге мәзір құрастыру Оқыту және сабақ беру әдістері: кіші топшалар ситуациялық есептер ауызша сұрау, презентация дискуссия, конференция, ролікті ойындар және т.б. Әдебиеттер: 2.10 Ұсынылатын әдебиеттер Негізгі: Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш. Шарманов басқаруында. 2010ж. 332бет Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Тағаммен емдеу. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 2002ж. Оқу – әдістемелік құралы. 3-178бет. Қосымша: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. ПӘН «АСҚАЗАН – ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫН ТАҒАММЕН ЕМДЕУ» ОҚЫТУШЫНЫҢ ЖЕТЕКШІЛІГІМЕН СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР Курс: бесінші Алматы, 2012 1. №1 тақырып: «АІЖ аурулары бар науқастарға тағам рационын құрастыру». 2. Мақсаты: Аурудың ағымын ескеріп, АІЖ аурулары бар науқастар мен денісау адамдарға тағам рационын құрастыру туралы білімін қалыптастыру. 3. Оқыту міндеттері: Тағам рационын құрастырудың әдістерін үйрету 4. Өткізу формасы: кіші топтармен жұмыс, пікірталас, дидактикалық ойындар, талқылау, презентация. 5. Тақырып бойынша тапсырмалар: оқытушы ақпаратын студенттердің белсенді қабылдауын жүзеге асыру; оқу-әдістемелік құралды, әдебиет көздерін өзбетінше оқу; ұсыныстар негізінде тәжірибелік тапсырмаларды, бақылау жұмыстарын орындау; қиындық туғызған сұрақтарды өзбетінше талдау, оқу материалын игерудегі қиын туғызған себептерді анықтау. 6. Үлестірілетін материал: сабақ барысында студенттердің тақырыпты жемісті шығармашылық меңгеруі үшін таратылатын көрнекі суретті материалдар, СӨЖ үшін тапсырмалар, презентация материалдары, ситуациялық есептер, тест тапсырмалары. 7. Әдебиеттер: Лечебное питание. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 1999г. Учебно-методическое пособие 4-20с. Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Дополнительная: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. 8.Бақылау сұрақтары: 1. Халықтың нақты тамақтану жағдайын тағам статусының түріне байланысты көрсетіңіз? 2. Дұрыс тамақтану режимі дегеніміз не? 3. «Тамақтанудың сапасы» түсінігіне сипаттама беріңіз?
1. №2 тақырып: «Жұтқыншақ және ішек ауруларда тағам рационын құрастыру ерекшелігі». 2. Мақсаты: Жұтқыншақ және ішек аурулары бар науқастарда тағам рационын құрастыру туралы білімін қалыптастыру 3. Оқыту міндеттері: Жұтқыншақ және ішек аурулары бар науқастарда тағам рационын құрастыру әдістерінің мәнін ашу 4. Өткізу формасы: кіші топтармен жұмыс, пікірталас, дидактикалық ойындар, талқылау, презентация. 5. Тақырып бойынша тапсырмалар: оқытушы ақпаратын студенттердің белсенді қабылдауын жүзеге асыру; оқу-әдістемелік құралды, әдебиет көздерін өзбетінше оқу; ұсыныстар негізінде тәжірибелік тапсырмаларды, бақылау жұмыстарын орындау; қиындық туғызған сұрақтарды өзбетінше талдау, оқу материалын игерудегі қиын туғызған себептерді анықтау. 6. Үлестірілетін материал: сабақ барысында студенттердің тақырыпты жемісті шығармашылық меңгеруі үшін таратылатын көрнекі суретті материалдар, СӨЖ үшін тапсырмалар, презентация материалдары, ситуациялық есептер, тест тапсырмалары. 7. Әдебиеттер: Лечебное питание. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 1999г. Учебно-методическое пособие 4-20с. Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Дополнительная: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау сұрақтары: 1. Аталған патологиясы бар науқастардың тағам рационына сипаттама беріңіз? 2. Аталған патологиясында тамақтану режимі қандай болуы керек? 3. Тағамды «асшаберлік өңдеу» түсінігіне сипаттама беріңіз? 1. №3 тақырып: «12- елі ішектің және асқазанның ойық жарасында кезінде тамақтануында түзету жүргізу» 2. Мақсаты: Асқазан және 12-елі ішектің ойық жара ауруында науқастарға тағам рационын құрастырудың ерекшелігі туралы білімін қалыптастыру 3. Оқыту міндеттері: Асқазан және 12-елі ішектің ойық жара ауруы бар науқастарда тағам рационын құрастыру әдістерінің мәнін ашу 4. Өткізу формасы: кіші топтармен жұмыс, пікірталас, дидактикалық ойындар, талқылау, презентация. 5. Тақырып бойынша тапсырмалар: оқытушы ақпаратын студенттердің белсенді қабылдауын жүзеге асыру; оқу-әдістемелік құралды, әдебиет көздерін өзбетінше оқу; ұсыныстар негізінде тәжірибелік тапсырмаларды, бақылау жұмыстарын орындау; қиындық туғызған сұрақтарды өзбетінше талдау, оқу материалын игерудегі қиын туғызған себептерді анықтау. 6. Үлестірілетін материал: сабақ барысында студенттердің тақырыпты жемісті шығармашылық меңгеруі үшін таратылатын көрнекі суретті материалдар, СӨЖ үшін тапсырмалар, презентация материалдары, ситуациялық есептер, тест тапсырмалары. 7. Әдебиеттер: Лечебное питание. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 1999г. Учебно-методическое пособие 4-20с. Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Дополнительная: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау сұрақтары: 1. №4 тақырып: «АІЖ аурулары бар балаларда тағам рационын құрастыру ерекшелігі» 2. Мақсаты: АІЖ аурулары бар балаларда тағам рационын құрастырудың ерекшелігі туралы білімін қалыптастыру 3. Оқыту міндеттері: АІЖ аурулары бар балаларда тағам рационын құрастыру әдістерінің мәнін ашу 4. Өткізу формасы: кіші топтармен жұмыс, пікірталас, дидактикалық ойындар, талқылау, презентация. 5. Тақырып бойынша тапсырмалар: 1. Науқас балаларға тағам рационын құрастыру ұстындары 2. Аурудың клиникалық ағымы мен этиопатогенезін ескеріп, тағам рационына түзету енгізу 6. Үлестірілетін материал: сабақ барысында студенттердің тақырыпты жемісті шығармашылық меңгеруі үшін таратылатын көрнекі суретті материалдар, СӨЖ үшін тапсырмалар, презентация материалдары, ситуациялық есептер, тест тапсырмалары. 7. Әдебиеттер: Лечебное питание. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 1999г. Учебно-методическое пособие 4-20с. Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Дополнительная: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау сұрақтары: 1. №5 тақырып: «Балалардағы ішек ауруларында (дисбактериоз, сальмонеллез, стафиллококкты энтероколит кезінде тамақтануында түзету жүргізу» 2. Мақсаты: Балалардағы ішек ауруларында тағам рационын құрастырудың ерекшелігі туралы білімін қалыптастыру 3. Оқыту міндеттері: Балалардағы ішек ауруларында тағам рационын құрастыру әдістерінің мәнін ашу 4. Өткізу формасы: кіші топтармен жұмыс, пікірталас, дидактикалық ойындар, талқылау, презентация. 5. Тақырып бойынша тапсырмалар: 1. Ішек аурулары бар балаларға тағам рационын құрастыру ұстындары 2. Аурудың клиникалық ағымы мен этиопатогенезін ескеріп, тағам рационына түзету енгізу 6. Үлестірілетін материал: сабақ барысында студенттердің тақырыпты жемісті шығармашылық меңгеруі үшін таратылатын көрнекі суретті материалдар, СӨЖ үшін тапсырмалар, презентация материалдары, ситуациялық есептер, тест тапсырмалары. 7. Әдебиеттер: Лечебное питание. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы 1999г. Учебно-методическое пособие 4-20с. Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы - 2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Формула здоровья. Алмаз Шарман. Алматы. Атамура 2008г.с.37-39. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Казахстан в контексте глобальных проблем питания.- Т.Ш. Шарманов. Алматы. ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Дополнительная: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С. Физиология питания, санитария и гигиена. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Под ред. В.А. Конышев; Все о правильном питании.М.: Олма –Пресс, 2001. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В. Новый справочник диетолога. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Бақылау сұрақтары: Ситуациялық есептер негізінде науқасқа дұрыс диагноз қою және тамақтануына түзету енгізу Ішек ауруларында сальмонеллезда, дисбактериозда және стафиллококктық энтероколитте тағаммен емдеуді негіздеу нутрициология кафедрасы ПӘН «АСҚАЗАН – ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫН ТАҒАММЕН ЕМДЕУ» СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ЖҰМЫСЫ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ Курс: бесінші Алматы, 2012 1 Тақырып. Тамақтану концепциясының қазіргі кездегі ғылыми жетістіктері Мақсаты: Студенттерді тағамтану саласындағы ғалымдардың жаңа ғылыми көзқарастармен таныстыру. Тапсырма: Тақырып бойынша сұрақтарды үйрену және қосымша мәліметтерді жинау Рефератты көрсету. Тақырып бойынша баяндама жасау. Тақырып бойынша презентацияны көрсету Орындау формасы: баяндама, реферат, презентация. Орындау критериі: Презентация жасаудың талаптары: Реферат көлемі 8-12 слайдтан тұрады. Презентация құрылымы мыналардан тұрады: Титулдық слайд. Мазмұны (презентация бөлімдерін бірізділікпен сипаттау). Кіріспе (зерттеп отырған мәселенің мәнін түсіндіру, таңдалған тақырыпты негіздеу, маңызы мен өзектілігін анықтау, презентацияның мақсаты мен міндеттерін анықтау). Негізгі бөлім (презентацияның әрбір бөлімі жеке мәселелерді жеке қарастырып, дәлелді түрде көрсетіп, алдыңғыларын толықтырып, бірізділікпен жалғасы болып отырады, осы бөлімде кесте, схема, сызбалар, суреттер беріледі т.б). Қорытынды (презентация тақырыбы бойынша жинақталған ой тұжырымдалып, ұсыныс беріледі). Презентация тақырыбына сұрақтар (3-5 сұрақтар). Әдебиеттер тізімі. Презентация жасағанда 8-10 түрлі әдеби көздер қолдану ұсынылады; презентация мазмұндалу тәртібі қадағаланып, сауатты орындалуы тиіс; мәтін мазмұнына қарай қолданылған әдебиеттерге сілтемесі көрсетілуі тиіс; библиографиясы дұрыс толтырылуы қажет. Реферат жасаудың талаптары: Реферат көлемі 5-8 басылған беттерден тұрады. Реферат құрылымы мыналардан тұрады: Титулдық бет. Мазмұны (реферат бөлімдерін бірізділікпен, беттерімен көрсету). Кіріспе (зерттеп отырған мәселенің мәнін түсіндіру, таңдалған тақырыпты негіздеу, маңызы мен өзектілігін анықтау, рефераттың мақсаты мен міндеттерін анықтау). Негізгі бөлім (рефераттың әрбір бөлімі жеке мәселелерді жеке қарастырып, дәлелді түрде көрсетіп, алдыңғыларын толықтырып, бірізділікпен жалғасы болып отырады, осы бөлімде кесте, схема, сызбалар, суреттер беріледі т.б). Қорытынды (реферат тақырыбы бойынша жинақталған ой тұжырымдалып, ұсыныс беріледі). Әдебиеттер тізімі. Реферат жасағанда 8-10 түрлі әдеби көздер қолдану ұсынылады; реферат мазмұндалу тәртібі қадағаланып, сауатты орындалуы тиіс; мәтін мазмұнына қарай қолданылған әдебиеттерге сілтемесі көрсетілуі тиіс; библиографиясы дұрыс толтырылуы қажет. Тапсыру мерзімі: Тақырыптық - күнтізбелік жоспарға сәйкес. Әдебиеттер: Смолянский Б.Л., Лифляндский В.Г. Диетология. Новейший справочник для врачей. СПб.: Сова; М.: Изд-во Эксмо, 2003. С. 152-158, 235-247, 284-305, 327-352, 703-758. Пилат Т.Л., Шарманов Т.Ш., Абдуллабекова Р.М., Костенко В.В. Основные принципы фармаконутрициологии (Биологически активные добавки к пище). Астана-Алматы-Шымкент, 2001. С.13-54, 62-63. «О профилактике анемии, йододефицита и дефицита витаминов у школьников» Тажибаев Ш.С., Оспанова Ф.Е., И др. 2010г. 193 стр. Лечебное питание. Учебно-методическое пособие. Под редакцией Шарманов Т.Ш., Ахметов М.А., Алматы,1999г Шарманов Т.Ш. Казахстан в контексте глобальных проблем питания. Алматы, 2000. С.6-12, 143-151. Королев А.А. Гигиена питания. М. Медицина, 2006. С. 12-21, 22-156, 216-219, 227-231, 236-240, 242-244. Физиология питания, санитария и гигиена. Под ред. Мартинчик А.Н., Королев А.А., Трофименко Л.С.. М.: Мастерство: высшая школа, 2000. С. 6-8, 78-79, 85-88, 124-129, 137-143. Все о правильном питании.Под ред. В.А. Конышев; М.: Олма – Пресс, 2001. Новый справочник диетолога. Клипина Т.Ю., Шильников Л.В., Богдашич М.В.. Ростов н/Д: Феникс, 2006. С. 59-117, 254-264. Лечебное питание. Терехин С.П., Ахметова С.В.. Учебно-методическое пособие. Караганда. 2005. С. 18-71, 85-111, 340-359, 394-409. Формула здоровья. Шарман А. Алматы, 2009 г., С. 40-45, 65-67. Педиатрияда тағаммен емдеу. Т.Ш.Шарманов басқарған.2010ж. 9-141 беттер Питание - важнейший фактор здоровья человека. Торегельды Шарманов. Алматы: Асем-Систем, 2010. -158-212 стр. Руководство по лечебному питанию детей. / Под ред. К.С. Ладодо - М.: Медицина 2000г. -384с. Лечебное питание в педиатрии. /Под ред. Т.Ш. Шарманова. Алматы -2006г. стр.78-105. Казахстан в контексте глобальных проблем питания - Т.Ш. Шарманов. Алматы ТОО Баспа, 2000г. с. 91-117. Алматинский рубеж мирового здравоохранения Торегельды Шарманов. Алматы -Вашингтон – Женева 2008г. с.143-149. Бақылау (сұрақтар) Тамақтану концепциясы туралы түсінік ҚР тамақтану туралы ғылым Концепция түрлері Тамақтану туралы теориялар жүктеу 1,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 2
Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау