§  10.1. Ылғалды ауалар көрсеткіштері

X ТАРАУ.  ЫЛҒАЛДЫ АУА
§  10.1. Ылғалды ауалар көрсеткіштері.
Ылғалды ауалар - булы-газды  қоспалар түрінде болады.  Олар- 
ды,  эртүрлі  практикалық  жағдайында  қүрғатуға,  жылытуға,  желде- 
туге жэне машиналар мен  механизмдердің жүмыстық денесі  ретінде 
қолданады.  Ол  және  басқа  да  газды  қоспалар  үшін,  суммалы  пар- 
циалды  қысым  қүраушы  қоспасы,  қысым  қоспалары  теңцігі  туралы 
қатынасы,  эціл  түрце  қолцанацы,  яғни 
РКЛ+Р„=Р,
  мүнцағы  (1.20) 
формуласына  сәйкес  қүрғақ  ауаның  парциалцы  қысымы 
Рсл=ргкя 
жэне  буцың  парциалцы  қысымы 
Рь=рг6.
  Мұнцағы,  гка  жэне  гб  -  
құрғақ ауа жэне буцың салыстырмалы көлемцерінің құрамы.
Ылғапцы  ауацағы,  буцың  температурасы,  қанығу  температу- 
расынан  артық  болуы  мүмкін.  Сірэ,  бұл  жағцайда,  бу  қызған 
жағдайында  болады.  Мұндай 
қоспа,  қүргақ  ауа  мен  қызган  будан 
түруын  қаныққан  ылгалды  ауа деп  атайды.
  Ол,  сол  сияқты  сипат- 
талады,  ондағы  оның,  температурасына  сәйкес,  будың  парциалды 
қысымы,  қанығу  қысымынан  кем  болады.  Егер  қоспа  темпера- 
турасы,  оның  парциалды  қысымы  кезіндегі,  сулы  будың  қанығу 
температурасына сәйкес  болса,  бу,  қоспаның  қаныққан  жағцайынца 
болады.  Бұл  қаныққан  ылғалцы  ауа.  Мұнда,  будың  парциалды 
қысымы,  қанығу  қысымына  сәйкес  келеді.  Сулы  бу,  ылғалды 
ауадағы  - оны  салкындату  кезінде,  жоғарғы температурада болмай- 
ды  да,  қанығу  температурасынан  кем  болады,  оның  парциалды 
қысымына  сәйкес  келеді,  өйткені  ол,  суға  айналады  жэне  ауа 
құрамынан бөлінеді.
Ылғалды  ауа  температурасы,  ол  кезде,  будың  қаныққан 
жағдайынца  болацы  да, 
шық  нүктесінің  температурасы  деп 
аталады.
  Температураны  төменцеткенцегі,  шық  нүктесінің  темпе- 
ратурасының төменцеуі, буцың суға айналуына әкеліп соғацы.
Ылғалды  ауа үшін,  сондай  жэне басқа  булы  қоспа үшін  мына 
анықтама тэн.
І.м3  ылгалды  ауадагы,  ылгал  массасын,  абсолютты  ылгал- 
дыгы  деп  атайды.  Ол,  оның  парциалды  қысымы мен  қоспа темпе- 
ратурасы кезіндегі,  сулы будың тыгыздыгы р  тең.
1 кг қүргақ ауага келетін,  сулы бу массасының граммдагысын, 
ылгал мөлшері деп атайды (г/кг қүргақ ауа):
101

<і =
 (тб /тка)-1000. 
(10.1)
Ылгалды ауадагы,  сулы  бу санының (моль),  қургақ ауа санына 
(моль) уқсас қатынасын, молярлы ылгал мөлшері деп атайды:
_  (1
  Мқ.а. 
( ] 02)
« ^ А а .  
1000 
м 6
  ’
<1 =
 622 
х.
 
(10.3)
Ылғалды  ауаның  маңызды  көрсеткіштері  болып,  оның 
салыстырмалы  ылғалдығы  жатады. 
Салыстырмалы  ылгалдылыгы- 
ю,  оның  1м3 бу массасының  ылгалды  ауа  қатынасына  тең  болады
немесе
 рб 
қоспаның сол қысым мен температура кезіндегі мумкінді 
ең жогаргысына (тах) рбш
П
Ш
Х тең:
ф
  = Рб/Рб.тах' 
(Ю.4)
Егер,  сулы  буды  идеалды  газға  жуық  деп  есептесек,  онда 
К=ідет
  және  7=к1ет  кезіндегісімен, 
р=КрТ
 теңдеуін  қолдана  оты- 
рып, табамыз:
(р  = Ръ!
 рб.тах 
— Т*п/К
п.тахі
мұндағы, 
Р„
 -  ылғалды  ауадағы  будың  парциалды  қысымы;  / >п.тах -  
будың ең жоғарғы (тах) парциалды қысымы.
Ылғалды  ауа  температурасы  кезіндегі,  будың  ең  жоғарғы 
(тах)  мүмкінді  парциалды  қысымы,  қанығу қысымына тең болады. 
Ылғалды  ауа  температурасы,  ылғалды  ауа  қысымына  сәйкес,  су 
буының  қанығу  температурасынан  кем  болады.  Сөйтіп,  мысалы, 
ылғалды  ауа  қысымы  0,1 МПа  және  температурасы  50 С  кезіндегі, 
ең  жоғарғы  (тах)  парциалды  қысымы,  су  буының  кестеге  сэйкес, 
Рп.тах=0,123....0,1МПа тең.  Шекті жағдайында, ылғалды ауа қысымы 
кезінде,  ондағы ылғалды  ауа температурасы — қаныққан су буының 
температурасына  тең,  сулы  будың  ең  жоғарғы  (тах)  парциалды 
қысымы  -   ылғалды  ауаның  қысымына  тең.  Мысалы,  ауаның 
қысымы  0,1  МПа  жэне  будыкі  0,1 МПа  тең,  олай  болса,  ылғалды 
ауа, тек қана су буынан тұрады.
Ылғалды ауаның тығыздығы (кг/м  )
р = (1  +0,00Ц )/ 
V ,
 
(10.5)
мұндағы 0,00 
Ы
 -  1  кг кұрғақ ауаға келетін, санды су буы.
Мұнада, 
V = Укос =
Бұдан, 
V =
 0,001 
<1/рп
102

Ылғалды  ауаның  газ  тұрақтылығын,  идеалды  газ  күйінің 
теңдеуінен табамыз:
к  = Р/(ркосТ).
 
(10.6)
Энтальпия,  (1  +  0,00
\с/)
  кг  ылғалды  ауаға  жатады,  немесе 
оңдағы кұрғақ ауаның  1 кг жатуы:
/кос = /к-а +0,00 Ы/„.
Келтірілген  формула,  кез  келген  булы-газды  қоспаға 
қолдануы мүмкін.
§ 10.2. Ылғалды ауаныц ісі-диаграммасы.
Ылғалды 
ауаға 
байланысты 
есептеулерін, 
профессор 
Л.Б.Рамзинның  ылғалды  ауаға  арналған  ісі-диаграммасын  қолдану, 
өте  ыңғайлы  (10.1  сур).  Көлденең  өсі  бойынша -  ылғал  мөлшері 
<1. 
Бұдан, меншікті энтальпия:
і
 = *қ.а +0,00 Ы /б,
мүндағы, 
і
 -  қүрғақ ауаның меншікті  энтальпиясы;  /б -  сулы  будың 
меншікті энтальпиясы.
10.1-сурет. ісі-диаграммасындағы ауа жағдайының өзгеруі:
а) қыздыру; б) салқындату.
103