«Физикалық география» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

8.3.5.2. Географиялық қабық заңдылықтарының маңыздылығын түсіндіреді

• 
  Географиялық қабықтың құрамы мен құрылысын графикалық түрде бейнелейді
  
• 
  Географиялық қабық заңдылықтарының маңыздылығын сипаттайды
  

1. 
   Берілген анықтамаға сүйеніп, сызбаны толықтырыңыз.
   

2. 
   Мәтінді оқып шығыңыз.
   

(b) Мәтіннен негізгі заңдылықтарға қатысты көрсетілген мысалдарды табыңыз.

Батпақтардың құрғату кезінде топырақтың сортаңдануы, ауыл шаруашылығын дұрыс жүргізбеуі салдарынан құнарлы жерлер шөлге айналып кетуі мүмкін. Географиялық қабықтағы компоненттердің өзара байланысы тоқтаусыз жүретін зат алмасуы нәтижесіндегі жүзеге асады. Географиялық қабық компоненттері алмасуының бірнеше түрі бар. Атмосферадағы ауа айналымы, гидросферадағы су айналымы, литосферадағы зат айналымы. Жердің Күнді айналуы табиғаттағы жыл ішіндегі ырғақтылықты тұғызады. Ол температура мен жауын-шашынның жылдық барысынан, кейбір ендіктерде жыл мезгілдерінің ажыратылуынан, өзендердегі су режимімен, құстардың жылы жаққа қайтуларынан, қыста ұйқыға кететін жануарлардан және т.б. құбылыстардан айқын көрінеді. Жердің даму тарихында жүздеген мыңдаған миллиондаған жылдарды қамтиды. Мысалы апаттар, жер сілкінулер, климаттың суынуы т.б. Материктер мен мұхиттардағы табиғат кешендерінің құрайтын табиғат компоненттері экватордан полюстерге қарай географиялық зоналылық заңдылығына сәйкес өзгереді. Жер бетіндегі Күн жылуының әркелкі таралуынан экватордан полюстерге қарай тек климат қана емес, сондай ақ жер бедерінің сыртқы күштерінің әсер етуі, өзен мен көлдердің ерекшеліктері, топырақ түзілу процестері, өсімдіктер, жануарлар дүниесі де заңды түрде өзгеріп отырады.