Жетістік мотивациясы туралы түсінік (Дж. Аткинсон) 7 Мотивация мәселесін Х

3 Мотивациялық сфера сипаттамалары

Жеке тұлғаның мотивациялық сферасының маңызды сипаттамаларына мыналар жатады: көптілік, құрылым, күш, мотивтердің тұрақтылығы, олардың сенімділігі мен динамизмі.

Мотивтердің көптігі – бұл қазіргі адамның қажеттіліктері санының ғана емес, сонымен қатар оларды қанағаттандыру құралдары мен объектілерінің де өсуінің салдары. Мотивтердің бұл қасиеті бір қажеттілікті жүзеге асыру әдетте біртекті емес, сонымен қатар гетерогенді мотивтердің жиынтығымен байланысты болуынан да көрінеді. Көптік, ең алдымен, белсенділікке позитивті, тұрақты қатынасты қамтамасыз ететін мотивация мазмұнының дамуын көрсетеді. Ол сандық және сапалық көрсеткіштердің көмегімен өлшенетін жеткілікті мотивтердің болуын болжайды.

Мотивацияның құрылымдық сипаты мотивацияның қалауына байланысты кейбір түрлерінің болуымен және кейде мотивтердің белгілі бір түріне қажеттілігімен бағаланады.

Мотивацияның күші адамның қайтпас талпынысының көрсеткіші ретінде қажеттілік пен мотивті сезіну дәрежесі мен тереңдігіне (интенсивтілігіне қарай) бағаланады.

Мотивтердің тұрақтылығы мотивацияның тиімділігін ұзақ уақыт сақтаудан көрінеді (ең болмағанда құрушы мотивтердің көпшілігі). Сонымен қатар, тұрақты мотивтер іс-әрекетте жүзеге асқанда жоғалмайды. Мысалы, жоғары белсенділік мотиві ретінде жақсы табыс жоғары айлық жалақы алған кезде жойылмайды; жігер алуға деген ұмтылыс басқа ризашылық алған кезде жойылмайды; Басшылықтың бағыныштылардың пікірлері мен ұсыныстарын қабылдауы соңғысының жаңа шығармашылық ізденістерге деген ұмтылысын әлсіретпейді, көбінесе ол жаңа ізденістерге ықпал етеді. Әдетте, мотивтер тек кейбір өзгерістерге ұшырайды – көбейеді немесе азаяды, бұл көбінесе қызметтің ерекшеліктеріне, оны ұйымдастыруға байланысты.

Әр адамның мотивациялық сферасының сенімділігі, бірегейлігі индивидтердің мотивациялық сфералары мотивацияның мазмұны мен құрылымы, иерархиясы, мотивтердің күші мен тұрақтылығы бойынша ерекшеленетінін білдіреді.

Мотивациялық сфераның динамизмі жеке мотивтердің де, жалпы мотивацияның да күшінің өзгеруінен көрінеді. Мотивтердің динамикасы қызметке қатысты оң немесе теріс болуы мүмкін; кез келген тапсырманы орындауға деген ұмтылыс әлсіретуі, кетуі немесе күшеюі, күшеюі мүмкін. Жеке тұлғаның мотивациялық сферасының динамизмі мотивация құрылымының өзгеруінен, негізгі мотив топтарының иерархиясынан көрінеді.