14
Файл
– бұл өз аты бар, тізбектей алынған байттар саны.
Файловая структура
– бұл файлдарды сақтау үшін ұйымдастырылған
иерархиялық құрылым.
1.2 Санау жүйелері. Екілік кодтармен жүргізілетін операциялар. Бір санау
жүйесінен екінші санау жүйесіне ауысу.
Дәріс конспектілері:
Санау жүйелері
—
сан деп аталатын, символдар көмегімен бейнеленетін
атаулар тәртібінің жиынтығы. Санау жүйелері
позициялық
және
позициялық
емес
болып екіге бөлінеді
.
Позициялық емес санау жүйесіне мысал — рим
сандары: бірнеше сандар негізгі болып алынған (мысалы, І, V, X), ал
қалғандары осы негізгі сандарды қосу арқылы алынады ( VІ, VІІ сияқты)
немесе алу ( ІV, ІX сияқты). Ал
позициялық
санау жүйелеріне екілік, ондық,
сегіздік, оналтылық сандар жатады. Мұндағы кез – келген сан сәйкес
алфабиттің цифрлары арқылы жазылады, және де әрбір санның мәні осы
тізбекте орын алатын, оның орнына тәуелді (позициясына). Мысалы, ондық
санау жүйесінде жасалған, 555 жазбасында, 5 саны ғана қолданылған, бірақ
оның орын алу ретіне байланысты ол әртүрлі сандық мәнге ие бола алады — 5
бірлік, 5 ондық немесе 5 жүздік. Сондықтан теңдік дұрыс (астынғы индекстер
санның қандай санау жүйесінде жазылғанын көрсетеді):
555,5
10
=5-10
2
+5-10
1
+5-10
0
+5-10
-1
;
11,01
2
=1*2
1
+1*2
0
+1*2
-1
+1*2
-2
Екілік санау жүйесінде қосу
.
Алдын – ала қаралып кеткен ойлардан кейін
екілік санау жүйесіндегі бірразрядты сандарды арифметикалық қосу ережесінің
орындалу ретін жазайық:
0+0=0;
1+0=1;
0+1=1;
1+1=10.
Демек, аса толу болғанда, үлкен разрядқа ауысу кезінде белгілі есте
сақтауды пайдалана отырып, келесіні аламыз:
Статья I.
11101010011,111
+1111100101,011+101100111001,010
Екілік санау жүйесінде алу
.
Алу амалы қосу амалының керісіншесі
болғандықтан бірразрядты сандардың арифметиаклық алынуының ережесін
екілік санау жүйесінде жазамыз:
0-0=0;
1-0=1;
1-1=0;
10-1=1.
Осы ережені қолдана отырып, кез – келген жоғарыда келтірілген
қосындыны алынған қосылғыштарды қолдана отырып, алумен тексеруге
болады. Бұдан, қандай – да бір разрядтағы нөлден бірді алу үшін, «қарыз алу”
15
яғни жетпей тұрған санды көшілес үлкен разрядтардан алу қажет (сондай - ақ,
ондық санау жүйесіндегідей үлкен санды кіші саннан алу сияқты).
Екілік санау жүйесінде көбейту. Бірразрядты екілік сандарды көбейту
ережелері:
0.0=0;
1-0=0;
0-1=0;
1-1=1.
Яғни, екі көпразрядты екілік санды көбейту процесін, оларды баған
бойынша жазу арқылы келесі нәтижені аламыз:
1011,01
х
101,11
101101
101101
101101
101101
1000000,1011
Ескерту, бұл есепті шешу кезінде әрбір разрядта төрт разрядты екілік
санның қосындысын табу керек болды. Бұдан екілік санау жүйесіндегі келесі
жағдайларды да ескердік.
1 +1 +1 =10+1 = 11;
1+1+1+1=11+1 =100.
Екілік санау жүйесінде бөлу бұл да көбейту мен алуды қолдана отырып
ондық сандардағыдай іске асырылады:
Ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне өту
12
10
санының екілік санау жүйесінде ұсынылуын табу керек болсын. Келесі
түрде көрсетеміз: 12 – ден бастап әрбір дара алынғанды 2 ге ауыстыратындай
жүйенің негізіне бөлеміз. Аламыз.
Одан кейін, соңғы дарадан бастап (біздің жағдайда ол әрқашан 1-ге тең
болады), барлық қалдықтарды ескере отырып, үлкен разрядқа жазылатын екілік
көрсетілуді қалыптастырамыз. Қорытындысында келесі жауапты аламыз: 12
10
== 11002.
Екілік санау жүйесінен ондық санау жүйесіне өту. Бұл өту — жоғарыда
көрсетілгенге қарама – қарсы. Бұны орындау жеңіл, яғни екілік санау жүйесінің
позициясына негізделе отырып жасаймыз. Екілік санның заңды жазылуы
негіздерін дәрежелеу қосындысы түрінде, Яғни екіні дәрежелеу түрінде
көрсетілген. Осындай жазба жасау арқылы, алынған қосындының ондық
мәндерін санау керек:
16
1000001001,1012 = (1 • 2
9
+ 0 • 2
8
+ 0 • 2
7
+ 0 • 2
6
+ 0 • 2
5
+
+0•2
4
+1•2
3
+0•2
2
+0•2
1
+1•2
0
+1•2-
1
4-0•2-
2
+1.2-
з
)
10
= (512 + 8 + 1 + 1.2+ 1/8)
10
= (521
+ 5/8)
10
= (521,625)
10
.
(Ескерту, берілген екілік жазбаның ұзындығына қарамастан, 2 санының
дәрежесін керек кезде қол астынан табылмайтын, калькуляторсыз оңай
есептеуге болады. Шындығында, белгілі, 2
5
= 32; 2
8
= 256; 2
10
= 1024. Яғни
белгілі санды екіге бөлу немесе көбейту оңайырақ.
Негізгі әдебиеттер: [1] – 1 - 638 c, [2] 1 - 432 c.
Қосымша әдебиеттер: [18] – c [19] – c.
Бақылау сұрақтары:
1. Ақпарат дегеніміз не?
2. Адаманан адамға ақпартты қандай формада беруге болады және ол
форманы таңдау неге байланысты?
3. Ақпаратты берудің қандай құралдары болуы мүмкін?
4. Ақпаратты өлшеу бірлігінің қандай түрлерін білесіңдер?
5. Cанау жүйесі дегеніміз не?
2 – Дәріс. Дәріс тақырыбы
:
ҚАЗІРГІ ЗАМАН КОМПЬЮТЕРЛЕРІНІҢ
АППАРАТТЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ
2.1 Компьютер. Құрудың магистральды-модульдік принципі. Архитектура
түсінігі. Компьютер құрылымы, негізгі желілердің тағайындалуы.
Дәріс конспектілері:
Компьютер
—
бұл
әмбебаб
автоматтандырылған
электронды
(көпфункционалы) құрылғы- ақпаратты беру мен өңдеу және жинақтау үшін
керек. Компьютердің негізгі блоктары:
процессор, жады, сыртқы құрылғылар.
Компьютера архитертурасы ретінде
деректерді өңдеу процесінде
анықталған уақыт интервалымен берілетін оның логикалық ұйымдастырылуы,
құрылымы, ресурсы, яғни, есептеу жүйесінің құралдары түсіндіріледі. Қәзіргі
компьютерлердің архитектурасында
магистралъды модульдық принцип
болуы тиісті (сур.1).
Магистраль (жүйелік шина) — бұл қызметші сигналдар мен жады
адресациясы, сондай – ақ деректерді беруге арналған орталық процессор,
негізгі жады мен сыртқы құрылғылар арасын байланыстыратын электронды
сызықтар жиынтығы.
Модульды
принциптің арқасында пайдаланушы өзі
компьютер кешенін керекті конфигурациямен жасап алуына болады да керек
кезінде оны модернизациялайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
