12
Типтік оқу жоспарының алғашқы екі бөлігі (базалық және бейіндік пәндер)
инварианттық компоненттің, ал соңғы бөлігі (қолданбалы курстар) вариативтік
компоненттің құрамына енеді.
Бейіндік
оқытудың
базалық
пәндері
және
олардың
мазмұны
жаратылыстану-математикалық
және
қоғамдық-гуманитарлық
бағыттарда
біркелкі болады. Ал, бейіндік пәндердің білім мазмұны оқушылардың
мүдделерін, қабілеттері мен қажеттіліктерін есепке ала отырып тиімді
педагогикалық жағдайлар жасауға бағытталады. Сонымен қатар, ол барлық
оқушыларды жоғары оқу орындарының сәйкесінше мамандықтарында кәсіби
білім алуға қажетті дайындық деңгейімен қамтамасыз етеді.
Жаратылыстану-математикалық бағыттағы бейіндік пәндер және олардың
мазмұны: оқушы тұлғасының интелектуалдық әлеуетін дамыту мақсатында
физика-математикалық және химия-биологиялық білім беруді; бағдар бойынша
базалық пәндерді тереңдетіп оқытуды;
қоршаған әлемді түрлендірудегі
математиканың, информатиканың, физиканың, биологияның және химияның
рөлі
туралы
түсініктерін
қалыптастыруды;
оқушылардың
логикалық,
математикалық,
ғылыми-жаратылыстану,
инженерлік
ойлауын
қалыптастыруды, әртүрлі өмірлік жағдайларға және болашақ кәсіби қызметіне
қажетті оқушылардың аналитикалық, практикалық біліктері мен дағдыларын
жетілдіруді; оқытуды бейіндендіруге жағдай жасауды және оқушыларды одан
әрі кәсіби өзін-өзі анықтауға, өзін-өзі дамытуға даярлауды қамтамасыз етеді
[22, 23].
Жаратылыстану-математикалық білім жалпы білімнің құрамдас бөлігі
болғандықтан, оны іріктеудің негізгі ұстанымдарына: білім мазмұнының қоғам
сұраныстары мен талаптарына сәйкестігін; ғылымилығы мен жүйелілігін;
ізгілігі мен құндылығын; кіріктірілгендігі мен реттілігін; білім мазмұны
құрылымының
білім берудің
барлық
деңгейіндегі
сабақтастығы мен
үздіксіздігін; оқытудың мазмұндық және процессуалдық жақтарының бірлігін,
оқыту мен практиканың байланысын жатқызамыз. Білім мазмұны осы
ұстанымдарға бағынуы тиіс, өйткені мазмұнды таңдау мен оның құрылымын
түзудің дұрыстығы оқытудың тиімділігі мен сапасына ықпал ететін аса
маңызды фактор болып табылады [13, 24].
12 жылдық мектептегі жаратылыстану-математикалық білім мазмұнын
таңдап алу мен оның құрылымын түзудің тұжырымдамалық негіздері
жаратылыстану-математикалық білім беруді
құзыреттілік тәсіл негізінде
дамытудың теориялық моделін құруға мүмкіндік берді (1-сурет).
Құрылған модель мақсаттық, мазмұндық, процессуалдық және нәтижелік
құраушылардан тұрады, сондай-ақ онда жаратылыстану-математикалық білім
беруді дамытудың кезеңдері, құзырлардың құраушылары, жаратылыстану-
математикалық білімді игерудің білу, түсіну, қолдану, білік деп бөлінетін төрт
деңгейі қамтылған. Оқытудың күтілетін нәтижесі ретінде алған білімінің,
кәсіби дағдыларының негізінде өмірдің өзгермелі жағдайларында еркін
бағдарлай алатын, өзінің алған білімін іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және
адамгершілік тұрғыда өз бетінше дұрыс, жауапты шешім қабылдауға қабілетті
тұлға қалыптастыру көрсетілген.
13
1-сурет – Жаратылыстану-математикалық білім беруді құзыреттілік тәсіл
негізінде дамытудың теориялық моделі
Іс-әрекеттік
Білу
Түсіну
Қолдану
Жаратылыс-математикалық білім мазмұнының құрамдас бөліктері
Мотивациялық
Танымдық
Эмоцияоналдық-құндылық
Жаратылыс-математикалық білім беруді дамытудың педагогикалық шарттары
«Математика және
информатика»,
«Жаратылыстану» білім
салалары бойынша білім
беру және оқу
бағдарламалары, ОӘҚ
Құзырлылық тәсілді
жүзеге асырудағы
тұрғалық және іс-
әрекетке бағдарланған
педагогикалық
технологиялар
Нәтижеге бағдарланған
білім беру идеялары мен,
оқытудың дамытушы
технологияларын
меңгерген құзырлы
мұғалім
Оқушы мен мұғалімнің
бірлестікте өнімді қызмет етуіне,
оқушының өз бетімен танымдық
іс-әрекетін білімдерін кіріктіре
пайдалануға мүмкіндік беретін
педагогикалық орта
Әлеуметтік
ҚАЖЕТТІЛІК
МАҚСАТ -
жаратылыстану-
математикалық білім
беруді дамыту
Қоғам
Оқушы
Мектеп
Қоғамның
жасөспірімдерді
оқыту
мен
тәрбиелеуге
қоятын
әлеуметтік тапсырысы
ретіндегі ұлттық мақсат
Өмірлік маңызы бар жағдаяттарды шешуге
негіз болатын білімдік мақсат
Жалпы білім беретін пәндердің
мазмұны
арқылы
жүзеге
асырылатын
білім
беру
қызметтеріндегі оқыту мақсаты
Құзырлардың құраушылары
Білім,
білік,
дағды
Іс-әрекет
тәсілдері
Шығармашылық
іс-әрекет
Құндылық
бағдарлар
Өзін-өзі
ұйымдастыру
Іс-әрекеттік
мотивтер
НӘТИЖЕСІ: алған білімінің, кәсіби дағдыларының негізінде өмірдің өзгермелі жағдайларында еркін бағдарлай алатын,
өзінің алған білімін іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және адамгершілік тұрғыда өз бетінше дұрыс, жауапты шешім
қабылдауға қабілетті тұлға
Жаратылыс-математикалық білім беруді дамыту кезеңдері
Мотивациялық
бағдарлаушы
Іс-әрекеттік
орындаушылық
Рефлексивті-
бағалаушылдам
ытуға, табиғат
жайлы ық
Жаратылыс-математикалық білімді игеру деңгейлері
Білік
