Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

жүктеу 0,8 Mb.

Pdf просмотр

бет	34/145
Дата	26.02.2022
өлшемі	0,8 Mb.
	#37639

1 ... 30 31 32 33 34 35 36 37 ... 145

Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі

әдістерді нәтижелі қолдануға
болады: 1) байқау әдісі; 2)
баяндау әдісі; 3) әңгіме әдісі; 4) кітаппен жұмыс істеу әдісі; 5) жаттығу әдісі;
6) талдау-жинақтау әдісі; 7) салыстырмалы әдіс; 8) индукция-дедукция т.б.
Тұжырымдағанда,   мұндай   әдіс-тәсілдер   арқылы   оқушылардың
өздерінше орындайтын түрлі жазба жұмыстары арқылы да тілдік ұғымдарды
меңгеру  дәрежесін   де  тексеріп   көруге  болады.  Сонымен,   оқушылардың   өз
үдерісінде   меңгерген   тілдік   ұғымдарды   жазба   жұмыстарын   орындауда
қолдана алулары, біріншіден, олардың грамматика саласындағы теориялық
білімін   тәжірибемен   тығыз   ұштастырады.   Екіншіден,   балалардың   сана
дағдысын   қалыптастырып,   оны   үнемі   өрістетіп   отыруды   бағдарлайды.
Үшіншіден, оқушылардың игеруге тиісті мәтіндерінің өзекті мәселесін ашып
көрсетіп, оны әрі ұтымды, әрі шапшаң және тиянақты етіп орындап шығуға
бейімдейді.   Төртіншіден,   оқушылардың   грамматикадан   меңгерген   білім
нәтижесі   жазба   жұмыстарын   орындауда   анық   байқалып,   олардың   білім
дәрежесі мен сауатын арттырады.
Сондай-ақ   пунктуацияны   оқытудың   арнаулы
ұстанымдары бар:
1. Пунктуациялық   әдістеменің жеке ұстанымдары;
2.   Синтаксис   бойынша   пунктуациялық   нормаларды
игеруге қажетті білімдер;
3.   Пунктуацияны
  игеруге   қажетті   оқу-тілдік
икемділіктер;
4. Логиканың пәндік маңызы.
1. Пунктуация әдістемесі келесі  ұстанымдарға сүйенеді:
жалпы   дидактикалық;   әдістемелік;   жеке   өзіндік   сөйлемнің
мағынасына, құрылысына, дыбысталуына байқау жүргізу.
2.   Пунктуациялық   әдістеменің   жеке     ұстанымдары:
семантикалық   талдау;   жартылай   синтаксистік   талдау;
сөйлемнің ритмоәуенділігін талдау.
Семантикалық   талдауға   жататындар:   Негізгі   (басқы)
ақпараттың   қосымшасынан   бөлінуі;   Қосымша   ақпарат   түрін
анықтау,   оның   ішінде:   -   жай   сөйлем   құрамындағы
семантикалық   мағыналық   түсінік;   -   құрмалас   сөйлемдегі
предикатив   компоненттер   арасындағы   логика   пәндік
қатынас;       - біреудің сөзін тікелей беру.
68

Сөйлемнің   логика-
пәндік   ақпаратын   бақылау   нәтижесі
тыныс   белгілерімен   ажыратылатын   қатысымдық   бірліктері
өзіндік   нақты   мағынаға   ие   екенін   көрсетеді.   Олар   былай
белгіленеді:   -   предикативті-қатысымдық   мағына   –   сөйлем
түрінде;   -   қосымша   предикативті   мағына-сөйлем   шегінде
предикативті-қатысымды   мағынаны   анықтайды.   Оқушылар
бұл мағыналарды   ажырата алуы үшін синтаксистік талдау
арқылы   сөйлем   құрылымына   бақылау   жүргізеді.   Олар:   -
сөйлемнің   грамматикалық     негізін   табу;   -   сөйлемді
күрделендіретін   мағыналық   бөліктерді   табу;   -   олардың
түрлерін анықтау.            - сол арқылы тыныс белгінің себебін
анықтау.
Сөйлемнің   интонациясын     бақылау   арқылы   тыныс
белгілерін   анықтау:   -   интонация   түрін   анықтауға   орай:   -
интонация түрінің ерекшелігін анықтауға сәйкес.
Бұл біліктілік бойынша тыныс белгілердің интонация мен
дыбыс   сазына   байланысты   қоюды   белгілейді,   де   сауатты
жазу дағдысы қалыптасады.
3.   Синтаксис   бойынша     пунктуациялық   нормаларды
игеруге қажетті білімдер:
-   бүкіл   сөйлемнің   құрылымы   мен   интонациясына
қатысты түсініктер (грамматикалық негіз, байланыс тәсілдері
т.б. );
-   жай   сөйлемнің   күрделену   түрлерін   баяндайтын
түсініктер (бірыңғай мүшелер, жалпылауыш сөз т.б. );
-   құрмалас   сөйлемнің   құрылымы   мен   интонациясы
туралы     түсініктер(шылаулы   құрмалас   сөйлем,   шылаусыз
құрмалас сөйлем т.б. ).
- төл сөзі бар сөйлем туралы түсінік (төл сөз, автор сөзі
т.б. ).
4. Пунктуацияны игеруге қажетті оқу-тілдік икемділіктер
- сөйлемнің грамматикалық негізін (негіздерін) табу;
- сөйлемнің мақсатын анықтау;
- сөйлемнің мағынасына байланысты түрлерін ажырата
алу;
-   жай   сөйлемді   күрделендіретін   грамматикалық
бөліктерді табу;
- грамматикалық –мағыналық бөліктің сөйлемдегі орнын
анықтау;
- бөліктің семантикасын (мағынасын)анықтау;
- автор сөзін бөгде сөзден айыра білу.
Сонымен   бірге   оқушылар   логика-пәндік   мағынаға
байланысты   мәселелерді   дұрыс   құрастыру   икемділігін
қалыптастыруы.   Олар   сөйлемдегі   ойдың   мәндік   белгілерін
69

тани білу. Олар: уақыт; іс-әрекет; себеп; салдар; қарама-
қарсылығы т.б.

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 30 31 32 33 34 35 36 37 ... 145