Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

6.   Т
ерезеден   түнде   кеп   бағып   тұрса,   тазы   итке   қыз
айырбастап алған қорқау бай Аксен қызға қорлық көрсеткен
(М. Ә). осындағы «
бай
» деген сөзден соң үтір қойылса, «
бай
»,
«
Аксен
»   деген   сөздер   бірыңғай   мүшелер   болады   да,   егер
«
бай
» деген сөзден кейін үтір қойылмаса, Аксеннің бай адам
екендігін   білдіреді.   Үшінші   ретте   «
бай
»   сөзін   екі   жағынан
үтірмен ғана бөліп жазсақ, онда бұл сөз қаратпа сөз болып
шығады. 
7.  
Кесек   қырлы   мұрынды   Ақылбай  
дегенде,   осындағы
«
кесек
»   деген   сөзден   соң   үтір   қойсақ,   «
Ақылбай   ірі   адам
»
деген   мағына   береді   де,   ол   сөзден   соң   үтір   қойылмаса,
Ақылбайдың   мұрнының   кесектігін   ғана   білдіреді,   яғни
анықтауыш   болып   кетеді.   Анықтауыш   өзі   айқындайтын
сөзден тыныс белгісімен бөлінбейді. 
8.  
Әдейі   таң   сәріде   бір   түнде   шешініп   жата   бергенде
Жақыптың   терезесінің   тұсынан   өтемін.  
Бұл   сөйлемдегі
алғашқы «
бір
» сөзінің алдынан үтір қойсақ, «
түнде
» дегеннен
кейін   тағы   үтір   тұрса,   «
бір
»   сөзінің   «
таң   сәріде
»   сөзіне
қатынасы   болмайды   да,   «
бір   түнде
»   оңашаланған   мүше
болып   кетеді.   Ал   екіншіден,   «
бір
»   сөзінің   алдынан   үтір
қойсақ,   шешініп   жата   бергенде,   неше   рет   өткендігін
білдірмей, тек Жақыптың ғана терезесінің алдынан өтетіндігі
айтылады. 
9.  
Сүгір:   Ауылға   бұл   шіріген   жұмыртқаны   сақтап
отырмаймын.  
Тыныс   белгілерінің   әр   түрлі  қойылуына  қарай
осы   сөйлемді   әр   түрлі  мағынада   түсінуге   болады:   а)  
Сүгір,
ауылға   бұл   шіріген   жұмыртқаны   сақтап   отырмаймын
дегенде, «Сүгір» қарату мағынасын береді; ә)  
Сүгір: Ауылға
бұл   шіріген   жұмыртқаны   сақтап   отырмаймын  
дегенде,
осының бәрі Сүгірдің сөзі болып шығады. 
10.  

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: